Family tree Jellema » Taeke Eyberts Popta (1826-1891)

Personal data Taeke Eyberts Popta 

• He was born on March 9, 1826 in Pingjum, Wunseradiel, Friesland, Netherlands.

  Akte 69

• He died on June 16, 1891 in IJlst, Wymbritseradiel, Friesland, Netherlands, he was 65 years old.

  wethouder

• A child of Eybert Wypkes Popta and Hesseltje Taekes Tacoma

Household of Taeke Eyberts Popta

He is married to Baukjen Douwes Boschma.

They got married on May 2, 1846 at IJlst, Wymbritseradiel, Friesland, Netherlands, he was 20 years old.

Child(ren):

1. Yftinus Taekes Popta  1861-1933 
2. Eibert Taekes Popta  1847-????
3. Douwe Taekes Popta  1849-± 1852
4. Yfke Taekes Popta  1854-1854
5. Douwe Taekes Popta  1855-????
6. Bauke Taekes Popta  1858-????
7. IJsbrandus-Anneus Popta  1867-????
8. Hesseltje Taekes Popta  1851-????
9. Yfke Taekes Popta  1864-????

Notes about Taeke Eyberts Popta

HET POPTÂ-WAPEN
op HERING A-STATE te M a r s s u m en op den POPTA-SCHOTEL.
Toen op de Historische Tentoonstelling van Frieslandin 1877, de Dr.Popta-Schotel 1) de aandacht en bewondering zoowel van vreemdeling alsvanlandgenoot tot zich trok, werd , zooals men toen vernam, meermalendoor kunstkenners betwijfeld,of het wapen, op het midden van dezenschotel gesteld , van denzelfden tijd zoude zijn en doordezelfdekunstvaardige hand bewerkt, als de prachtige schotel zelf.
En waarlijk, indien men de bewerking daarvanvergelijkt met alleandere, zoo sierlijk en met zekere hand uitgevoerde voorstellingen opdit van zilver gedreven kunststuk , schijnt die twijfel niet ongegrond; en neemt men den schotel in handen en beziet men hem aan deachterzijde, dan schijnen een zwarte plek en eene breuk, ter hoogtevan het helmboordsel aan den bovenkant van het schild, heen te wijzennaar eene latere bewerking.
Schenkt men voorts zijne aandacht aan het wapen uit een heraldischoogpunt, en wel met betrekking tot het helmteeken , dan rijst eeneandere vraag;
1) Deze schotel is onder anderen beschreven door Dr. S. Sr. Coronel,in zijne Herinneringen aan de Tentoonstelling, Leeuw. 1878. „In de 17e eeuw werden dergelijke schotels nog gebruikt bij gastmalen" , zegtDr. C. op pag. 157 van zijn werk.
200
hoe dit wapen, dat in het schild twee sterren naast elkaar met eenelelie er onder voert, gedekt met een helm en drie struisveeren tothelmteeken, in verband staat met de wapens van Dr. Henricus Popta, 2)die zich te Marssum bevinden op de slotpoort van Heringa-State, in deHeerenkamer van het Popta-Gasthuis, enz. 2) Indien er toch onder diewapens worden gevonden , die, zoo niet geheel, dan althans voor eengoed deel, in de plaats zijn gesteld van die van andere geslachten,dan wordt men ook daardoor geleid tot den twijfel, dat het wapen opden Popta- Schotel eene gelijke behandeling heeft ondergaan. 3) Ik zaltrachten dit in de volgende bladzijden zooveel mij mogelijk is, totduidelijkheid te brengen.
Van Heringa-State te Marssum werd Dr. Popta in het jaar 1688 eigenaar,door koop van de erfgel) Dooi" sommigen, zooals door den eerstenmedeyoogd Dr. Jur. rerroltsma, in zijne rede ter inwijding' van hetGasthuis, wordt hij genoemd van Popta. Hij schreef zich echter,volgens brieven aanwezig ter Prov. Bibliotheek, alleen Popta.
s) Eene schoone beschrijving van Heringa-State en van het door Dr.Popta gestichte Gasthuis voor vrouwen , niet afbeelding van Popta, vanHeringa-State, van de poort en ook van een wapen van Popta, is gegevenin De Huisvriend 1885, H. A. M. Roelants Schiedam.'' Deze beschrijvingis van de hand van den Heer F. de Bas, kapitein van den GteneralenStaf, later Luit. Kolonel.
3j Behalve de groote, beroemde schotel is er nog eene kleinere enminder fraai bewerkte, waarop hetzelfde wapen, enz. voorkomt als opden eerstgemelden.
Het wapen is echter hier gegraveerd. Of dit in de plaats is gesteldvan een ander, is, voor zoover ik het kon nagaan , niet te zien. 201namen van wijlen vrouw Aaltie van Eysinga, weduwe wijlen den HeerFrans van Eysinga, in leven Grietman van Leeuwarderadeel. l). Deslotpoort, toegang verleenende tot de groote door breede singels engrachten omgeven State , is in oud-frieschen stijl gebouwd, mettrapgevel en met in hardsteen gebeitelde wapens. Uit de door den HeerDe Bas bij zijne beschrijving van de State, enz. gevoegde afbeeldingkan men evenwel van de op deze poort voorkomende wapens nietsonderkennen. Eene omschrijving wordt er evenmin van gegeven en ook devroegere bewoners of de stichters van Heringa-State worden niet doorhem vermeld.
De State, groot 60 Pondemaat, (22 Hectare), laatst bewoond door Juffr.Anna van Eysinga, werd door Dr. Popta gekocht per pondemaat voor ] 60Goudgulden a 28 stuivers het stuk, versmeltende alles in den koop,zoowel de State, enz. als het gestoelte in de kerk te Marssum, metuitzondering alleen van de legersteden onder den kelder in die kerk.v) Toen ik in den zomer van 1880 eene wandeling deed naar Marssum ende poort, zooals later meermalen, met aandacht bezichtigde, vielen mijdadelijk in het oog 2 groepen, ieder van 4 wapenschilden, boven elkder twee ramen, en iets lager in het
midden, een hoofdwapen met helm, helmteeken en dekkleeden. Deze 8wapenschilden dragen nu geene figuren meer. Desniettegenstaande is hetzonder twijfel, welke wapens eens op die thans vlakke schildenprijkten., Blijkens het Proclamatieboek van Menaldumadeel
d 19 Febr. 1688.
202
Immers tusschen de nu bloote schilden worden op twee cartouches denamen en relief gevonden van de geslachten, die ze voerden, en wel opdeze wijze:
EYSSINGA-IVCCAMA
HARINXMA •- Io VSMA
HERINGA-IONGAMA
ROORDA-SASSINGA *)
Duidelijk is het uit de namen dezer kwartieren na te gaan, dat dieschilden eens versierd waren met de wapenfîguren der geslachten vande ouders, groot- en overgrootouders, zoo van moeders- als vanvaderszijde van den Grietman, eerst van Rauwerderhem en later vanMenaldumadeel, Tjalling van Eysinga, geboren in 1596 en overleden in1653. Ter opheldering en ten bewijze hiervan moge dienen denevenstaande kwartierstaat: ') Eene omschrijving van deze acht wapenswordt aangetroffen bij de 16 kwartieren van Jr. Frans Eysinga vanJousma, in „De Friesche Adelaar" 1887, blz. 4 en 5.

204
Evenals zijn vader Tjallingh van Eysinga (overl. 1603) met diensechtgenoote, woonde ook hij met zijne vrouw Eets van Hiddema opHeringa-State *) en moet de slotpoort door hen zijn gesticht volgenshet daarop voorkomend jaartal, Anno D° CIDIDCXXXI (1631).
Het hoofdwapen, dat iets lager en in't midden van de vorengemelde 8wapenschilden is geplaatst, bevat ook de twee sterren naast elkaar meteene lelie er onder; doch het helmteeken, komende uit een gekroondenhelm, vertoont hier een uitkomenden leeuw tusschen twee struisveeren.
Naar mijn oordeel kunnen de op het schild geplaatste figurenoorspronkelijk geene andere zijn geweest dan de drie rozen, behoorendebij het nu nog zich daarop bevindende helmteeken van het wapen van hetgeslacht van Eysinga 2). Onder dit hoofd wapen staat: Dr. j 1 3) vanPOPTA op HESRINGA. l) Aan de binnenzijde van het deurpaneel derVoogdenkamer worden nog de wapens van Eysinga en Hiddema gevonden.Blijkens het Trouwboek van Marssum, waarvan een uittreksel terProvinciale Bibliotheek, werden, 5 Febr.. 1620, Jr. Tjallingh vanEysinga en Juffer Eets van Hiddema geproclameerd. Zij trouwden volgensdie proclamatie evenwel elders.
Uit ditzelfde Trouwboek blijkt, dat aldaar Frans van Eysinga opJouwsma, onder Wirdum,14 Januari] 1649 huwde met Juff. Aaltie vanEysinga, van Marssum. *) Dit geslacht toch voerde en voert ook nu nogin zilver drie rood e rozen en als hekuteeken een uitkomenden roodenleeuw tusschen twee, heraldisch rechts een zilveren , links een roode, struisveeren. 3) Deze karakters hebben veel van eene kleine j en 1naast elkaar en geven bij eene niet al te nauwkeurige beschouwing hetaanzien van een H.
205
Het schijnt mij niet twijfelachtig , dat er eerst gestaan zal hebben :Jr. Tjallingh van EYSINGA op HEERINGA, de naam van hem, die de poortheeft gesticht en wiens acht kwartieren , zoomede het helmteeken vandiens wapen nog op deze poort worden gevonden. Het wapen, in debeschrijving van De Bas afgebeeld, vertoont insgelijks in het schildde beide sterren met lelie ; doch als helmteeken eene lelie.
Deze afbeelding stelt het schild voor van blauw, de sterren van goud,de lelie van zilver '); terwijl de arceeringen op denPopta-Schotel eengroen veld aanduiden. Dr. Popta *) bezat ongetwijfeld, voordat hij inJ) Op die wijze afgebeeld, heeft het wapen wel overeenkomst met datvan het geslacht Sassinga, hetwelk echter vertoont: in blauw eengouden lelie, vergezeld in het sehüdhoofd van twee gouden sterrennaast elkaar, en als helmteeken een gouden lelie.
') Dr. Henrious Popta was gesproten uit eene familie van Harlingen,misschien vroeger wel te Leeuwarden.
Blijkens zijn testament, met vele origineele stukken, brieven vanPopta, enz., in afschrift ter Prov. Bibliotheek aanwezig, woonden ooktoen, 1712, de meeste leden zijner familie te Harlingen. Zijn vaderwas Tiebbe Jacobs Popta, schrijver bij eene Compagnie te voet teLeeuwarden, zijne moeder Walkjen Hendriks Hanenburg,
beiden, naar het schijnt, geboren te Harlingen. Zijne frootoudersbehoorden, zooals mede uit zijn testament lijkt, tot de DoopsgezindeGemeente, en wellicht ook zijne ouders. Hij werd te Leeuwarden den 3Mei 1635 geboren, studeerde te Franeker, promoveerde aldaar 15 Sept.1659, on was tot zijn overlijden, 7 Nov. 1712, advocaat voor den Hovevan Friesland.
Dat hij in het bezit was van een wapen, mag hieruit worden afgeleid,dat hij bij zijn testament bepaalde, dat de steenen op de gravenzijner ouders, waarop hun na am en wapen waren uitgehouwen, door eendubbelen steen met hun wapen, enz. moesten wordenvervangen. Zeerwaarschijnlijk toch waren zijne ouders reeds voor 1688 overleden. Öokhet wapensteentje met het jaartal 1687 met de twee sterren en lelieerop, at
206
1688 eigenaar van Heringa-State werd, een eigen wapen, zijnde eenelelie, meer dan het halve wapenschild innemende, met twee kleinesterren daarboven. Wat echter bijzondere opmerking verdient, is, dat,als hot wapen van Dr. Popta onder een helm voorkomt, het helmteekenbijna telkenmale verschilt en dat de lelie, die de hoofd- ofoorspronkelijke figuur schijnt te komstig uit eene Zathe te Cornjum,(zie noot, pag. 209), strekt daarvan ten bewijs.
Dat de familie Popta in 't bezit was van bedoeld wapen, kan voortsblijken uit twee brieven ter Prov. Bibliotheek, de eene van Dr. Poptazelf van 21 Juli 1696, de andere van zijn neef Hendrik Popta,gedateerd Harlingen 11 Sept. 1700. Op beide brieven vindt men hunwapen in rood lak, iets geschonden, doch duidelijk zichtbaar. Wat denvorm van liet wapenschild betreft, zijn ze niet gelijk; de figuren inde schilden stemmen echter geheel overeen, te weten: eene lelie, diemeer dan het halve wapenschild inneemt, met twee kleine sterrendaarboven. Boven beiden vertoont zich een helmen als helmteeken, driestruisveeren.
Een ander bewijs, dat de familie Popta een wapen bezat, blijkt uiteene ovaal koperen tabaksdoos, onder en boven voorzien vangegraveerde, op Amor toepasselijke afbeeldingen, toebehoorende aan denHeer de Vries, Burgemeester te Dokkum. Aan de binnenzijde van hetdeksel dezer doos bevindt zich een gegraveerd wapen, waarvan netschild - zonder aanwijzing van kleur - vertoont: boven twee zespuntigcsterren en daaronder, meer dan tweederde van het wapenschildinnemende, eene lelie, waarboven een helm en tot helmteeken eene ster.
Om het midden van deze doos is een fijn bewerkte rand, waarin zijngegraveerd: a/an de eene zijde een wapenschild met evengemeld wapen,aan de andere een wapenschild met het wapen van Harlingen, terwijl aande voorzijde liet dubbele naamcijfer J. P. is ingesneden.Waarschijnlijk heeft deze doos toebehoord aan Jacob Popta teHarlingen, een neef of achterneef van Dr. Popta. J. v. L. Jz.
207
zijn geweest en het wapenschild voor een goed deel innam, en opHeringa-State en op den schotel door eene veel kleinere afbeelding ervan is vervangen, terwijl de sterren in evenredigheid zeer zijnvergroot. Immers het helmteeken boven het wapen op den schotelvertoont drie struisveeren, dat op de slotpoort heeft een leeuwtusschen twee struisveeren.
Op dat, door den Heer De Bas afgebeeld, komt eene lelie als helmteekenvoor, terwijl weer drie struisveeren voorkomen boven het wapen ,gesteld op een brief van Dr. Popta van 1696. Het lijdt daarom, geentwijfel, dat of de nieuwe eigenaar van Heringa-State de figuren uithet Eijsingawapen van de slotpoort beeft laten kappen en er de tweesterren en de lelie voor in de plaats heeft doen stellen, of dat deeerste voogden van zijne zoo weldadige stichting de kwartierwapens,die ter weerszijden van het hoofdwapen stonden , hebben latenuitbeitelen en de figuren in het schild van het Eysinga-wapen, door detwee sterren en de lelie hebben doen vervangen.
Het eerste is echter het meest waarschijnlijk. Hoc dit ook zij ,kennelijk is het, dat het bestaande wapen op de slotpoort in de plaatsis gesteld van dat van het geslacht van Eysinga. Het nog bestaandehelmteeken, een uitkomende leeuw tusschen twee struisveeren,behoorende tot het Eysmga-wapen, is daarvan, behalve hetvorenvermelde, een afdoend bewijs. Maar hoe is het nu met het wapen opden Popta-Schotel ? Daarop vindt men niet eene kroon, zooals het in deHeerenkamer van het Gasthuis en in den gevel van dat gestichtvoorkomt, noch de
208
ster, zooals op de tabaksdoos, ook geene lelie, zooals op deafbeelding van den Heer De Bas; maar drie struisveeren.
Ik meen hierbij in herinnering te mogen brengen,dat liet geslachtJongama, volgens wapens op kwartierborden *), mede drie struisveerentot helmteeken had, en dat Wombck van Jongama 2) wier zoon, ÆdeHeringa v^n Jongama, de grootvader, wiens dochter Wombck van Heringa,de moeder van Tjallingh van Eysinga was, tot dat geslacht behoorde.Ook Æde van Eysinga, gehuwd met Tzied van Juckema, van welk echtpaarTjallingh van Eysinga de achterkleinzoon was, stond in nauweaanverwantschap met de Jongama's.
Behoorde die schotel vroeger aan het geslacht Jongama, later aan datvan Eysinga ? 3) De schotel schijnt te zijn vervaardigd omstreeks hetmidden der 17e eeuw.
Di". Popta had volgens aanteekeningen van J. van Leeuwen, ter Prov.Bibliotheek, van zijne ouders slechts weinig vermogen.
Hij promoveerde 15 Sept. 1659.') Zie „De Friesche Adelaar", 1887, bl5. s] Ook zij woonde met haren echtgenoot, Eelcke van Heringa, teMarssum op Heringa-ötate, en hun beider wapens bevinden zich aldaar,gebeeldhouwd in eene slaapstede.
SJ Dat Dr. Popta hoogen prijs stelde op zijn wapen, moge onder anderenhieruit blijken, dat hij bij testament bepaalde , dat op zijngrafsteen in de üalileër kerk te Leeuwarden - nu met een houten vloerbedekt - zijn wapen moest "worden gehouwen , dat zijn wapen op lietgestoelte in de kerk te Marssum moest worden geplaatst en dat het, bijzijne begrafenis, vóór zijn lijk moest worden gedragen en later in dekerk te Marssum en in de üalileër kerk te Leeuwarden, moest wordenopgehangen.
209
Onwaarschijnlijk is het daarom, dat hij dezen kostbaren schotel heeftdoen vervaardigen. Behalve de op de slotpoort en den schotelvoorkomende, worden dezelfde wapenfiguren, de twee sterren en eenelelie, nog gevonden in een schild, niet gedekt door een helm methelmteeken, maar door een kroon , bezet met parels ; eerstens boveneen ingang van het Slot, onder welk wapen staat Dr. Hein Popta,l)zonder het voorzetsel van, en voorts boven een poortje in de steenenomheining van den tuin.
Dit laatste is blauw geverfd en de figuren zijn geel (goud). Op elkder vier hoeken van het Slottorentje wordt door zittende leeuwen eenwapenschild gehouden, waarop diezelfde figuren wit zijn geschilderd opeen hlauw veld. Of ook op deze laatst bedoelde schilden in vroegerentijd diezelfde figuren waren afgebeeld, zou ik niet durven verklaren.Nog wensch ik de aandacht te vestigen op de wapens , die zich bevindenop het door Dr. Popta gestichte en bij zijn overlijden bijna voltooideGasthuis.
In den gevel van dit Gasthuis bevinden zich, behalve boven denhoofdingang, nog twee wapenschilden, waarvan de figuren zeerwaarschijnlijk Hoe liefdadig hij ook zij geweest, - zijn uiterste wilgeeit daarvan een ontegenzeggelijk "bewijs, -toch scheen hij aangaandezijn wapen overdreven ijdel, grenzende, als ik het zoo mag noemen, aaneene wapen-manie.
v, L.
') Dit wapen moet, naar mij werd medegedeeld, vroeger hebben gezetenin eene Zathe onder Cornjum, aan Dr. Popta behoorende. Het jaartal1687, hetwelk daarop was gehouwen, is er in 1879, toen de steen, om erweer eene bestemming aan te geven, in den toren van het slot werdgeplaatst, aigebeiteld. v. L.
210
in de dagen van „vrijheid, gelijkheid en broederschap" op hooger bevelzijn uitgekapt , onder welke schilden de naam van Popta staat. Dezewapenschilden zijn gedekt door eene kroon met parels. Ook in deHeerenkamer van het Gasthuis dekt eene kroon met parels hetwapenschild van Hanenburg, Popta's moeder, dat rechts staat, zoomededat van Dr. Popta zelf 2). Deze wapens zijn in gebeeldhouwd ornamentaangebracht boven eene deur, tegelijk met vier andere wapens, - dievan de vier eerste door Dr. Popta bij zijn testament benoemderegenten, - n.1. rechts Gerroltsma en Tania, eveneens vereenigd ondereen dito kroon, en links, op dezelfde wijze, die van Bruinsvelt enJellema.
Waarom heeft Dr. Popta nu de wapens op het door hem gestichte Gasthuislaten vervaardigen met eene kroon ? Het was, volgens de inwijdingsredevan Dr. Gerrollsma d.d. 13 Mei 1713 „ bijna ten volle voltooid" toenPopta stierf. Had hij dan niet eene voldoende keuze van helmteekens,of had hij zoo weinig begrip van een wapen, dat hij die helmteekensvan ondergeschikt belang achtte, dat zijne aandacht zich alleenuitstrekte tot het schild met de figuren ? Doch ook daarbij week hijaf van het vorenverraelde, door hem gebruikte wapen van 1696, waarinde lelie en sterren zooveel anders waren afgebeeld dan op de slotpoorten op de schotels. Is hij wellicht van denkbeeld geweest , dat eenekroon met parels, eene hoogere onderscheiding aanduidde, dan eenhelmteeken ?
2) Vergeleken met de blauwe kleur op de andere daarbij gesteldewapens, meen ik het er voor te moeten houden, dat het veld hierdonkergroen is geschilderd.
211
Ik heb gemeend de opmerkingen en vragen, waartoe mij het onderzoek vanvoormelde wapens aanleiding gaf, niet te moeten terughouden, teneindeook andere belangstellenden op te wekken, verder een onderzoek in testellen naar den oorspronkelijken bezitter en naar den maker van denzoo wijd en zijd beroemden Popta-Schotol, die, door de welwillendebeschikking van Heeren Voogden van het Popta-Gasthuis, een pronk isvan het Friesch Museum van Oudheden. Alleen deze schotel, ofschoonwegens het slecht daarop vallend licht min gunstig geplaatst, is voorhen, die liefde bezitten voor de kunst, een bezoekaan het Museum meerdan dubbel waard.
Leeuivarden, November 1887.
HEERKE WENNING,
Zaailand 104.

Do you have supplementary information, corrections or questions with regards to Taeke Eyberts Popta?
The author of this publication would love to hear from you!

Timeline Taeke Eyberts Popta

Click on the names for more info. Symbols used:  grandparents    parents    brothers/sisters    children