Stamboom Hobers » Matthijs (Thijs) Schram (1758-1790)

Persoonlijke gegevens Matthijs (Thijs) Schram 

• Hij is geboren in Amsterdam.Bron 1

  "Thijs" is vernoemd naar zijn vader: "Matthijs Schram"
  Hij wordt gedoopt door pastor Martinus Snethlage in de Westerkerk
  Getuigen: "Dirk Hobers" (broer van oma Hillegonda Hobers) en "Seijbregt Franken"

• Hij werd gedoopt op 10 maart 1758 in Amsterdam.Bron 1
• Beroep: Matroos.Bron 2
• Vermelding: Bij "Notities" vind je informatie over zijn leven.
• Geloof: Nederlands Hervormd.Bron 1
• Woonachtig:
• van 1758 tot 1760: Amsterdam "in de Binne Visserstraat".Bron 3
• in het jaar 1760: Amsterdam "op de Haarlemmerdijk, over de Eenhoornsluijs op een kamer".Bron 3
• in het jaar 1765: Amsterdam "in de binnen Wieringerstraat".Bron 4
• in het jaar 1776: Amsterdam "in de houttuijnen".Bron 3
• van mei 1778 tot september 1778: VOC-schip 'Princes van Orange'.Bron 2
• van januari 1779 tot juli 1780: VOC-schip 'Delfshaven'.Bron 5

  Schipbreuk op 27 juli 1780

• van oktober 1780 tot december 1780: VOC-schip 'Azië'.Bron 5
• van januari 1781 tot oktober 1783: Indië.Bron 5

  Afwisselend op de schepen 'Overduin', 'Borsselen en 'Arend' en geregeld in het hospitaal in Batavia

• van november 1783 tot juni 1784: VOC-schip 'Slot ter Hoge'.Bron 5
• van juni 1784 tot december 1784: Amsterdam.Bron 5
• van december 1784 tot april 1785: VOC-schip 'Barbestein'.Bron 2
• in het jaar 1785: VOC-schip "Slot ter Hoge".Bron 2
• van 1785 tot 1790: Indië.

  Afwisselend op de schepen 'Diamant', 'Regt door Zee', de Valk' en 'Africaan' en geregeld in het hospitaal in Batavia

• op 8 mei 1790: Samarang.
• Hij is overleden op 8 mei 1790 in Samarang.Bron 2

  "Dat in 't Samarangs hospitaal is komen te overlijden"

  
  Matthijs werd 32 jaar oud.

• Een kind van Matthijs Schram en Christina (Stientje) Oudenheuvel
• Deze gegevens zijn voor het laatst bijgewerkt op 10 maart 2020.

Gezin van Matthijs (Thijs) Schram

Hij is getrouwd met Aaltje de Lange.

Toestemming voor het huwelijk is 8 augustus 1776 verkregen te Amsterdam.Bron 3

"den 8 Augustus 1776
Matthijs Schram, van Amstr. gereformeert, Oud 19 Jaren, in de houttuijnen,
Oudrs Doot geadsist. met Hillegonda Hobers en Aaltje de Lange van Amster gereformeert, Oud 18 Jaren, woont als voorm. geadsiss met haar moeder Maria Frederiks"

.
Matthijs tekent Aaltje zet een kruisje: "Mattijs Schram" ........ " + "

Kind(eren):

1. Christina Hillegonda Schram  1777-1837 

Notities over Matthijs (Thijs) Schram

Amsterdam
Matthijs wordt geboren als derde kind in het gezin van Matthijs Schram en Christina Oudenheuvel in de Binnen Visserstraat in Amsterdam. Hij wordt vernoemd naar zijn vader. Vader Matthijs is op het moment van Thijs geboorte "Uijtlandig".
Begin december 1757 had vader afscheid genomen van zijn gezin in de Binnen Visserstraat. Hij zal weer maandenlang van huis zijn: een reis naar de andere kant van de Atlantische Oceaan. Zijn vrouw Stientje was zes maanden zwanger. In juni van dat jaar hadden ze hun zoontje Barend begraven. Het nieuwe kindje zal geboren worden, als alles goed gaat, terwijl vader Thijs op zee is. Op 19 december 1757 geeft schipper Matthijs Schram op de rede van Texel het bevel het anker van "de Vrouw Jacoba" te lichten. Het zal zijn laatste reis worden; een reis waarvan "de Vrouw Jacoba" wel maar hij niet zal terugkeren.

De bestemming van "de Vrouw Jacoba" is West Indië. Onderweg daarnaar toe wordt het schip echter geregeld overvallen door Engelse kapers. Deze kapers bevelen Mathijs het schip naar Santo Domingo te brengen, waar het van 9 tot 12 maart 1758 voor anker ligt. Hij zal nooit geweten hebben dat op dat moment zijn naar hem vernoemde zoontje Thijs in Amsterdam gedoopt wordt. Vader en zoon zullen elkaar nooit zien. Hij overlijdt tijdens deze reis op Curacao.

Wat zal moeder Christina bezorgd voor dit nieuwe kindje geweest zijn. Vóór Tijs waren twee broertjes geboren die beiden jong waren overleden. In dezelfde straat woont ook zijn grootmoeder Hillegonda Hobers.

Zo'n 50 meter om de hoek van de straat, op de Haarlemmerdijk woont oom Dirk Hobers met zijn vrouw Sijbrecht Francke. Zij zijn de doopgetuigen als Matthijs op vrijdag 10 maart 1758 gedoopt wordt in de Westerkerk. (afb.1) Ook oma Hillegonda Hobers zal hierbij aanwezig geweest zijn. Niemand van de familie zal tijdens de doop beseft hebben dat dit jongetje hetzelfde lot als zijn opa zal ondergaan en ook in Samarang zal overlijden. Bij oom Dirk Hobers om de hoek in de Binnen Wieringenstraaat woont tante Alida Hobers. Matthijs groeit dus op in een stukje Amsterdam waar veel familieleden bij elkaar wonen.

Als Tijs 2 jaar is komt er een vader in het gezin. Moeder hertrouwt in 1760 met Sieuwerd de Boer, haar buurman uit de Binnen Visserstaat; ze woont dan intussen met haar zoontje "op de Haarlemmerdijk, over de Eenhoornsluijs op een kamer .... "
In het voorjaar van 1760 trouwen ze:

"Den 28 martij 1760; Siewert de Boer, van Asd, gereformeert, oud 27 jaar, in de Visserstraat,
geass. met sijn vader, Cornelis de Boer, en Christina Oudenheuvel, van Asd, Weduwe Matthijs Schram, op de Haarlemmerdijk"

Als jonge weduwe met een kind van twee jaar en een nieuwe man moet er natuurlijk bij de notaris alles goed geregeld worden.

"In den Naame Godes Amen. In den Jaare na de geboorte onses Heer en Saligmaker Jesu Christij een duijsend zeeven hondert en zestig, op den vijffden Maij, des voormiddags de clokke circa half elf uuren, compareerde voor mij .... De Edele Siewert de Boer en De Edele Christina Oudenheuvel Egtelieden woonende binnen deese Stad, op de Haarlemmerdijk, over de Eenhoornsluijs op een kamer .... ". Zo begint het testament dat notaris Abraham Coijmans op die ochtend opstelt voor het een paar weken getrouwde jonge stel. De notaris schrijft dat ze beiden gezond van "lichaam, verstand, memorie en uijtspraak" zijn en dat ze "uijt overweeging van de onseekere uure des doots" hun testament willen opmaken. Eerst worden alle eerdere testamenten en codicilen herroepen en ongeldig verklaard. Siewerd verklaart "tot zijn Erfgenaamen bij deesen te noemen en te stellen zijn huijsvrouw de testante in deesen Christina Oudenheuvel". Mochten er kinderen uit dit huwelijk komen en mocht Siewerd komen te overlijden dan moet Stientje deze kinderen opvoeden tot hun mondige jaren of huwelijk en hun dan een "uitset" meegeven. Stientje "verklaarde bij deesen tot haar eenige en algeheele Erfgenaamen te noemen en te stellen haar voorkind met naam Thijs Schram". Mocht Thijs overlijden dan benoemt ze haar man Siewerd tot haar erfgenaam. Christina stelt ook nog voogden over haar voorkind Thijs aan te weten "haar broeder Fredrik Oudenheuvel en haar oom Dirk Hobers" Als de notaris alles beschreven heeft zetten ze beiden hun handtekening (Bron: Testament; 5 mei 1760; notaris Abraham Coijmans)

Matthijs krijgt er drie zusjes bij, maar ook van deze kinderen overlijden er twee binnen drie maanden na hun geboorte. Het enige zusje dat blijft leven is Hillegonda. Zij wordt gedoopt in de Oude Kerk en oma Hillegonda Hobers is getuige. De 4-jarige Tijs zal hier ook bij geweest zijn. Als Thijs zo'n 6 jaar is, verkast het gezin weer terug richting Visserstraat. Ze verhuizen naar de Binnen Wieringenstraat waar oom Dirk Hobers op de hoek woont. In die straat groeien Tijs en zijn zusje Hillegonda op.

Familie Hobers en de VOC
Matthijs zal als kind geregeld de luttele meters naar de hoger liggende Haarlemmerdijk gelopen hebben en dan slechts zo'n 50 meter door de Buiten Wieringenstraat naar de oever van het IJ. Hij ziet dus dagelijks de schepen en de bedrijven die met de zeilvaart annex zijn: blokkenmakerijen, zeilmakers en kuipers. Ook zal hij van jongs af aan de trommelslagers gezien en gehoord hebben die door de straten marcheren om de varensgasten die zich aangemeld hadden bij de VOC, op te roepen zich in te schepen bij de Montelbaenstoren.

Niet alleen van de straat, maar ook binnen zijn eigen familie kent Tijs de verhalen over de VOC. Hij heeft zijn opa Barend Oudenheuvel wel nooit gekend, maar hij zal de verhalen over opa als soldaat bij de VOC gehoord hebben. Als Matthijs 6 jaar is, vertrekt oom Jan Oudenheuvel, een jongere broer van zijn moeder met het VOC-schip "Vrouwe Petronella Maria". Een jaar later bereikt de familie al het bericht dat oom Jan:

"den 17 December sonder getestesteerd of iets natelaten aan boord is overleden"

.
Tijs kende oom Jan goed; hij woonde ook in de Binnen Visserstraat.

Als Matthijs 8 jaar is, trouwt zijn nicht Elisabeth Hobers met Cornelis van der Does. Dit echtpaar woont ook in het grote woonhuis van Dirk Hobers op de hoek van de Binnen Wieringenstraat en woont dus vrijwel naast Matthijs. Cornelis gaat als constabelsmaat vrij snel na zijn huwelijk mee met de VOC. Ook Cornelis komt niet terug van de reis:

"1774 14 Sept dat zonder testament off goed overlijd Cornelis van der Does"

Matthijs heeft dus als kind meegemaakt wat het betekent je aan te melden bij de VOC. Het is niet duidelijk wanneer zijn moeder overlijdt; wel duidelijk is dat ze overlijdt voor zijn 19e verjaardag. Matthijs is intussen verhuisd naar de Houttuinen, ook nu weer binnen 100 meter van zijn vorige huizen. Matthijs is dus wees als hij kennis krijgt aan zijn buurmeisje Aaltie de Lange. Ze zijn erg jong als ze in het huwelijksbootje stappen, oma Hillegonda Hobers is zijn getuige:

"den 8 Augustus 1776
Matthijs Schram, van Amstr. gereformeert, Oud 19 Jaren, in de houttuijnen,
Oudrs Doot geadsist. met Hillegonda Hobers en Aaltje de Lange van Amster gereformeert, Oud 18 Jaren, woont als voorm. geadsiss met haar moeder Maria Frederiks"

Matthijs tekent de akte, Aaltje zet een kruisje.

Oma Hillegonda Hobers speelt dus een belangrijke rol in het leven van Thijs; dat is dan ook de reden dat hij zijn eerste (later blijkt enige) kind naar oma en zijn overleden moeder noemt: Christina Hillegonda. Het is gissen wat de reden is, maar ook Matthijs meldt zich aan bij de VOC. Wat bezielt een jonge man die net vader geworden is huis en haard te verlaten en een onzekere toekomst te kiezen; er is maar één reden: geld. Hoewel hij totaal geen ervaring op zee heeft, krijgt hij van de equipagecommissie van de VOC de functie van matroos. Hij zal uitzeilen met de "kermisvloot". Dochter Christina Hillegonda nog maar zeven maanden oud als Aaltje de Lange haar man uitzwaait bij de Montelbaenstoren.

Matroos bij de VOC
De eerste stroomrafelingen worden zichtbaar, het teken dat de kentering er aan komt. Op dit moment heeft schipper Jan Frederik Volmer gewacht. Vanmorgen ruimde de wind al naar het oosten en nu zet de ebstroom in. Dan gaat alles razendsnel: matrozen en hooplopers klimmen het want in. Eén voor een ontrollen de razeilen zich en op het moment dat de "Princes van Orange" om haar anker draait, geeft Volmer het bevel het te lichten. Hoe meer zeil wordt bijgezet, hoe meer de Princes in haar element is. De stuurman geeft de koers door aan de roerganger: zuidzuidwest.

Het is voorjaar 1778; om precies te zijn zaterdag 23 mei. Schipper Jan Frederik Volmer is een Hollander afkomstig uit 'Nederwaerde' in de buurt van Sliedrecht. Volmer voert voor het eerst het commando over dit 1150 ton grote schip. Hij ziet over bakboord dat ook het VOC-schip "Holland" de ankers gelicht heeft. De "Holland" en de "Princes van Orange" zullen samen naar Batavia zeilen. Er zijn naast VOC-dienaren ook passagiers aan boord van beide schepen; in totaal zijn er 568 zeevarenden aan boord, waarvan 413 bemanningsleden, 119 soldaten, 25 ambachtslieden en 11 passagiers. Het is de zesde keer dat de "Princes van Orange" het anker licht op de rede van Texel en koers zet naar Batavia. Het in 1768 op de VOC-werf in Amsterdam gebouwde schip heeft al vijf retourreizen gemaakt. Ze heeft haar zeewaardigheid bewezen.
De zeevarenden, scheepsofficieren en matrozen, zijn verantwoordelijk voor de vooruitgang, het onderhoud en het schoonhouden van het schip. Onder de matrozen bevindt zich 20-jarige Matthijs Schram, kleinzoon van Hillegonda Hobers . Voor de soldaten is het schip een troepenschip. Zij hebben slechts wachttaken aan boord. Bij het watervat, de munitie- en wapenkamer en bij de hut van de schipper. In zware weersomstandigheden ontkomen de soldaten echter niet aan matrozentaken.

Op de dag dat een VOC-schip vertrekt, begint de administratie van de 'dienaar'. Van alle opvarenden worden, ongeacht de rang, alle schulden en verdiensten genoteerd. Ook van Matthijs wordt het scheepssoldijboek ingevuld; aan de debetzijde vermeldt de administrateur (afbeelding 3):

"In 't Schip de Princes van Orange, Ao 1778 voor Amsterdam"

Matthijs Schram, van Amsterdam; .. Mattroos
niet gemaeckt

1778 23 maij â d' E Comp.     over 2 / m. gage op hand .......... f   22: --: --
   "     "     "    "  _________      "    Schuld aan A de Lange ...... f 150:-- :--
   "     "     "    "  _________      "    1 ps. kist ............................. f     4: 5:--
   "     "     "    "  _________      "    wolle coussen 1 pr............... f  - --:11:--
   "     "     "    "  _________      "    hembden ......3 pren............ f    4:10:--
   "     "     "    "  _________      "    schoene ......1 pr................. f    1: 16:--
                                                                                      ........... f 183:20:--

In totaal begint Matthijs met een schuld van 183 gulden 20 stuivers en 0 duiten. Hoe kwam hij aan deze schuld. Bij Matthijs wordt als eerste de f 22,-- genoteerd die hij vooraf in Amsterdam als "gage op de hand" heeft ontvangen. Hij zal daar ongetwijfeld een gedeelte van aan zijn vrouw gegeven hebben, maar hij heeft het ook gebruikt om de inhoud van zijn scheepskist aan te schaffen. De kist moest hij ook van de VOC kopen, omdat alleen kisten voorzien van het VOC-brandmerk aan boord werden toegelaten, dit om smokkel te voorkomen. Hij had deze kist nog niet betaald, maar op krediet aangeschaft, dus noteert de schrijver de verschuldigde f 4,50 voor een één persoons kist.

Ook had Matthijs een schuldbrief ondertekend, een 'transportceel'. In een dergelijke schuldbekentenis gaf de zeeman de VOC de opdracht een bepaald bedrag uit te betalen aan de toonder van van de ceel. Hij 'transporteert' dus een deel van zijn toekomstige gage naar de toonder van de ceel. De hoogte van het bedrag is afhankelijk van de rang. Hij mag als soldaat een schuld van f 150,-- aangaan. De schuldbrief is op naam gesteld nl. Aaltje de Lange, zijn vrouw. Daarnaast tekent hij voor 1 paar kousen, 3 paar hemden en 1 paar schoenen.

Schipper Volmer zeilt de "Princes van Orange" langs de door de Heren XVII vastgestelde route. Deze zgn. 'wageweg' was ingetekend in de Compagniekaarten. Zuidwestelijk naar het Kanaal, Bretagne ronden en dan naar het zuiden langs de Portugese kust en nog verder langs de Kaapverdische eilanden. Dan na het passeren van de evenaar richting Brazilië en dan op 30 graden Zuiderbreedte de koers verleggen pal naar het oosten, richting Kaap de Goede Hoop. De reis is redelijk voorspoedig: 'slechts' 8 opvarenden overlijden op dit gedeelte van de reis.
Op 21 september 1778 valt het anker in de Tafelbaai. (afb. 4) De volgende weken worden gebruikt voor de nodige reparaties, het verversen van het water en het inslaan van nieuwe voorraden. De intussen ervaren matroos Matthijs zal druk geweest zijn alles na te lopen.

Al na drie weken, op 14 oktober 1778 vervolgt de "Princes" haar reis naar de Oost. Op dit gedeelte van de reis zijn de bemanningseden goed op elkaar ingespeeld. Uit alle hoeken van Europa komen ze. Kerst wordt nog net aan boord gevierd; op 27 december 1778 bereikt de "Princes" haar bestemming Batavia. De "Holland" laat drie weken later het anker vallen op de rede van Batavia. Onderweg zijn op beide schepen 20 bemanningsleden, 3 soldatenen 1 ambachtsman overleden. Matthijs komt heelhuids aan in Batavia. De schrijver noteert aan de creditzijde in het scheepssoldijboek bij Matthijs Schram:

1778 22 7ber Voor d' E Comp. f 77:--:-- over 7 / m(aanden) gagie á f 11 P md
             Van den 23 Maij dat uijtgesijlt is tot heeden
             datter Reede Batavia de boeken sluijten en
             Continueert                                 ............ ......f 77:--:--
                                      over te quaad..................... f 106: 2:--
                                                                             ..... f 183:-2: --

Matthijs heeft nog aan schuld ("over te quaad") 106 gulden, 2 stuivers en 0 duiten. (afb. 5)


Schipbreuk
Matthijs heeft niet veel van Batavia gezien. Hij wordt zodra hij aankomt geplaatst op de "Delfshaven", een spiegelretourschip. Dit schip is aanzienlijk kleiner is dan de "Princes van Orange" en vaart voor de VOC-kamer Delft. De "Delfshaven" is een half jaar eerder in de Oost aangekomen en wordt nu gebruikt voor de vaart tussen de Indische eilanden. Matthijs 'woont' ruim 1 1/2 jaar op de "Delfshaven" totdat een schipbreuk hier een eind aanmaakt. Het scheepsoldijboek dat alleen gebruikt wordt als soldij-administratie vermeldt zakelijk het bedrag dat hij verdiend heeft tot aan de schipbreuk.

"1780 27 Julij f 33: 10: 6 rest over 18 m.(aanden) en 20 d.(agen) op Delfshaven
dat verongelukt is en zijn gagie cesseert

Credit f 150 over d'ingediende schuld"

Hij heeft aan boord van de "Delfshaven" zo'n 188 gulden verdiend, maar na aftrek van de 150 gulden (schuldbrief aan zijn vrouw Aaltje) blijft er nog 33 gulden, 10 stuivers, en 6 duiten over.
Als een schip schipbreuk lijdt, krijgen de bemanningsleden geen salaris meer: ze werken immers niet. Matthijs krijgt zo'n drie maanden niet betaald.

Pas aan het eind van het jaar krijgt hij weer inkomsten; hij blijkt aan boord van de "Azië" te zijn.

"1780 3 Decbr rest over 2 m.(aanden) 28 d.(agen) op Azia dat zijn gagie weeder aanvang neemt f 9:17:5."

De "Azië" is een 1100 ton groot schip dat al 25 jaar in de vaart is als Matthijs aan boord komt.Hij is maar kort aan boord van dit schip want hij wordt overgeplaatst op de "Overduin". Ook dit is een groot schip dat begin dit jaar in Batavia aan kwam en nu de handel tussen de eilanden verzorgt. Ook aan boord van dit schip is Matthuijs maar kort.

Hospitaal Batavia
Tijs is slechts 1 maand op de "Overduin", omdat hij ziek is en in Batavia van boord moet om in het hospitaal opgenomen te worden. Hij verblijft een krap jaar in dit hospitaal.

1781 3 Jan rest over 1 m.(aanden) op Overduin f 9:17:5.
Ultimo August over 7 m.(aanden) 27 d.(agen) in 't Bat.(avia) Hosp(itaal) te goet f 9:18:--
14 Sept. over 24 d in in 't Bat.(avia) Hosp(itaal) Fo. 17 te goet f 9:18:--

In januari 1782 is hij blijkbaar weer sterk genoeg om op het schip "Borsselen" aan te monsteren en weer geld te verdienen. Dit is geen succes want na twee weken wordt hij opnieuw opgenomen in het hospitaal:

1782 29 Jan. rest over 13 d(agen) op Borsselen f 16:12:6
1782 30 Maart over 2 m.(aanden) 1d(ag) in 't Bat.(avia) Hosp. te goet f 23:14:11

Als hij eind maart ontslagen wordt uit het hospitaal wordt hij geplaatst op de "Arend". Blijkbaar gaat het nog steeds niet goed met hem, want al in oktober 1782 wordt hij weer opgenomen in het hospitaal in Batavia. Ook het grootste deel van het jaar 1783 brengt hij daar door:

1783 1 Juni over 6 m.(aanden) in 't Bat.(avia) Hosp.
1783 3 Ober over 1 m.(aand) 13 d(agen)in 't Bat.(avia) Hosp.

Naar huis
Dan breken er echter betere tijden aan: op de rede van Batavia ligt de "Slot ter Hoge". Het schip wordt klaargemaakt om de thuisreis naar het verre vaderland te maken en Matthijs mag mee. Op 6 november 1783 zeilt het de weg van de rede van Batavia. Op 2 februari 1784 laat het het anker vallen in de Tafelbaai bij Kaap de Goede Hoop. Spoedig daarna wordt de thuisreis vervolgd en in de zomer wordt het vaderland bereikt. Het schip zit vol met goederen voor de VOC kamer van Zeeland als op 16 juni 1784 het anker valt op de rede van Rammekens, de beschutte baai oostelijk van Vlissingen. Wat zal er door hem heen gegaan zijn op het moment dat hij van boord mag en voor het eerst weer voet op Hollandse bodem zet. Hij zal niet beseft hebben dat hij al weer snel op ditzelfde schip terug zal gaan naar de Oost.
Matthijs is de eerste van al zijn familieleden die terugkomt van een reis met de VOC. Een reis die ruim 6 jaar duurde; het scheepssoldijboek vermeldt:

"1784 thuijs over 't Slot ter Hoge voor Zeeland volgens billet te goede f 109: 6: --"

In totaal heeft Matthijs "f 369: 2: 2 " verdiend.

Wat zullen zijn vrouw Aaltje en zijn dochtertje Christina Hillegonda opgekeken hebben toen hij weer thuis kwam in Amsterdam. Zijn dochterje is intussen 7 jaar en heeft haar vader nooit eerder gezien.
Het scheepssoldijboek laat zien dat hij in ieder geval op 20 juli 1784 in Amsterdam is. Op die dag neemt hij namelijk zelf ruim 135 gulden op in het Oostindisch Huijs. (afb. 6) Zijn zwierige handtekening straalt trots en dankbaarheid uit; hij heeft dit toch maar mooi voor zijn gezin verdiend. De handtekening van zijn vrouw Aaltje die een jaar daarvoor 33 gulden opnam is een stuk kleiner:

"1783 19 novbr. ter ordre van d'Heer Scheepen Beeld verleend een maandcedul van drie maanden aan zijn vrouw Aaltje de Lenge } in 't boekje gebragt

1783 19 Novbr. f 33.--.-- betaalt aan Aaltje de Lange zijn vrouw op de maandcedul"

aaltie de lange
"1784 20 Julij f 135:19: 6 op dato aan hem zelve bett(aald)"
MATTHIJS SCHRAM

Opnieuw naar de Oost
Hij is nog geen half jaar thuis. Hij vertrekt weer naar Indië. Hij vertrekt met de Kerstvloot ook nu als matroos.

De "Barbestijn" is een nagelnieuw schip dat nog maar een jaar geleden is gebouwd op de VOC- werf in Amsterdam. Het heeft het gebruikelijke gewicht van 1150 ton. Het is de maidentrip van dit schip, schipper Dirk Cornelisse Plokker uit Katwijk aan Zee, had zelf al wel een retourreis gemaakt. Het is 12 december 1784 als een flottielje van vijf retourschepen (Barbesteijn, Huisduinen, Java, Sparenrijk en Zeepaard) de rede van Texel verlaat. Een oorlogsbodem zal de vloot begeleiden. De Vierde Engelse Oorlog, die voor de Republiek rampzalig is verlopen, loopt op zijn eind. De economische schade voor Nederland is zeer groot. Het conflict leidde wel tot een nieuw groot bouwprogramma voor oorlogsschepen. Groot-Brittannië verwerft vrije vaart door Oost-Indië. Dit is tekenend voor de Britse suprematie ter Zee. Aan boord van de "Barbesteijn" bevindt zich de 26-jarige matroos Tijs Schram.(afb. 7)

"In 't Schip Barbesteijn, Ao 1784/85 voor Amsterdam"

Matthijs Schram, van Amsterdam; .. Mattroos
niet gemaeckt

1784 12 7ber à d' E Comp.     over 2 / m. Gag op hand ........ f   26: --: --
"     "    "     "   _________       over Schuld aan B Numan ...... f 200:-- :--
"     "    "     "   _________    ......1 ps. kist ............................. f     4: 5:--
                                                                                      ........ f 230:05:--

In totaal begint Matthijs met een schuld van 230 gulden 5 stuivers en 0 duiten.

Laatste reis
De Barbesteijn laat op 30 maart 1785 haar ankers vallen in de Tafelbaai bij Kaap de Goede Hoop. Voor Tijs is dit bekend terrein. Vorig jaar nog maar was hij hier op zijn thuisreis aan boord van "Slot ter Hoge". Wat zal er door hem heen gegaan zijn. Was hij al ziek toen hij aankwam in Kaap de Goede Hoop, kreeg hij hier een ongeluk? We zullen het niet weten, maar als de Barbesteijn een krappe maand later uitzeilt, is matroos Tijs niet aan boord.
Matthijs is een week na aankomst in de 'Caab' in het hospitaal opgenomen. Hetzelfde hospitaal waar Willem Hobers tien jaar daarvoor overleed. Tijs zal dit niet geweten hebben.

De klerk van de VOC noteert in het scheepssoldijboek:

1785 8 april Voor d' E Comp. f 50:14:-- over 3:27 M(aanden) gagie á f 13 p maand
                   Van 12 decbr dat uijtgeseijlt is tot heeden
                   dat aan de Caab int hospitaal verblijft
                                                                  ................f 50:14:--
                                      over te quaad..................... f 179: 11:--
                                                                             .... f 230: -5: --

In mei van dat jaar wordt Matthijs uit het hospitaal ontslagen en kan de reis voortgezet worden. Hij is en blijft tenslotte matroos. Op een van zijn eerste wandelingen naar de Tafelbaai zal hij temidden van alle ankerende schepen onmiddellijk de vertrouwde lijnen herkend hebben. Daar ligt het schip dat hem nog geen jaar geleden terug naar het vaderland bracht, de "Slot ter Hoge". Een matroos die het schip door en door kent is natuurlijk zeer welkom. Op 11 mei zeilt "Slot ter Hoge" de Tafelbaai uit op weg naar Batavia. Tijs is 3 dagen eerder aan boord gekomen en als blijkt dat hij nog een een extra schuld van 1 (!) gulden heeft, vermeldt de schrijver dat natuurlijk zeer nauwgezet.(afb. 8)

"In 't Schip t Slot ter Hooge, Ao 1784/85 voor Amsterdam"
                  Matthijs Schram, van Amst; .. Mattr. 1785
                  met barbestein aan de caeb aang(ekomen). niet gemaeckt

1785 8 meij à d' E Comp.     over tequad aangeb. .................           f  178:11: --
"     "    "     "   _________     over temin aen de caeb over gedrage
                                            't saldo tequad van f 178:11:-- in steede
                                            van f 179:11:-- uit de uitreisb(brief):
                                            van 't schip barbestein 1784/5 waervoor alhier
                                            voornoemd temin wederom gedebiteerd f 1: --: --

Twee maanden later (10 juli 1785) komt Matthijs aan op de rede van Batavia. Wat is er toch met de gezondheid van Tijs? Ook in de volgende vijf jaar dat hij in Indië verblijft wordt hij vele malen in het hospitaal van Batavia opgenomen. Zijn vrouw Aaltje en dochter Christina Hillegonda zullen er niets van geweten hebben. Het scheepssoldijboek toont in een notendop de laatste vijf jaar van Matthijs' leven. Dan weer een jaartje op steeds een ander schip dat in de Oost vaart, dan weer maanden in het hospitaal.

1785 Ultimo Aug:           over 29 d:(agen) aan de Caab    te quaat          f 178:11:--

1785 10 Julij          2 m:(aanden) 3 d:(agen) op t Slot ter Hoge;      te quaat  f 152: 5: 0

1785 14 Novb.       2 m: 14 dagen in Bat.(avia) Hosp(itaal)     te quaat       f 187: 5: 8

1786 14 Ober      11 m: op d' Diamant te quaat    f 119:17: 8    Bat. Hosp

1787 14 April.        8 m: in Bat. Hosp te quaat    f 122: 2: 2    De Valk

1788 14 Aug.         3 m. 23 d:(agen) in Bat. Hosp     te quaat          f 46:16: 2

1789 30 Jan          4 m. 16 d:(agen) in Bat. Hosp     te quaat          f 39: 8:13

1790 15 Jan:      f 26: 1: 3 rest van 11 m: 15 d. op de Regt door Zee
1790 14 febr      f 29: 6: 4 rest van 29 d.(agen) in B. Hosp.
1790 8 Maij        f 18: 9: 4 rest van 2 m. 24 d(agen) op de Africaan.

Matthijs is met "de Africaan" naar Samarang gezeild en daar ziek aangekomen. De laatste zin die de schrijver in het boek noteert dient slechts een boekhoudkundige afsluiting:

"1790 8 Maij   Dat in 't Samarangs hospitaal is komen te overlijden"

Het is 8 mei 1790 als Matthijs op 32-jarige leeftijd duizenden mijlen van huis sterft. (afb. 9 en 10) Toen de jonge Tijs als weeskind werd opgevoed door oma Hillegonda Hobers, hoorde hij de verhalen over opa Barend Oudenheuvel. De opa die hij nooit gekend heeft. Nu sterft de kleinzoon op dezelfde plaats waar 45 jaar eerder opa Barend verdween. Het scheepssoldijboek van opa vermeldde toen:
"Barend Oudenheuvel, soldaat, in Samarang vermist"

Amsterdam
Het bericht van Matthijs' overlijden bereikt Amsterdam begin 1792. Echtgenote Aaltje en haar 15-jarige dochter Christina Hillegonda wonen nog steeds "in de binnen visserstraat in de wijdegang". Op 13 februari begeven ze zich naar het Oost-Indisch huis waar moeder tekent voor de 17 gulden, 9 stuivers en 4 duiten die ze nog krijgt van de gage van haar overleden man. (afb.11 ) Hij is daarvoor 7 jaar geleden vertrokken en heeft de reis met de dood moeten bekopen.

1792 13 februarij Bet.(aald) aan Aaltje de lange zijn weduwe en geregtigd in de helft en nog aan dezelve voor Christina Hilgonda Schram zijn minderj. dochter en eenige erfgenaam

Aaltje tekent "Aaltie de Lange weduwe matthijs Schram".

Aaltje hertrouwt 3 jaar later. Hoe het verder met dochter Chritina Hillegonda gaat kan je bij haar lezen.

Verantwoording
Normaal gesproken transcribeer ik een bron letterlijk. Omwille van de leesbaarheid ben ik in het bovenstaande daarvan afgeweken. In plaats van het letterlijke "ov tqt" heb ik de bedoelde tekst "over te quaat" genoteerd. Het verhaal zou anders voor een leek onleesbaar geworden zijn. Ook heb ik onbegrijpelijke boekhoudkundige aantekeningen zoals bv. "2492 No 271" niet vermeld om dezelfde reden. De oorpronkelijke tekst vind je in de afbeeldingen van de scheepssoldijboeken, die via de pijltjes extra vergroot kunnen worden, zodat een belangstellende lezer de originele tekst kan bestuderen

Relatie met de familie Hobers
Matthijs Schram is de kleinzoon van Hillegonda Hobers.

Leestips
Grootvader Barend, soldaat bij de VOC, vermist in Samarang:
Klik op grootvader Barend Oudenheuvel *1709.

Oom Jan, provoost bij de VOC, krijgt een zeemansgraf:
Klik op oom Jan (zoon van Barend Oudenheuvel) Jan Oudenheuvel *1742.

Dochter Christina Hillegonda leeft van de bedeling:
Klik op dochter Christina Hillegonda

Heeft u aanvullingen, correcties of vragen met betrekking tot Matthijs (Thijs) Schram?
De auteur van deze publicatie hoort het graag van u!

Tijdbalk Matthijs (Thijs) Schram

Klik op de namen voor meer informatie. Gebruikte symbolen:  grootouders    ouders    broers/zussen    kinderen