Family tree Beltzer » Margaretha Geertruida "Griet" Zelle (1876-1917)

Personal data Margaretha Geertruida "Griet" Zelle 

• Nickname is Griet.
• She was born on August 7, 1876 in Leeuwarden (Fr).Source 1

  Zie geb. akte
  
  Mata Hari
  Over Margaretha Geertruida Zelle, geboren op 7 augustus 1876 in Leeuwarden, gingen zowel tijdens als na haar leven de wildste verhalen de ronde. Minder bekend is dat zij voorafgaand aan haar exotische avonturen ook enkele jaren in Amsterdam woonde.

• Profession: Danseres.
• Resident:
• starting July 11, 1895: Leeuwarden (Fr).
• starting 1897: Ned. Indie.
• until 1902: de Ruijterkade 53-2e, Amsterdam (NH).
• starting 1905: Parijs (France).
• from 1915 till 1916: Nieuwe Uitleg 16, Den Haag (ZH).
• She died on October 15, 1917 in Vincennes (France), she was 41 years old.

  Oorzaak: Gefussilleerd in Vincennes door vuurpeleton van 12 man.

• A child of Adam Zelle and Antje van der Meulen
• This information was last updated on April 17, 2014.

Household of Margaretha Geertruida "Griet" Zelle

She is married to Rudolph Macleod.

They got married on July 11, 1895, she was 18 years old.

In 1902 werd al een scheiding van tafel en bed uitgesproken.

The couple were divorced in 1906.

Notes about Margaretha Geertruida "Griet" Zelle

Mata Hari
Over Margaretha Geertruida Zelle, geboren op 7 augustus 1876 in Leeuwarden, gingen zowel tijdens als na haar leven de wildste verhalen de ronde. Minder bekend is dat zij voorafgaand aan haar exotische avonturen ook enkele jaren in Amsterdam woonde.

Op 17 juni 1895 werd Margaretha ingeschreven als bewoner van de Leidsekade 79, om de hoek van de café’s en theaters van het Leidseplein. Als beroep werd ‘dienstbode’ (Db) genoteerd. Binnen een maand werd de inschrijving gewijzigd van ongehuwd naar gehuwd; op haar negentiende trouwde zij met de bijna twintig jaar oudere Rudolph MacLeod, die als Kapitein in dienst was van het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger (KNIL). MacLeod stond toen al ingeschreven op hetzelfde adres aan de Leidsekade. Per 6 augustus wordt Margaretha als getrouwde vrouw bijgeschreven op de gezinskaart van haar echtgenoot.

Het gezin MacLeod vertrok in 1897 voor enkele jaren naar Java, maar keerde na de pensionering van Rudolph terug naar Amsterdam. Aan de inschrijving is te zien dat het gezin daarna van samenstelling was veranderd. Zij waren vertrokken naar Oost-Indië met hun zoontje Norman, dat daar overleed — volgens roddels vergiftigd door een jaloerse baboe — en keerden terug met een op Java geboren dochtertje. Het huwelijk bleek zo ongelukkig dat op 30 augustus 1902 een scheiding van tafel en bed werd uitgesproken.

Margaretha wordt in januari 1902 officieel uitgeschreven op het adres van vader en dochter MacLeod, op dat moment de Ruijterkade 53 II, en start een nieuw leven als gescheiden vrouw.

Als de mysterieuze danseres Mata Hari maakt Margaretha vanaf 1905 furore in de salons van Parijs, baadt in luxe en reist met haar talrijke minnaars de hele wereld over. Na het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog zoeken zowel de Duitse als de Franse inlichtingendienst contact en ontvouwt zich een verhaal vol intriges en verraad.

Op 15 oktober 1917 wordt Margaretha Geertruida Zelle bij Parijs geexecuteerd op verdenking van dubbel-spionage.

MATA HARI
Mata Hari, echte naam Margaretha Geertruida (Griet) Zelle, (Leeuwarden, 7 augustus 1876 - Vincennes, 15 oktober 1917) was een Nederlands danseres. Ze werd wegens spionage veroordeeld en gefusilleerd.

Mata Hari is beroemd geworden door haar vermogen om in te haken op de populaire smaak van haar tijd. In 1905 brak ze in Parijs door met haar 'Oosterse' dansen.

Mata Hari is nog altijd wereldberoemd, hoewel er geen filmbeelden van haar optredens bestaan, laat staan beelden met muziek. We zijn bij Mata Hari uitsluitend aangewezen op een handvol foto's, alsmede op de overlevering van haar tijdgenoten. Het Fries museum te Leeuwarden heeft documentatie over haar.

Sommigen beschouwen Mata Hari als een symbool van het oude Europa, dat met zijn glamour en schittering in de Eerste Wereldoorlog ten onder ging. Mata Hari's eigen lot weerspiegelt dit tragische einde.

Levensloop Jonge jaren
Mata Hari werd geboren als dochter van Adam Zelle (1840-1910), een winkelier in hoeden, en Antje van der Meulen (1842-1891). Het echtpaar kreeg na Griet nog 3 zoons. Tot haar 13e kreeg ze Franse, Duitse en Engelse privélessen. Haar vader raakte in 1889 echter bankroet, en kort daarna scheidden haar ouders van tafel en bed. [1][2] Haar vader hertrouwde in Amsterdam op 9 februari 1893 met Susanna Catharina ten Hoove. Margaretha kwam na de scheiding in Leiden terecht. Daarna woonde ze bij een oom in Den Haag.

Ze studeerde in Leiden voor kleuterleidster, maar toen de leraar met haar begon te flirten werd ze door haar oom van de opleiding gehaald.

Margaretha en Rudolph MacLeod op weg naar Indie
Nederlands-Indië

Op haar 18e reageerde Margaretha op een contactadvertentie in de krant van de KNIL-kapitein Rudolph MacLeod. Ze trouwde met hem op 11 juli 1895. In 1897 vertrok het gezin MacLeod naar Nederlands-Indië. Inmiddels was hun zoon Norman-John geboren. In 1898 werd dochter Jeanne-Louise, bijgenaamd Non, geboren.

Het huwelijk was voor Margaretha een mislukking. Haar echtgenoot bleek een alcoholist te zijn die zijn agressie vaak afreageerde op haar.] Hij hield er waarschijnlijk minnaressen op na. Margaretha trok tijdelijk in bij de Van Rheedes, een ander Nederlandse officiersgezin. Maandenlang bestudeerde ze de Indonesische tradities en cultuur. Ze werd ook lid van een lokale dansgroep. In 1897 gebruikte ze voor het eerst de artiestennaam Mata Hari, wat Maleis is voor Oog van de dageraad oftewel zon.

In 1899 overleed hun zoon, mogelijk als gevolg van de bijwerkingen die optraden bij de behandeling van Syfilis. Andere bronnen beweren echter dat hij zou zijn vergiftigd.

Wegens toenemende huwelijksproblemen besloot het echtpaar MacLeod in 1902 naar Nederland terug te keren. Nog datzelfde jaar volgde een scheiding van tafel en bed (die in 1906 definitief werd).

Danseres

Nieuwe Uitleg 16 in Den Haag, het huis waar Mata Hari in 1915/16 woonde Nog datzelfde jaar vertrok Margaretha naar Parijs, waar ze een tijdje optrad in een circus onder de naam Lady MacLeod. Ze kon maar moeilijk rondkomen.

Begin 1905 begon ze met het opvoeren van de exotische dansen, waarmee ze uiteindelijk beroemd zou worden. Ze nam hiervoor permanent de naam Mata Hari aan. Ze debuteerde met haar act in Musée Guimet op 13 maart 1905. Haar optredens werden meteen een succes.

Mata Hari werd al snel beroemd tot ver buiten de lichtstad. Optredens in Wenen, Monaco, Madrid, zelfs de Scala in Milaan volgden. Minstens zo fameus was haar levenswandel; aangezien ze voor hogere militairen en leden van het Corps Diplomatique ook tussen de lakens veel entertainment had te bieden, was ze een veelbegeerde courtisane.

De optredens van Mata Hari waren volledig afgestemd op de geromantiseerde ideeën over Azië die destijds in West-Europa in de mode waren. Mata Hari voegde er een flinke scheut erotisch bloot aan toe. Om nog meer tot het publiek te spreken verzon ze ook een nieuwe identiteit. Zo beweerde ze geregeld een Javaanse prinses te zijn, die sinds haar jeugd de heilige dansen zou hebben geleerd van priesters. Ze werd talloze keren gefotografeerd, vaak zeer schaars gekleed. MacLeod verzamelde veel van deze foto’s om als bewijsmateriaal te gebruiken waarom ze ongeschikt zou zijn om de voogdij over hun dochter (overleden in 1919) te krijgen.

Dubbelagent
Tijdens de Eerste Wereldoorlog bleef Nederland neutraal. Dit betekende voor Mata Hari dat ze, gezien haar Nederlandse nationaliteit, vrij over de grenzen mocht reizen. Wel moest ze om de oorlog te ontlopen naar Frankrijk reizen via het Verenigd Koninkrijk en Spanje. Haar vele reizen trokken echter wel de aandacht, evenals het feit dat ze het aanlegde met veel hoge militairen. In een aantal interviews met de officieren van de British intelligence beweerde ze zelfs een geheim agente te zijn voor de Franse militaire geheime dienst.

In januari 1917 zond de Duitse militaire attaché in Madrid een radiobericht naar Berlijn, waarin hij sprak van waardevolle informatie die hij zou hebben gekregen van een spion met de codenaam H-21, ofwel Mata Hari. Opvallend genoeg werd dit bericht verzonden in een code waarvan de Duitsers wisten dat de Fransen hem reeds hadden gekraakt, en het bericht dus makkelijk konden onderscheppen. Dit is voor sommige historici het teken dat het bericht vals was, en enkel bedoeld om de Fransen op het verkeerde been te zetten.

Arrestatie en doodvonnis

Executie van Mata Hari; een scene uit een vroege speelfilm)De Fransen namen het bericht echter serieus. Op 13 februari 1917 werd Mata Hari gearresteerd in haar hotelkamer in Plaza Athénée. Ze werd na een kort proces ter dood veroordeeld op beschuldiging van hoogverraad wegens spionage voor de Duitsers.

Het vonnis werd op 15 oktober 1917 in de slotgracht van het kasteel van Vincennes voltrokken door een vuurpeloton, waarna haar lichaam aan de wetenschap ter beschikking werd gesteld.

Later werd het doodvonnis heftig bekritiseerd. Ook uit Nederland kwamen protesten. Mede doordat de publiciteit over Mata Hari en haar tragische einde ook na 1918 doorging heeft Mata Hari's naam over de hele wereld bekendheid gekregen. Volgens Pat Shipman's biografie Femme Fatale was Mata Hari nooit een dubbelspion, maar werd ze slechts als zondebok gebruikt door de Franse militaire overheid voor het falen van het commando aan het front.

Het gerechtsdossier over de vermoedelijke spionne wordt pas in 2017 openbaar gemaakt. Dan pas zal mogelijk blijken wat de ware toedracht is geweest.

Legende
Vooral het feit dat meteen na haar dood veel mensen twijfelden aan haar schuld heeft ertoe bijgedragen dat Mata Hari wereldberoemd werd.

Het beeld van Mata Hari, o.a. versterkt door de vele verfilmingen van haar leven, van een exotische danseres die als dubbelspionne gebruik maakte van haar verleidingskunsten om militaire geheimen van haar vele geliefden te ontfutselen, maakte haar tot archetype van de femme fatale.

Veel van de populariteit van Mata Hari komt ook door de film over haar leven uit 1931. In deze film zijn veel zaken echter verdraaid of aangedikt om beter aan te sluiten bij het beeld dat veel mensen destijds van haar hadden.

Mata Hari in de populaire cultuur
Films
Het leven van Mata Hari werd in verschillende landen verfilmd, met onder andere Magda Sonja, Greta Garbo, Zsa Zsa Gábor, Jeanne Moreau en Sylvia Kristel in de hoofdrol. Fie Carelsen (bij haar vijfentwintigjarig jubileum in 1931) en Els van Rooden (bij Toneelgroep Centrum) brachten haar op het Nederlandse toneel tot leven en Josine van Dalsum gaf haar in 1980 gestalte in een 4-delige televisieserie. Zelfs werd er ooit een grote Broadwaymusical aan haar opgedragen. Al deze producties hadden één ding gemeen: het werden onbarmhartige flops.

Schilderkunst
Mata Hari heeft zich in 1916 door Isaac Israëls laten schilderen. Het kunstwerk hangt in het Kröller-Müller Museum te Otterlo.

Do you have supplementary information, corrections or questions with regards to Margaretha Geertruida "Griet" Zelle?
The author of this publication would love to hear from you!

Timeline Margaretha Geertruida "Griet" Zelle

Click on the names for more info. Symbols used:  grandparents    parents    brothers/sisters    children