STALPAERT - STALPERS XVII Generaties » Adriaen Niclaes Mattheus [Heer Abt] "Adriaan" Stalpaert (van Tongerlo) (1563-1629)

Persoonlijke gegevens Adriaen Niclaes Mattheus [Heer Abt] "Adriaan" Stalpaert (van Tongerlo) 

• Roepnaam is Adriaan.
• Hij is geboren op 25 april 1563 in Baarschot (Diessen), Noord-Brabant, Nederland.

  L Adriaansen stelt in de Brab Leeuw het geboortejaar op 1571.
  Adriaen Stalpaerts bracht zijn jeugdjaren door op de boerenhove " Ten Hove" in Baarschoot.
  ***
  Adriaen Stalpaerts is op 25 april 1563 op 'de Grote Westerwijk'geboren. (Adriaenssen, 1, pag.307)

• Beroepen:
• vanaf 1597 Pastoor st.Petruskerk, s-Hertogenbosch.

  Sint Petrus, Den bosch; Adrianus stalpaerts ca 1597, uit Diessen

• van 1599 tot 24 augustus 1607 pastoor te Waalwijk.

  Pastoor van de Sint-Jansparochie in Waalwijk.
  bron: Waalwijkwiki.nl/wiki/Adriaen_Stalpaerts
  Een belangrijk deel van zijn opdracht was het doorvoeren van de richtlijnen van Trente: misbruiken onder geestelijken en gelovigen moesten worden uitgebannen. Om dat te bereiken was Waalwijk geen eenvoudige werkplek. Het lag ingeklemd tussen Hollands gebied. De magistraat van Waalwijk was overwegend protestantsgezind en niet geneigd tot constructief samenwerken. Vooral de rijke ossenkoopman en presidentschepen Adriaen Peters van Andel en ambachtsvrouw Van Sonsbeek bleken tegenstanders van formaat. Daar kwam bij dat de kerk aan de haven door brand enorm beschadigd was en geen mogelijkheid bood voor de liturgie. Daarom waren zijn voorgangers al uitgeweken naar de kapel van het klooster Nazareth. De ambachtsvrouw eiste dat beelden en andere ornamenten uit de kapel van klooster Nazareth verwijderd werden en dat er geen missen zouden worden opgedragen. Zover gingen haar bevoegdheden uiteindelijk niet, maar het tekent wel de vijandige sfeer. De maatregelen waar Stalpaerts mee te maken kreeg, logen er niet om. Zo werden de kerk en de kerkgoederen onder beheer van de stad gesteld en delen van dat kerkelijk bezit verkocht. In allerlei belastingen werd Stalpaerts, vergeleken met andere inwoners, onevenredig hoog aangeslagen. Daar kwam nog bij dat veel parochianen zeer afwijzend reageerden op de pastoor, die zijn gelovigen voortdurend aansprak op hun gedrag dat niet strookte met de nieuwe regels die de kerk voorschreef. Van die strikte richtlijnen waren velen niet gediend.
  In 1603 werd het hem allemaal teveel en in een lange litanie van klachten maakte hij duidelijk wat zijn problemen waren en ‘dat geenen pastoir in Brabant geschiet al tgene dat mij hier geschiet.’ De praktijk rond sacramenten was in zijn ogen beneden alle peil. Huwelijken tussen partners met verwantschap in de derde of vierde graad waren aan de orde van de dag. Als Stalpaerts zo'n huwelijk weigerde, zochten de trouwlustigen een voorganger die niet zo nauwgezet was of gingen gewoon samenwonen. Velen weigerden bij hem te biechten en tweederde deel van zijn parochianen verzuimde zijn Pasen te houden; dat wil zeggen dat ze de verplichte jaarlijkse biecht, gevolgd door de communie, achterwege lieten. Met het doopsel was het al niet beter. Sommigen lieten hun kind niet dopen zodat het jarenlang van dat sacrament verstoken bleef. Er waren ook mensen die de tocht naar Raamsdonk maakten om hun kind door ‘pastoor ende predikant’ Jan van Giessen te laten dopen. Die stelde geen moeilijke vragen en doopte als daarom gevraagd werd. Wat hem verder heel erg dwars zat, was de manier waarop zijn eigen parochianen hem tegemoet traden. Hij werd bespot, tegengewerkt en volkomen respectloos behandeld. Een groot aantal parochianen was door de nieuwe leer beïnvloed en nam deel aan avondmaalvieringen in Holland.

• van 1607 tot 1609 Hulp abt te Douay.

  Uit: waalwijkwiki.nl/wiki/Adriaen_Stalpaerts
  Al in 1603 was er een stap gezet die een aanwijzing inhield voor een promotie van Stalpaerts binnen de hiërarchie van de abdij van Tongerlo. Hij werd toen benoemd tot helper van de abt. Het afscheid van Waalwijk kwam toen hij eind 1607 coadjutor werd van abt Mutsaers met recht van opvolging. Omdat Stalpaerts aanvankelijk in Tongerlo nog niet belast werd met bestuurlijke verantwoordelijkheden, vertrok hij naar de universiteit van Douai (Dowaai). Daar wijdde hij zich aan de studie van het kerkelijk recht. Abt Mutsaers stierf in Tongerlo op 17 november 1608. Gijsbert Masius, bisschop van 's-Hertogenbosch, geassisteerd door de abten van Averbode en Park, verrichtte de officiële abtszegening van Stalpaerts op 11 januari 1609.

• Functie van 1 december 1608 tot 25 oktober 1629: abt / Prelaat van Tongelre.

  Op 11-1-1609 gemijters tot prelaat van Tongerlo.
  In 1614 volgt de verheffing (benoeming tot abt) geschiedt door de abt van Douay geassisteerd door de prior van de abdij van Tongerloo, diens broer Petrus Claes Stalpaerts.
  +++
  Onder het bestuur van abt Adriaan Stalpaerts geraakt de abdij in de ban van de katholiek-reformatorische vroomheid. Deze pausgetrouwe en Spaansvriendelijke prelaat stelde bovendien mensen en geldmiddelen vrij voor de oprichting van het Sint-Norbertuscollege in Rome.

• Opleiding: van 25 april 1585 tot 1 mei 1586 Norbertijn / Priester.

  Op 15-3-1586 heet hij Religieus des Godshuijs van Tongerloo alnoch ongeprofessijt priesterwijding 23-5-1587
  Op 6-3-1592 wordt hij vermeld in verband met 'tverlaten vander werelt ende tbegheven in tCloster.
  +++
  Hij werd ook vernoemd samen met zijn broer Petrus. Hij trad in op 20 04 1585 en ontving zijn priesterwijding op 23 05 1587. Zijn oom abt Jacobus Veltacker (ook abt van abdij van Tongerlo) was toen al overleden. Na enkele jaren parochiewerk in Hapert, Hogeloon, en Waalwijk benoemde abt Nicolaes Mutsaerts hem in 1607 tot hulpabt met recht tot opvolging. Van abt Stalpaerts is bekend dat hij een uitermate nederig, zedig en godvruchtig man was. Als prelaat van Tongerlo maakte hij zich sterk voor de wetenschappelijke opleiding van de kloosterlingen. Hij stond ook bekend als stichter van vele (studie)beurzen. Als 41ste abt van Tongerlo overleed Adriaen Stalpaerts op 25 10 1629

• Vermelding vanaf 1563: STALPAERTS (Adrianus), geb. te Hilvarenbeek 1563,.Bron 1

  Ad.Gen V
  Adriaen Stalpaerts geb.Hilvarenbeek 1563
  Bron: Zie: Fr. Waltman van Spilbeeck, De abdij van Tongerloo, 428, 430-447; Schutjes, Geschiedenis van het Bisdom 's Hertogenbosch, I, 256-257; V, 875. Heeren.
  STALPAERTS (Adrianus), geb. te Hilvarenbeek 1563, overl. te Duffel 25 Oct. 1629, was de 41ste (volgens anderen de 36ste) abt van Tongerloo. Hij ontving zijn eerste opvoeding te Diessen. Op 20 April 1585 trad hij in de orde van de H. Norbertus en werd 1 Mei 1586 geprofest. 23 Mei 1587 werd hij priester gewijd en in 1593 benoemd tot pastoor van Hapert en Hoogeloon. Vandaar werd hij in 1599 aangesteld te Waalwijk, waar hij de pastoreele functie bleef waarnemen, tot hij 24 Aug. 1607 werd gekozen tot hulpabt voor den prelaat Mutsaerts. Den 21sten Oct. d.a.v. werd deze keuze door de Aartshertogen goedgekeurd. Terstond na deze benoeming, die voornamelijk geschied was om moeilijkheden over de opvolging te voorkomen bij den dood van den tegenwoordigen prelaat, vertrok Stalpaerts naar [p. 795] de universiteit van Douay, waar hij tot den dood van Mudtsaerts bleef (17 Nov. 1608). De plechtige inbezitneming van de abdij door den nieuwen prelaat had 1 Dec. 1608 plaats te Park onder voorzitterschap van den abt dier abdij, bijgestaan door den prior van Tongerloo, Petrus Stalpaerts, broeder van den nieuwen abt. Het volgend jaar, 11 Januari, kwam bisschop Gisb. Masius uit 's-Hertogenbosch hem in Tongerlo de abtelijke wijding toedienen, daarbij geassisteerd door de abten van Park en Averbode. Het wapen door Stalpaerts aangenomen was een houten kruis op gouden grond, met drie klaverbladen van sinopel. Stalpaerts was een nederig, zedig en uiterst matig man. Naast zijn bijzondere zorg voor den vooruitgang van deugd en godsvrucht bij zijn onderhoorige kloosterlingen, bevorderde hij, zooveel in zijn vermogen was, de wetenschappelijke studies. Door zijn toedoen werden eigen kanunniken als lectoren aan de abdij verbonden. Niet alleen de hoogere wetenschappen, ook de kennis der oude talen werd hoog opgevoerd. Het Grieksch en Hebreeuwsch werden onderwezen door den beroemden Joseph Barbato uit Memphis. Geleerden ontvingen op allerlei wijze steun en aanmoediging van den abt, waarom velen uit dankbaarheid hun werken aan hem opdroegen. Met
  name kan hier genoemd worden: J. Lessi us' De summo bono et aeterna beatitudine hominis (Antw. 1626), waar een schoone lofrede op den prelaat in de voorrede is opgenomen. Ter bevordering van de studie stichtte hij in 1619 in het St. Willibrorduscollege te Leuven drie beurzen, die in 1757 tot één werden vereenigd. De grootste roem oogstte Stalpaerts echter door de stichting van een Norbertijnsch college te Rome in 1628. In 1615 liet de prelaat aan het klooster een nieuwe kapel bouwen, waarvan het altaar door bisschop Zoësius werd ingewijd. Na verschillende moeilijkheden overwonnen te hebben, mocht er de prelaat in slagen de reliquien van den gelukzaligen Siardus, prelaat der abdij van Marienhof in Friesland, met groote plechtigheid naar Tongerloo over te voeren, waar zij 6 Juli 1617 aankwamen.
  In 1627 vroeg en verkreeg Stalpaerts van aartshertogin Isabella vergunning een hulpabt aan te stellen. Deze keuze had echter niet plaats. Zijn laatste levensjaren besteedde hij aan een nieuwe standplaatsregeling in de verschillende parochies, doch de dood belette hem de uitvoering van zijn reeds goedgekeurde plannen. Op den terugtocht van de mijtering van den abt van St. Michiel, werd Stalpaerts te Duffel door een hevige koorts aangegrepen, waardoor hij 25 Oct. den geest gaf. Op zijn ziekbed werd hij bezocht door bisschop Ophovius. Het lijk werd naar Tongerloo overgebracht en in de kapel van den H. Norbertus begraven; den 30sten Sept. 1724 is het vandaar naar de kapel van den H. Petrus overgebracht.

• Vermelding van 1608 tot 1629: Collegie van Tongerloo te Rome.

  Zie ook: Oudheden, en gestichten van de bisschoppelyke stadt en meyerie van 's Hertogenbosch. door JH Langerak 1742
  Na het concilie van Trente volgde een opbloei op geestelijk gebied. Abt Adriaan Stalpaerts (1608-1629) stichtte in Rome het St. Norbertuscollege voor jonge kloosterlingen uit de Brabantse circarie.

• Vermelding vanaf 1613: boek: Ordinis Praemonstratensis chronicon..

  Ordinis Praemonstratensis chronicon.
  door: Aubert Le Mire (Miraeus - Bruxellensis), D. Adrianus Stalpaert
  uitg: Coloniae Agrippinae : Sumptibus Bernardi Gualtri, 1613
  uitvoering : blokdruk ; 64pag.

• (Akte) vanaf 2 mei 1602.

  Dorpsbestuur, Sprang, 1498-1812. XVI. Kerkelijke zaken.
  nr.131-10070: Machtiging door de abt en het convent van Tongerlo aan Adriaen Stalpaerts, religieus van genoemd convent en pastoor van Waalwijk, om enkele moeilijk inbare kleine cijnzen ten name van het "personaatschap" van Waalwijk te vervreemden, 1601 mei 2. 1 stuk
  +++
  nr.777-1007 Stukken betreffende de aflossing van een rente van 2 vaten rogge ten laste van Adriaen Bertroms en ten behoeve van de pastorie van Waalwijk en Besoijen, die door pastoor Adriaen Stalpaerts voor de klok te Sprang geschonken was, 1607. 1 stuk

• (Akte) vanaf 1606.

  BHIC.2092 Norbertijnenabdij van Berne, oud archief, 1134-1857
  IXH-Waalwijk6 Oproep van de officiaal van 's-Hertogenbosch aan de ingezetenen van het bisdom in het geschil tussen zuster Elisabeth Coenen, overste van het zusterklooster in Waalwijk, en Adriaan Stalpaert, pastoor van Waalwijk, over een erfcijns, met in dorso aantekening van de pastoor van Baardwijk over zijn oproep aan de overste, 1606 i

• (Akte) vanaf 5 februari 1614.

  Breda, Schepenbank. Vestbrief 1614, 5 februari.
  Adriaen Stalpaerts, abt en prelaat des Godshuis van Sinte Marien te Tongerloo

• (Akte) vanaf 12 februari 1626.

  Alphen en Riel, not. archieven, Notaris Henric van Os, 12 feb 1626, fol.14; Borgstelling Hoeve den Nouweleijnde, Riel. ....Adrianus Stalpaerts ... godshuijs van ... Tongerloo ...

• (Stichting) .

  Schilderij van het Buitenverblijf en wijngaard van het Sint-Norbertuscollege bij de Porta Pinciana te Rome. (Olieverfschilderij van H. Van Lent, 1711)

• (Stichting) vanaf 1626.

  Stichter van het Norbertijns College in Rome in 1626.

• (Wapenschild) van 1608 tot 1629.

  Het bij diens benoeming tot abt door Adrianus gekozen wapenschild: Houten kruis op gouden grond, met drie klaverbladen van sinopel.
  uit:waalwijkwiki/wiki/Adriaen_stalpaerts
  Zijn wapenspreuk ‘Crux arida nutrit’ (=het kruis maakt een onvruchtbare bodem vruchtbaar).
  De drie klaverbladen verwijzen direct naar de band met de familie van diens moeder. Jacques Veldacker, diens oom, was tot 1583, prelaat van de abdij van Tongerloo. Zijn wapenschild drie (twee plus een) zilveren klaverbladen met een jacobsschelp op een zwart veld.

• (Wapenschild) van 1612 tot 1629.

  https://www.bhic.nl/onderzoeken/wapenboeken-illustre-lieve-vrouwe-broederschap
  - In het wapenboek van de Broederschap, wordt het wapen van de naamgenoot Stalpaert van der Wiele weergegeven. Deze werd er enige tijd later in gevoegd.
  Redenerend dat aangezien zij familie waren (neven van elkaar); zou ook het wapen wel eender zijn.
  Zelf koos Abt Adriaen bij diens aanvaarding van zijn ambt een ander wapen verkoos, namelijk: Houten kruis op gouden grond, met drie (twee plus een) klaverbladen van sinopel.
  De verheffing (benoeming tot abt) geschiedde door de abt van Douay geassisteerd door de prior van de abdij van Tongerloo, diens broer Petrus Stalpaerts.

• (Wapenschild) tot 1629.

  bron: de VlaamseSchool jg.14 (1868) Wapenschilden der abten van Tongerloo.
  XXXVI. ADRIANUS STALPARTS, van Hilvarenbeek, heeft voor wapenschild: op gouden grond een houten breed uiteenloopend kruis vergezeld van drie klaverbladen in sinopel. Wij geven een houten kruis, niettegenstaande dat het H.S. het in keel geschilderd draagt. De rede is de beschrijving ervan bij Sanderus die zegt, dat hij een houten kruis (Crucem ligneam) in zijn wapen droeg, hetgene samenstemt met de schildering bij de beeltenis van den prelaat geplaatst. Voor leus: Arida nutrit. (Het voedt het dorre). Deze prelaat bestuurde de abdij van 1609 tot 1629.

• Hij is overleden op 25 oktober 1629 in Duffel, Antw, Be, hij was toen 66 jaar oud.

  . . . op terugreis van de mijtering van de abt van st.Michiel wordt Adrianus door hevige koorts overvallen en sterft op 25 oct 1629 te Duffel. Hij werd naar Tongerloo overgebracht en bijgezet in de kapel van H.Norbertus; den 27 sept 1724 is hij vandaar overgebracht naar de kapel van St.Petrus, . . . .

• Hij is begraven op 27 september 1724 in Westerlo, Antw-Kmp, Be (Abdij van Tongerlo, St Petruskapel).
• Een kind van Niclaes (Claes) Mattheus Stalpaerts en Heilwich Jan Peter Mys Ancems Veltacker
• Deze gegevens zijn voor het laatst bijgewerkt op 30 mei 2023.

Gezin van Adriaen Niclaes Mattheus [Heer Abt] "Adriaan" Stalpaert (van Tongerlo)

Notities over Adriaen Niclaes Mattheus [Heer Abt] "Adriaan" Stalpaert (van Tongerlo)

STALPAERT - STALPERS XVIIGeneraties:
*= zie boek I; Ad Gen 2.-3.-4.

Ad Gen.V.
v 40-49-77-78-83-100-101-102

40. Raad van Brabant 1322, fol. CCXI v., CCXII.*
20-6-1569
15-3-1586
7-3-1592
16-12-1593
Overdracht aan Nicolaes Stalpaers door koop van Jan Peter Mys, 20-6-1569, aan Adriaen Stalpaert bij dood van z:ijn vader Nicolaes Stalparts 15-3-1586, Jacob Stalpaert sterfman bij het begeven in het klooster van Heer Adriaen Stalpaert, 7-3-1592.
Overdracht aan Jacomjjne Jans van Ghysel op 16-12-1593, bij dood van Jacob Stalpaert, haar neef, van de helft van een huis, hof en aangelande te Diessen, groot omtrent 8 lopensaat met 35 st. outs geld, waarvan de andere helft in leen wordt gehouden door de Heer van Merode.

49.Hilv R33, fo1 114 , 114 v ,
23-11-1593
Lysken, weduwe Jan van Gysel de Jonge, met haar zwager, Aert Hendrick Mys, beloven te betalen aan verkoopster, Lysken Claes Matheeus Stalpaerts, 100 karolus gulden, aan Heer Adriaen 50 karolus gulden, aan Heer Peter, als hij pastoor geworden is, te weten als hij op een kerk zal gekomen zijn, 50 karolus gulden. Bovendien een nieuwe toog als hij zijn eerste mis zal zingen.
Lysken Stalpaerts bevestigt de 100 karolus gulden ontvangen te hebben, februari 1600. Heer Adriaen heeft de 50 karolus gulden ontvangen en eveneens 20 karolus gulden voor en in naam van zijn broer Peter voor de rok in de tekst vernoemd, februari 1600.

77. A.R.A. Brussel nr. 19 *
29-3-1610
Archief Leenhof van Brabant
Ten behoeve van Heer Adriaen Stalpaert, prelaat van Tongerloo, heeft Mr. Pr Piermans, Secretaris van de Raad van Brabant, als sterfman ten behoeve van de Abdij van Tongerloo een zekere hoeveelheid bezittingen, gelegen onder Croonbeke bij Leuven, overgedragen.

78.A.R.A. Brussel nr. 42
1610
Archief Leenhof van Brabant, pg. 254
In het register wordt vermeld: Heer Adriaen Stalpaert.

83.Breda, R 513, fol. 15.
5-2-1614
Mr. Adriaen Buyckx draagt over namens Adriaen Stalpaerts, abt en prelaat te Tongerloo, aan Cornelis van Dongen en Anna Dyrven, diens echtgenote, 2 huizen, hof, plaats en erfenis op grond van de grote diensten die Cornelis van Dongen, rentmeester te Loenhout, bewezen heeft aan het Godshuis van Tongerloo.

100.A.A. Tongerlo, Collegium Romanum, Reg.n. 3, fol.41
27-7-1628
Brief van Reinier Stalpaerts van der Wyelen aan de Eerwaarde Heer Praeses van het Norbertijns College te Rome, gesteld in het Latjjn, d.d.27-7-1628 vanuit, Brussel, waarin hij, bericht dat drie broeders de Romereis begonnen zjjn. Hij stelt 4000 Rjjnse guldens ter beschikking aan Adriaen Stalpaert, abt van Tongerlo, ten behoeve van het Norbertjjns College.
In de marge wordt door Cornelis Hanegraaff, die in opdracht van Stalpaerts naar Rome ging om te prospecteren, vermeld dat Reinier Stalpaerts van der Wyelen een broer is van Mevrouw Anna van der Wyelen, weduwe van de Secretaris van de Raad van Brabant, Piermans , en die woonachtig is in het refugehuis der Norbertjjnen te Brussel, en dat Reinier Stalpaerts van der Wyelen op een of andere wijze aanverwant is aan de abt Stalpaert.

101.A.A.Tongerlo, Collegium Romanum, Reg.n. 3,fol.41,42.
27-7-1628
Brief van René Stalpaert van der Wielen vanuit Brussel, waarin deze vermeldt dat hij menigmaal met de prelaat van Tongerlo gelogeerd heeft bij zijn zuster in het huis der Norbertjjnen te Brussel en door hem op de hoogte is gesteld van de oprichting van het College te Rome. Hjj geeft zjjn waardering te kennen voor de vruchtbare resultaten die het College heeft voor het pastorale werk in Nederland en schenkt derhalve met zijn familie aan de Abdij van Tongerlo het bedrag, van 4000 gulden, mede in de verwachting dat, indien zijn vrienden of verwanten zouden toetreden tot de Norbertjjnse orde, zjj enige voorkeur zouden genieten.

102. A.A.Tongerlo, Collegium Romanum, Reg.n3, fol.31.
Het Register van weldoeners en beschermers van het Norbertjjns College te Rome vermeldt als eerste Adriaen Stalpaerts, abt van het klooster Beata Maria te Tongerlo, als stichter en uitzonderljjk weldoener, bljjkens zjjn gift aan het; College van 5500 Rjjnse guldens, bestemd voor het oord Montim en de stichting van drie beurzen voor Tongerlose of andere studerenden aan het Romeins College
Als tweede wordt vermeld Elisabeth Stalpaerts, verwante van de abt, die bij haar sterven aan het College 200 Rijnse guldens schonk met de verplichting jaarlijks voor haar en haar bloedverwanten twee missen te lezen.

Heeft u aanvullingen, correcties of vragen met betrekking tot Adriaen Niclaes Mattheus [Heer Abt] "Adriaan" Stalpaert (van Tongerlo)?
De auteur van deze publicatie hoort het graag van u!

Tijdbalk Adriaen Niclaes Mattheus [Heer Abt] "Adriaan" Stalpaert (van Tongerlo)

Klik op de namen voor meer informatie. Gebruikte symbolen:  grootouders    ouders    broers/zussen    kinderen