Généalogie Koldewijn - van Delden - Solleveld - Miggels - Vellekoop - Jurriens » Marten Orges (± 1570-1626)

Données personnelles Marten Orges 

• Il est né environ 1570.
• Il est décédé le 9 septembre 1626 dans Beekbergen.
• Il est enterré dans Beekbergen - In de kerk.
• Cette information a été mise à jour pour la dernière fois le 5 septembre 2016.

Famille de Marten Orges

Il est marié avec Geertgen Dirks Schut(ten).

Ils se sont mariés à l'église apres 1590.

Enfant(s):

1. Daniel Martens Schut  ± 1590-1636 
2. Pouwel (Paul) Martens Schut  ± 1592-± 1672 

Notes par Marten Orges

De herkomst van Marten Orges is ook voor ons een onoplosbaar raadsel gebleven. Hij kan omstreeks 1570 geboren zijn en trouwde, vermoedelijk kort voor 1600, met Geertje Schut, die toen weduwe was van Jacob Marcus. De bekende grafzerk in de kerk van Beekbergen toont het huismerk van de familie Schut, de kruisboog, en het huismerk van Marten Orges, met de letters m en o. Het opschrift 'anno 1626 den 9 september is in de Here gherust Meister Marten Orges, den olsten pappyeremaecker ghewest in Gelderlandt' heeft aanleiding gegeven tot allerlei speculaties. Het lijkt echter mogelijk, dat Marten eind 1598 als Zwitserse soldaat naar Gelderland is gekomen na de slag bij Nieuwpoort en in oktober 1600 werd gepasporteerd. Dat zijn nakomelingen moeders naam Schut als familienaam hebben gevoerd was in die tijd weliswaar niet geheel ongebruikelijk, maar doet toch vermoeden, dat Geertje Schut over het geld, Marten Orges over het vakmanschap beschikte.

RIJKSARCHIEF IN GELDERLAND
Acte van dispositie over seecker vrijheren goedt gent. buenincks erve int ambte van Apoldorn kerspel Begbergen ende buirschap Lyre gelegen bij mr. Marten Orges ende Geertgen Schutten echteluyden onder haere drie sonen gedaen.
Die van der Reeckeninge in Gelderlandt doen kondt wie hier ter Caemeren compariert und erschenen sijn mr. Marten Orges, papiermaker, und Geertgen Schutten, echteluyden, toe kennen gevende hoe dat sie den 18 Marti 1611 bij koop ende transport aen sich erworven hadden seecker vrijheren goedt gent. Buenincks erve, int ambte van Apeldorn kerspel Begbergen ende buerschap Lyre gelegen ende den 3en Maii 1617(6) nieuwe jarenoprucking erlangt, welck herrengoedt mit penningen vuytten gemeinen boedel gekoft und betaelt was, und so gedachte Geertgen Schutten einen voerman gehadt gent. Jacop Marcus, daerbij sij einen sohn geprocreert, Jacop Jacopsz. gent., ende in die twede echte mit gemelten Marten Orges getreden sijnde, daerbij noch twe sohnen geprocreert, mit naemen Daniel und Pouwel Orges, versochten sij beyde echttluyden om voer verhaelten redenen willen dat haer vöres. aengekofte vrijherengoedt nae haer beyden doedt soude mogen succediernn und erven op die vorn. drie gebroedren Jacop Jacopsz., Daniel ende Pouwel Orges. gelickelick, mite dat den oldtsten sohn van M. Marten, mit naemen Daniel Orges, nae affsterven van vader ende odr (wie vUores.) sel vuytrichtenein rechte derdendeel van die koopspenningen, daermit dot vorn. herengoedt aangekoft is, aen sijnen broeder Jacop Jansz., und het ander rechte derdendeel aen sijnen bröder Pouwel Orges. Versoeckende daeroff acte van aggresti ende consent, in behoerlieke forme etc. Die vöres. van der reeckenin. dit versueck redelick vindende, hebben sulcke dispositie ende maeckinge geaggreert, belieft und bevestigt, aggreerenm beliven und bevestigen in kraft deses mits dat M. Marten Orges und Geertgen Schutten vöres. in handen des keurmr. van Veluwen, Cornelis Dibbets därvör sal bethalen drie gl. gl. tot lviii st. 't stuck die daeraff geholden wordt in reeckenung toe verandtwoorden nae behoeren, versueckende daerum die vores. van der reeckenin. ende niettomin van wegen der heren Staten des landts van Gelre, ordinierende den drost und>
[In margine staat: va dese drie ggl. verantwoordt de keurmr. in sijne xiiiie reeckening fo. lxxxvii verso et ultra.] rentmr. van Veluven, scholtis des ambts Apeldorn, und allen anderen des landts officieren und onderdaenen dien dit ennigsins aangaen ende beroeren sal mogen, dat sie nae ffsterven van den vorn. Marten Orges ende Geertgen Schutten, echteluyden, dese bewilligung ende consent Daniel Orges rustelick ende vredelick doen und laeten genieten, sonder daerinne ennig hinder, letsel ofte moyenisse toe laeten geschieden in enniger manieren.
Gegeven ten burele In die caemer van der Reeckenin. etc. den 27 Sept. 1620.>
(voor eensluidend afschrift van een acte , voorkomende in het protocol der akten van consent tot verschillende rechtshandelingen met betrekking tot de heerengoederen op de Veluwe, (Archief der Geldersche Rekenkamer inv nr 1525 fol. 21 verso), berustende in het Rijksarchief in Gelderland.

De papiermolens in de provincie Gelderland, alsmede in Overijssel en Limburg. Schrijver: H.Voorn.
De Tullekensmolen I te Lierdermark, Beekbergen, no 109, blz 433.
Op 22 februari 1601 verpachtten de huismeesters van het Sint-Petersgasthuis aan Marten Orges voor de tijd van twaalf jaar 'des gasthuyses volmeulen', om deze als papiermolen te gebruiken. De jaarlijkse pacht werd vastgesteld op 25 daalders, op Petri ad Cathedram (22 februari) te betalen. De huismeesters namen op zich de molen te vertimmeren, 'ende oock een camerken daerin (te) setten met een schoorsteen op haere costen'. maar de papiermaker moest zelf het molenwerk betalen en werd tot goed onderhoud verplicht. Uit een latere getuigenverklaring blijkt, dat Orges papiermolen, evenals de later gestichte Kleine Molen en enkele andere molens in de omgeving, zijn getimmerd door de molenmakers Jan Everts en Hermen Hendrickx.
Spoedig breidde Marten Orges zijn bedrijf uit, door in 1606 onder zijn papiermolen een tweede molen te stichten, de latere Ruitermolen. Namen hadden de molens destijds niet: de vroegere volmolen werd aangeduid als de Grote Molen, de lager gelegen tweede papiermolen werd de Kleine Molen genoemd. Beide molens werden door Marten Orges en Geertje Schut zelf beheerd. Marten Orges heeft het waarschijnlijk tot een zekere welstand gebracht. Op 18 mei 1611 verwierf hij het herengoed Boenincx Erve in de buurschap Lieren, dat na zijn dood aan de zoon Daniel, in 1635 aan zijn kleinzoon Marten Daniels kwam. In 1626 is Marten Orges overleden. De Kleine Molen raakte in verval, doch werd door de weduwe na een paar jaar weer in bedrijf gesteld. Voor de Grote Molen kon Geertje Schut de pacht voortzetten. In juli 1637, toen Geertje wel omstreeks zeventig jaar zal zijn geweest, werd de pacht weer voor twaalf jaar verlengd, maar nu ten name van haar kinderen Pouwel Martens en Jacob Jacobs. Toen in maart 1645 de pacht overging aan Bastiaan (Janus) Otten zal Geertje Schut reeds dood zijn geweest, evenals haar in 1636 aan de pest gestorven zoon Daniel. Vermoedelijk was ook Pouwel (Paul) reeds dood. De oudste zoon, Jacob Jacobs was weliswaar nog in leven, maar liet de zaken over aan zijn zoon Daniel.

De papiermolens in de provincie Gelderland, alsmede in Overijssel en Limburg. Schrijver: H.Voorn.
De Ruitermolen I te Lierdermark, Beekbergen no 111, blz 439.
Nadat Marten Orges in 1601 van het Sint-Petersgasthuis te Arnhem hun volmolen had gepacht en deze in een papiermolen had doen ombouwen, de zogenaamde Kleine Molen, die tussen de Grote Molen en de korenmolen van het gasthuis kwam te liggen. Hij pachtte de grond voor 18 daalders per jaar van de geërfden van de Lierdermark en het water voor twee daalders per jaar van het gasthuis. In 1618 is de pacht verlengd, vermoedelijk met zes jaar. In de jaren 1622-1624 voerde Marten Orges een proces met de gasthuismeesteren over het opstuwen van het water, waardoor de gasthuiskorenmolen gebrek aan water kreeg. In december 1625 besliste het Hof, dat ten aanzien van de Grote Molen een nieuwe pachtovereenkomst nodig was. Van de Kleine Molen moest Orges de schutten opnemen en het water zijn vrije loop laten. Dit betekende dat de molen niet gesloopt werd, maar wel stil kwam te staan. Kort daarna, op 9 september 1626, is Marten Orges overleden. In 1628 vroegen Geertje Schut en haar kinderen de Rekenkamer om toestemming, de inmiddels in vervallen staat verkerende Kleine Molen nieuw leven in te blazen, waarop een psoitief antwoord kwam. Zo kregen 'weduwe und kinderen van za(lige) Marten Orges' op 24 januari 1629 van de Rekenkamer het gevraagde consent voor vier pond per jaar, onder voorwaarde dat naar verhouding meer zou moeten worden betaald, als er meer dan één rad werd gehangen. De molen werd nog steeds de Kleine Molen genoemd. Eerst in 1735 wordt in een akte gezegd: van ouds genaamd 'de Ruitermolen'. Geertje Schut overleed waarschijnlijk kort voor 1637; haar zoon Daniel was in 1636 overleden. In 1650 leefden Paul en Jacob nog, maar Paul was al papiermaker op Klein Hattem (no 89), Jacob op de Oude Molen (no 100). De Kleine Molen werd verkocht.

De papiermolens in de provincie Gelderland, alsmede in Overijssel en Limburg. Schrijver: H.Voorn.
De Oude Papiermolen, later genoemd Altena, te Ugchelen, Apeldoorn no 100, blz 411.
Op 9 februari 1613 registreerde de Rekenkamer dat mr. Marten Orges, papiermaecker, verklaard heeft dat hij met de geërfden van Ugchelen is overeengekomen, op zeker water een papiermolen te mogen oprichten en daarvoor nu het consent van de Rekenkamer heeft verzocht. De Rekenkamer willigde het verzoek in: '... ende wordt hem meyster Marten Orges ende Gertgen Schutten, echteluyden, geconsentiert ende toegelaten, dat sij echteluyden ter plaetse voors. die versochte papiermoelen sullen moegen doen timmeren ende leggen, omme daerop pappier tho maecken, sonder anders waer toe te mogen gebruicken'. De erfpacht van het water werd vastgesteld op 7 pond per jaar, ingaande bij het gangbaar worden van de molen. De gebruikelijke reversbrief, waarbij de molen als zekerheid voor het betalen van de pacht wordt verbonden, dateert van 12 februari 1613. Marten Orges was in die tijd bezig op zijn molens in Beekbergen, de Tullekensmolen (no 109) en de Ruitermolen (no 111). De molen in Ugchelen was dan ook niet voor hem, maar voor zijn stiefzoon Jacob Jacobs bestemd. Deze pachtte op 14 mei 1613 van de geërfden van Ugchelenvoor 30 gld per jaar de grond, waarop de molen werd gebouwd.

Avez-vous des renseignements supplémentaires, des corrections ou des questions concernant Marten Orges?
L'auteur de cette publication aimerait avoir de vos nouvelles!