Genealogy John van Hemert » Jan Kon (1900-1901)

Personal data Jan Kon 

• He was born on September 24, 1900 in Leerdam.

  Kind:
  
  Jan Kon
  
  Geslacht:
  
  Man
  
  Geboorteplaats:
  
  Leerdam
  
  Geboortedatum:
  
  maandag 24 september 1900
  
  Vader:
  
  Adrianus Kon
  
  Moeder:
  
  Annigje Sijgje van Vliet
  
  Gebeurtenis:
  
  Geboorte
  
  Datum:
  
  maandag 24 september 1900
  
  Gebeurtenisplaats:
  
  Leerdam
  
  Documenttype:
  
  BS Geboorte
  
  Erfgoedinstelling:
  
  Nationaal ArchiefNationaal Archief
  Plaats instelling:
  
  Den Haag
  
  Collectiegebied:
  
  Zuid-Holland
  
  Aktenummer:
  
  144
  
  Registratiedatum:
  
  25 september 1900
  
  Akteplaats:
  
  Leerdam
  
  Aktesoort:
  
  Geboorteakte

• Fact: (vermelding) .Source 1

  Het echte moment, de intocht, heb ik niet meebeleefd'
  Cor Groen (1925) kwam in de tweede helft van juni 1945 vrij in Dordrecht...
  MARTIN SCHOUTEN24 mei 1995
  'Wij hadden thuis in Leerdam een café, en er kwamen regelmatig Duitse soldaten wat drinken, ja, daar kwam je niet onderuit natuurlijk. Tegenover ons woonden mensen, een oude dame met een vrijgezelle dochter, die buiten Leerdam een veestapel hadden, met aangrenzend een hooiopslag en een hele grote molen waar vroeger koren in gemalen werd, maar waar de wieken niet meer aan zaten. Daar hadden ze een meelhandel in, waar hun zoon de scepter zwaaide. Ik zat daar veel - door dat vee en die paarden en noem alles maar op. Ik was kind aan huis bij die familie en wist dus precies wat er aan de hand was: de oude mevrouw en haar dochter hadden twee joden in huis, die zoon had er vijf in huis en bij een andere zoon in Asperen, een dorp in de omgeving, zaten er ook vijf. Bij elkaar had die familie twaalf joden.
  Die familie Kon, zowel die oude vrouw als het hele gezin, dat waren gewoon ijzervreters. Bikkelharde mensen waren dat en die zoon met die molen vooral was hondsbrutaal, deed alles wat niet mocht in oorlogstijd. Hij kocht koeien om die te slachten en dan verkocht hij het vlees, dat bracht goed geld op, en hij is daar zelf ook beter van geworden.
  Ik zat daar dus altijd, en op een avond vroeg hij of ik meeging, met hem en zijn knecht, om een partij koeien te halen. Je had toen spertijd - na achten mocht je niet meer naar buiten - en het was royaal na achten toen wij van de dijk af kwamen en de Kerkstraat in liepen, de hoofdstraat van Leerdam, met een stuk of twaalf koeien die kop aan staart waren gebonden. Met z'n drieën liepen we daar om negen uur 's avonds, met een stuk of twaalf loeiende koeien, door die Kerkstraat, langs een Duitse bewaking. Die moffen hebben waarschijnlijk gedacht dat het wel goed was. We hadden papieren, allemaal valse, dat het voor de voedselvoorziening was, en we hadden overal stempels voor, maar daar werd nog niet eens naar gevraagd. Nou, zo'n man was dat.
  Bij die familie kwamen ook twee politieagenten die daar hun melk haalden, hun boter en dat soort dingen. Die agenten zaten in de ondergrondse en ze hadden ook die adressen verzorgd voor de joden daar. Ik werd ook wel eens ingeschakeld voor bepaalde boodschappen of iets dergelijks. Ik had in de oorlogstijd de mulo afgelopen en toen moest ik eigenlijk in de Arbeidsdienst, om in Drenthe te spitten voor de Duitsers, maar dank zij onze huisarts ben ik daarvoor afgekeurd.
  Op mijn zeventiende jaar ben ik in Leerdam op het distributiekantoor terechtgekomen. Je had toen die bonkaarten, die werden daar uitgereikt, en ik zat daar in de uitgavedienst. Op een gegeven moment werden twee beambten van dat kantoor door de Sicherheitsdienst van huis gehaald, die zijn nooit meer teruggekomen en daar is achteraf ook niets meer van vernomen. Dat is aangegeven werk geweest, want die verzorgden de bonkaarten en alles wat daarbij hoorde voor de onderduikers in Leerdam en omgeving. Dat werk werd gecoördineerd door die twee politieagenten.
  Een van die agenten kwam naar me toe en zei: ''We zitten helemaal onthand.'' Ik meen dat ze zorgden voor 21 onderduikers in de directe omgeving en daar waren dus opeens geen bonkaarten meer voor. Hij zegt: ''Cor, zie jij kans om dat op te vangen?'' Ik heb gezegd: ''Nou, ik zal het proberen.'' Hij zegt: ''Als we er maar vast zo en zo veel hebben, dat zijn de meest dringende gevallen, als we die maar vast hebben.'' Of ik dat te elfder ure nog kon verzorgen.
  De mensen moesten hun bonkaarten op bepaalde dagen afhalen: dat was dan vandaag in Leerdam, morgen in Asperen en een dag later in weer een andere randgemeente. Een week daarna was er nog een kans voor mensen die ziek of elders waren geweest, om ze alsnog te komen halen op het hoofdkantoor in Leerdam. Omdat de hoofduitreiking al geweest was, was die na-uitreiking toen onze laatste kans. Om overvallen en zo te voorkomen zat er altijd politiebewaking bij, en deze agent zei: ''Zie je kans dat op de na-uitreiking te doen, want dan zit ik er zelf bij als bewaker en als er risico is, kunnen we altijd nog zien.'' Dat is dus toen gelukt en ik heb de bonnen gewoon meegenomen en daarna nog een paar keer, in mijn tas en onder mijn kleren.
  Een paar weken later zaten we op een zaterdagmorgen weer op het distributiekantoor, met dezelfde politieman bij de ingang. Het was bijna sluitingstijd toen de Sicherheitsdienst binnenkwam, even voor twaalven. Ze pakken die agent zijn revolver af, hij wordt in de boeien geslagen en afgevoerd. Er werden nog een paar namen afgeroepen van mensen die mee moesten en we hebben daar gezeten tot een uur of vier, onder bewaking van de SD, tot we naar huis konden. Ik denk dat de Duitsers uit die distributiemannen die al eerder gearresteerd waren - ik meen dat het er twee waren - een hoop gegevens los gekregen hebben. Want op die zaterdag hebben ze èn het distributiekantoor èn heel Leerdam afgezet en daar hebben ze razzia's gehouden: alle namen en adressen waren bekend waar joden zaten.
  Ze zijn ook bij de familie Kon geweest. Op dat moment zat bij die oude mevrouw nog één jood, want die andere hadden ze voor die razzia's al weggedaan. Die ene kon je nooit herkennen als jodenjongen: dat was een blonde knul die zo normaal tussen de bevolking had kunnen verkeren zonder dat ooit iemand iets aan hem had kunnen zien. Maar bij die andere kon je het bij wijze van spreken al op een kilometer afstand zien, ja, we hebben allemaal een beeld van een jodenman en dat was het prototype van een jood. Omdat ze een bedrijf hadden waar klanten kwamen voor melk en meel werd dat op een gegeven moment te riskant en toen hebben ze hem weggedaan naar buiten Leerdam. Daar is hij met die razzia's toen weggehaald en hij is ook nooit meer teruggekomen.
  De andere was door de oude mevrouw ondergebracht in een hooischuur die vol hooi zat, en dan moet je zo die kap denken en dan blijft er een stukje open: daar lag hij, onder die punt. Ze hebben hem niet gevonden, maar ze hebben wel die oude mevrouw en die dochter meegenomen naar het gemeentehuis, ik heb toen hun melk 's avonds nog uitgevent. De toenmalige burgemeester van Leerdam - en meestal waren de burgemeesters die toen aangesteld waren foute mensen, maar dit was een man die zijn positie gebruikte om goed te doen - heeft ervoor gezorgd dat ze de andere dag weer naar huis konden.
  Maar die familie Kon, zowel die oude vrouw als het hele gezin, dat waren echt bikkelharde mensen. Die zouden liever, bij wijze van spreken, nog gesneuveld of gemarteld zijn dan dat ze ooit iets loslieten. Hun zoon is, ondanks dat ze alles afgezet hebben, zijn huis uit gevlucht en is de straat overgestoken en via via is hij er tussenuit gegaan, dat de SD hem niet kon grijpen. Die vijf joden die bij hem zaten, daar zijn ze volop naar aan het zoeken geweest, maar die hadden dermate goede schuilplaatsen in die enorme molen. . . Dat was een hoog, groot ding waar je eigenlijk alleen maar met ladders in kon.
  De andere dag, die zondag, hebben ze een inval gedaan bij die zoon in Asperen, waar dus ook vijf joden zaten. Die had ze onder de vloer zitten, het kleed en het hele meubilair er overheen - zaterdags was dit allemaal in Leerdam gebeurd en hij wist dat dit ook daar zou kunnen gebeuren - en die hebben ze ook niet gevonden.
  Ik ben die elf joden van de familie Kon blijven voorzien van bonkaarten en eten. Maar die ene, die bij die mevrouw en die dochter in huis was, werd verschrikkelijk ziek. Die lag op die hooizolder, tussen het dak en het hooi in, en daar is een arts bij gehaald waarvan wij wisten dat hij goed was. In zo'n kleine gemeenschap, vooral als je intiem met elkaar was, wist je wel of iemand goed of fout was.
  Die huisarts bezocht die knaap elke dag en verzorgde hem met medicijnen en alles, maar op een gegeven moment was het zo ver dat die arts zegt: ieder moment kan het gebeurd zijn. De zoon van de familie Kon kwam naar ons toe: of wij eventueel wilden helpen als hij zou overlijden, om hem 's avonds in de grond naast de hooischuur te begraven. We hadden de spullen al klaargezet in de molen voor als het nodig was, maar die jongen is er weer bovenop gekomen.
  Die andere vijf zaten boven in de molen en daar had je eerst een vaste trap, dan een ladder en dan zaten ze helemaal boven in de nok achter een trechter, en omdat ik een jonge vent was werd mij verzocht of ik ze daar 's avonds eten wilde brengen. Het was alleen even oversteken omdat ik er schuin tegenover woonde, het risico van op straat verschijnen was ook gering. De vuile spullen, zelfs de ontlasting, nam ik mee terug in een rugzak: de po en de hele mikmak.
  Dat heeft zo een paar weken geduurd, tot er een paar mensen van het distributiekantoor worden gearresteerd omdat ze bonnen hadden verduisterd en daar zwart in handelden. Die komen bij de gemeentepolitie terecht, dus niet in de Duitse handen, maar die worden verhoord, verhoord en men gaat onderzoeken en komt erachter dat ik ook bonnen verduisterd had. Op een nacht werd ik van mijn bed gelicht en meegenomen naar het politiebureau en verhoord, verhoord, verhoord, verhoord. Ja, ik had dus ook bonnen verduisterd, maar ik kon natuurlijk niet vertellen waarom en ze dreigden op een gegeven moment: denk erom, zo en zo, anders hevelen we je over in Duitse handen. Dat was ook nog een argument om je aan het praten te krijgen. Dus ik ging mee onder de noemer van die andere twee die bonnen hadden verduisterd voor de handel. Het eind van het liedje was dat ik in maart '45 naar de gevangenis in Dordrecht werd gebracht, in afwachting van een proces.
  Toen de bevrijding kwam hoorden we buiten muziek, feest, juichen, tekeer gaan en binnen de kortste keren kregen we een stelletje geallieerde officieren binnen. De politieke gevangenen konden er gelijk uit, maar de anderen moesten blijven zitten. Ik werd ook niet vrijgelaten omdat ik gewoon een burgerproces af moest werken voor verduistering van bonnen en eventuele zwarte handel. In juni kwam mijn zaak voor. Ik had een advocaat en 21 getuigen, waar ook die twee politiemannen bij zaten, die wonder boven wonder uit Duitsland terug gekomen waren, en ik mocht meteen naar huis.
  Dat was mijn bevrijding. Door alle familiebezoeken wist ik wel wat er gaande was, maar het was toch vervelend dat ik al die dingen niet had meebeleefd. Er waren nog overal straatfeesten, want iedere straat voelde zich geroepen om een feest te geven, vandaag die en morgen die, dat heeft nog tot in juli geduurd en dat heb ik nog wel meegemaakt, maar het echte moment, dat van die intocht, nee, en dat was dus niet leuk.'
  Volgende week: 'Wat we nooit begrepen hebben en altijd hebben gevoeld als een vernedering, was dat we voor elke Jap moesten buigen.'

• He died on January 15, 1901 in Leerdam.

  Overledene:
  
  Jan Kon
  
  Geslacht:
  
  Man
  
  Leeftijd:
  
  Vader:
  
  Adrianus Kon
  
  Moeder:
  
  Annigje Sijgje van Vliet
  
  Gebeurtenis:
  
  Overlijden
  
  Datum:
  
  dinsdag 15 januari 1901
  
  Gebeurtenisplaats:
  
  Leerdam
  
  Documenttype:
  
  BS Overlijden
  
  Erfgoedinstelling:
  
  Nationaal ArchiefNationaal Archief
  Plaats instelling:
  
  Den Haag
  
  Collectiegebied:
  
  Zuid-Holland
  
  Aktenummer:
  
  6
  
  Registratiedatum:
  
  16 januari 1901
  
  Akteplaats:
  
  Leerdam
  
  Aktesoort:
  
  Overlijdensakte

• A child of Adrianus Kon and Annigje Sijgje van Vliet
• This information was last updated on February 16, 2020.

Household of Jan Kon

Do you have supplementary information, corrections or questions with regards to Jan Kon?
The author of this publication would love to hear from you!

Timeline Jan Kon

Click on the names for more info. Symbols used:  grandparents    parents    brothers/sisters    children