Boudewijn I (Laon?, ca. 840 – Abdij van Sint-Bertinus, Sint-Omaars, 2 januari 879[1]), bijgenaamd Boudewijn met de IJzeren Arm[2] of Boudewijn de Goede[3] staat bekend als de eerste graaf van Vlaanderen.
Traditioneel wordt Boudewijn gezien als de zoon van Odoaker. De afstammingsband wordt ondersteund door een paar 10e-eeuwse, zij het niet-contemporaine vermeldingen. Niet geloofwaardig zijn de teksten die Odoaker vanaf de 11e eeuw kwalificeren als graaf, of later forestier, van Vlaanderen.[4] Een meer plausibele theorie is dat Boudewijns vader wel Odoaker heette maar een lagere hoveling was.
Boudewijn is bekend als grondlegger en eerste graaf van het graafschap Vlaanderen. Hij schaakte op kerstmis 861 Judith van West-Francië, dochter van de koning van West-Francië, Karel de Kale.[5] De 17-jarige Judith was al twee keer weduwe: zowel van koning Æthelwulf van Wessex als van diens zoon koning Æthelbald.[6]
Haar vader wilde haar natuurlijk een derde keer gunstig uithuwelijken, maar ze vluchtte met Boudewijn. Het stel werd daarbij geholpen door Judiths broer Lodewijk de Stamelaar, die steeds in conflict was met zijn vader. Ze vluchtten naar het noorden. Maar Karel de Kale stuurde brieven aan Rorik van Dorestad en bisschop Hunger van Utrecht dat zij de vluchtelingen geen onderdak mochten geven. Karel liet het paar door bisschoppen excommuniceren.[7] Het paar reisde via Lotharingen naar Rome en bepleitten hun zaak bij paus Nicolaas I, waarop de excommunicatie door de paus ongedaan werd gemaakt.[8] Twee jaar lang schreef paus Nicolaas brieven naar de woedende vader, Karel de Kale, waarin hij voor verzoening pleitte.
Op 13 december 862 volgde het officiële huwelijk te Auxerre met de uiteindelijke toestemming van Karel, alhoewel hij niet bij het huwelijk aanwezig was.[9]
Boudewijn was vaak te gast aan het Karolingisch hof en kende Lodewijk, later bekend als Lodewijk de Stamelaar, zoon van keizer Karel de Kale en broer van Judith. Lodewijk verving zijn vader tijdelijk toen die probeerde het graafschap Provence bij Frankrijk te voegen. Toen Lodewijk Judith in een klooster te Senlis opzocht, nam hij Boudewijn mee. Een huwelijk tussen beiden gaf Judith de kans om aan het kloosterleven te ontsnappen, terwijl Boudewijn lid werd van de Karolingische dynastie.
Ook Lodewijk trouwde later zonder toestemming van zijn vader en zijn jongere broer Karel. Hincmar, de aartsbisschop van Reims, tekende het verhaal van de vlucht en het huwelijk op. Hij excommuniceerde Judith ook en beriep zich daarvoor op de canon 10 van het Romeins concilie van 721. Dat slaat echter op roof van een vrouw met geweld en aangezien zij instemde kon er geen sprake zijn van roof.
Het Brugse Beertje van de Loge verwijst naar de schaking van Judith: toen Boudewijn met Judith naar Vlaanderen terugkeerde, werden zij in het bos aangevallen door een reusachtige witte beer (een bruine beer wit van sneeuw), volgens de legende "de oudste bewoner van Brugge". Deze beer was al eerder gesignaleerd omdat hij de omgeving onveilig maakte. Reizigers die zich buiten de muren van Brugge waagden, werden vaak door de beer aangevallen. En dus ook Boudewijn I. Hij wierp zich zonder aarzelen in de strijd met de beer. Niemand durfde dichterbij te komen, ook niet om hun leenheer te helpen. Op een bepaald moment stelde de beer zich recht op zijn achterste poten en ging met zijn rug tegen een boom staan om zo met meer kracht opnieuw aan te vallen. Maar net op dat moment sprong Boudewijn vooruit en doorboorde de beer met zijn lans. De stoot was zo hevig en krachtig dat de lans zich door de beer onwrikbaar in de boom vaststak. Boudewijn was zijn naam met den ijzeren arm dus waardig. Volgens de legende schonk de stad Brugge Boudewijn een gebeeldhouwde, rechtopstaande beer toen later zijn aanstelling als nieuwe leenheer gevierd werd.
Vandaag is in de gevel van de Poortersloge aan het Jan van Eyckplein in Brugge nog een beeldje van een rechtopstaande, schilddragende beer te zien. De beer die een schild vasthoudt, verscheen echter pas in 1304, dus het gaat niet om hetzelfde beeldje als het geschenk aan Boudewijn. De Poortersloge was van 1417 tot 1715 het lokaal van het Genootschap van de Witte Beer, een selectieve steekspelvereniging die een tijdje na de heldendaad van Boudewijn werd opgericht. Het belangrijkste evenement dat ze organiseerden was de Wapenpas van de Gouden Boom, van 3 tot 11 juli 1468, ter gelegenheid van het huwelijk van Karel de Stoute met Margaretha van York. In 1417 had het gezelschap van de stad de toestemming gekregen een beeldje van hun mascotte, een rechtopstaande beer, in de gevel te plaatsen.
Als onderdeel van de verzoening kreeg Boudewijn het bestuur over de pagus Flandrensis, het gebied rond Torhout, Gistel, Oudenburg en Brugge Dit was in de ogen van Karel waarschijnlijk een onbetekenende functie: Vlaanderen lag in een uithoek van zijn koninkrijk en werd geteisterd door de Vikingen.
Boudewijn bleek echter een succesvol bestuurder. Hij wist de invallen van de Vikingen te stoppen en bouwde daarvoor versterkingen in Arras, Gent en Brugge. In Brugge bouwde hij een kerk die aan Donatianus van Reims werd gewijd en gaf relieken van de heilige aan de kerk. In Veurne stichtte hij een Benedictijner klooster, waaraan hij relieken van heilige Walburgis schonk. In 870 werd zijn bezit uitgebreid en was hij heer van geheel Vlaanderen en Ternois. Hetzelfde jaar werd hij lekenabt van de Sint-Pietersabdij in Gent.
In 877 steunde hij Lodewijk de Stamelaar bij de opvolging van Karel de Kale.[11] Kort daarna trok hij zich terug en werd monnik in de abdij van Sint-Bertinus, waar hij ook werd begraven.
Boudewijn en Judith van West-Francië hadden vier kinderen:[12]
Karel, geb. ca. 864, jong gestorven
Boudewijn
Rudolf van Kamerijk
vermoedelijk nog een dochter, want kronieken van het klooster van Waulsort vermelden dat bij de moord op Rudolf van Kamerijk een zekere Walter, zoon van Rudolfs zuster, hem probeerde te wreken.
Gunhilda, gehuwd in 877 met Wilfred I el Velloso, graaf van Urgel en Barcelona, wordt ook vaak als dochter van Boudewijn en Judith genoemd, maar dit is gebaseerd op een verkeerde interpretatie van een middeleeuwse tekst. Zij was afkomstig uit de omgeving van Barcelona.
Trivia
Op het Brugse stadhuis staat een beeld dat Boudewijn voorstelt.
In de satirische strip Pest in 't Paleis (1983) van Guido Van Meir en Jan Bosschaert wordt de toenmalige Belgische vorst koning Boudewijn opgevoerd als de zestiende-eeuwse koning Boudewijn met de IJzeren Rug, een verwijzing naar Boudewijn met de IJzeren Arm en ook de rugklachten van koning Boudewijn.
De Nederlandse zangeres Wende Snijders is een verre nakomeling van Boudewijn, zo werd onthuld in het televisieprogramma Verborgen Verleden.
Judith van West-Francië (oktober 844[1] - 870), ook wel Judith Martel genoemd, was een Frankische prinses, gehuwd met twee opeenvolgende koningen van Wessex en uiteindelijk met de eerste Graaf van Vlaanderen.
Afkomst
Judith was een dochter van keizer Karel de Kale (823-877) en diens eerste echtgenote Ermentrudis van Orléans (830-869). Daarmee was ze een zuster van Lodewijk de Stamelaar (846-879). Ze was een achterkleinkind van Karel de Grote.
Wessex
Op 1 oktober 856, op twaalfjarige leeftijd, werd ze door haar vader uitgehuwelijkt aan de 51-jarige koning Aethelwulf van Wessex, die twee jaar later stierf. In datzelfde jaar (858) huwde ze voor de tweede keer, nu met Aethelwulfs zoon koning Aethelbald, dus met haar eigen stiefzoon. Aethelbald overleed al in 860. Judiths laatste huwelijk werd later nietig verklaard op grond van bloedverwantschap (niet letterlijk, maar omdat ze zijn stiefmoeder was), en zij werd terug gezonden naar haar vader.Judith was na haar huwelijk met Aethelwulf tot gemalin van de koning gekroond, zodat zij op hetzelfde niveau kwam als de koning. Dat zorgde later voor heel wat wrevel bij de Saksische bevolking.
Vlaanderen
Voor de derde maal trouwde ze met Boudewijn I met de IJzeren Arm, die haar rond Kerstmis 861 in Senlis had ontvoerd. Om uit de klauwen van haar woedende vader te blijven zwierven ze een tijdje in Europa rond en schuilden ze tot in oktober bij haar oom Lotharius II. Uiteindelijk vluchtten ze op bedevaart naar Rome en door tussenkomst van de paus traden ze 13 december 863 officieel in het huwelijk in Auxerre.
Uit het huwelijk met Boudewijn kwamen vier kinderen:
Karel, geb. ca. 864, jong gestorven
Boudewijn
Rudolf van Cambrai
vermoedelijk nog een dochter, de kronieken van het klooster van Waulsort vermelden bij de dood van Rudolf van Cambrai dat Wouter, de zoon van Rudolfs zuster, probeerde hem te wreken.
Gunhilda, gehuwd in 877 met Wilfred I el Velloso, graaf van Urgel en Barcelona, wordt ook vaak als dochter van Boudewijn en Judith genoemd maar dit is gebaseerd op een verkeerde interpretatie van een middeleeuwse tekst. Zij was afkomstig uit de omgeving van Barcelona.
Voetnoten
? De geboortedatum is onzeker.
XXXVI Judith van West-Francië, geboren 843/44, overleden na 870. Zij huwde op 12-jarige leeftijd op 01-10-856 te Verberie-sur-Oise met Aethelwulf, koning van Wessex, en werd bij die gelegenheid tot koningin van Wessex gekroond. In 858 hertrouwde zij met haar stiefzoon Aethelbald, koning van Wessex (839-859), om kort na diens dood naar West-Francië terug te keren (860). Haar vader liet haar opsluiten in Senlis maar daar laat zij zich rond Kerstmis 861 schaken door Boudewijn I “IJzeren arm” van Vlaanderen. Zij vluchten naar Lotharingen.
Boudewijn I was stamvader van het huis van Vlaanderen. Hij was een gouwgraaf in West-Francië onder koning Karel de Kale. Nadat hij diens dochter Judith had geschaakt verkreeg hij door bemiddeling van paus Nicolaas I toestemming voor een huwelijk, dat op 13-12-863 te Auxerre plaats vond. Als schoonzoon van de koning werd hij grafelijk bestuurder van de gouwen tussen Schelde en Noordzee, met name Gent, Kortrijk, Waas, Terwaan en West-Vlaanderen; dit laatste was de kuststreek tussen de IJzer en het Zwin. Bij het vertrek van Karel de Kale naar Italië werd Boudewijn toezichthouder en raadsman van de kroonprins, Lodewijk de Stamelaar. In 864 sloeg hij een landingspoging van de Noormannen af. Zijn overlijden op 21-01-879 werd het sein voor de grote Noormanneninvallen in Vlaanderen (879-883).
Uit het huwelijk van Judith en Boudewijn I: Boudewijn II van Vlaanderen. Zie XXXV.
(1) She is married to Ethelwulf Koning van Wessex, Van Kent, Essex En Sussex.
They got married.Source 4
(2) She is married to Aethelbald.
They got marriedSource 4
(3) She is married to Boudewijn I met De IJzeren Arm Graaf van Vlaanderen.
They got married December 861.Source 5
Child(ren):