West-Europese adel » Karel V van Habsburg Koning van Spanje (1500-1558)

Persoonlijke gegevens Karel V van Habsburg Koning van Spanje 

• Hij is geboren op 24 februari 1500 in Gent, Vlaanderen.
• Titel: Koning van Spanje, Napels en Sicilië Heer der Nederlanden Hertog van Gelre
• Hij is overleden op 21 september 1558 in Cuacos-de-Yuste, Extremadura, hij was toen 58 jaar oud.
• Een kind van Philips I (de Schone) van Habsburg Aartshertog van Oostenrijk en Johanna (de Waanzinnige) de Trastamara Koningin van Aragon
• Deze gegevens zijn voor het laatst bijgewerkt op 29 augustus 2013.

Gezin van Karel V van Habsburg Koning van Spanje

(1) Hij had een relatie met Johanna Maria van der Gheynst.

Kind(eren):

1. Margaretha van Parma Landvoogdes der Nederlanden  1522-1586 

(2) Hij had een relatie met Barbara van Blomberg.

Kind(eren):

1. Johan van Oostenrijk  1547-1578

(3) Hij had een relatie met Germaine van Foix.

(4) Hij is getrouwd met Isabelle Aviz.

Zij zijn getrouwd op 11 maart 1526 te Sevilla, Andalousië, hij was toen 26 jaar oud.

Kind(eren):

1. Philips II van Habsburg Koning van Spanje  1527-1598 
2. Maria van Habsburg Infante van Spanje  1528-1603 
3. Johanna van Habsburg  1535-1573 
4. Johan van Habsburg Infant van Spanje  1537-1538
5. Johan van Habsburg Infant van Spanje  1539-1539

Notities over Karel V van Habsburg Koning van Spanje

Karel V (Gent, 24 februari 1500 – Cuacos de Yuste (Spanje), 21 september 1558), voor zijn mondigverklaring Karel van Luxemburg geheten, uit het Huis Habsburg, was sinds 1506 vorst van de meeste Nederlandse gewesten (vanaf 1549 met de titel Heer der Nederlanden), van 1516 tot 1556 als Karel I koning van Spanje en van 1519 tot 1556 als Karel V keizer van het Heilige Roomse Rijk, in de Nederlanden algemeen bekend als Keizer Karel.

Titels
* Keizer van Heilig Roomse Rijk en Koning van Italië en Rome tussen 1530 en 1558.
* Koning van Spanje, Kastilië en León, Koning van Majorca, Navarra, Valencia en Sardinië tussen 1519 en 1556.
* Prins van Asturias tussen 1504 en 1516.
* Koning van Sicilië en Napels tussen 1516 en 1554.
* Heer der Nederlanden tussen 1549 en 1555.
* Hertog van Bourgondië,Brabant, Luxemburg, Limburg, Lothier en Neder-Lotharingen tussen 1506 en 1555
* Hertog van Gelre tussen 1543 en 1555
* Graaf van Vlaanderen, Artesië, Holland en Zeeland, Henegouwen, Markgraaf van Namen, Graaf van Zutphen en Franche-comté of Vrij graafschap Bourgondië tussen 1506 en 1555.
* Aartshertog van Oostenrijk, Styrië, Karinthië, Carniola en Graaf van Tirol tussen 1519 en 1521.

Het rijk van Karel V

Ruwweg omvatte dit rijk de Nederlanden, Spanje, Oostenrijk, Tsjechië en enkele Italiaanse staten. In feite ging het om een personele unie van tientallen titels. Hierbij komen nog de overzeese koloniën van Spanje dat de faam gaf dat het een rijk was waar de zon nooit onderging. De bijkomende titel van Keizer van het Heilige Roomse Rijk was eerder een symbolische titel, die toch een niet onaanzienlijk gezag uitstraalde. (In het kaartje zijn de overzeese gebieden niet weergegeven.) De kaart geeft de situatie weer op het toppunt van zijn heerschappij. Hoewel Karel vaak oorlog heeft gevoerd zijn de grenzen van zijn grondgebied nauwelijks uitgebreid.

Familie en opvoeding

Karel was de zoon van Filips de Schone en Johanna van Kastilië, die de geschiedenis zou ingaan als Johanna de Waanzinnige. Hij werd geboren in het Prinsenhof in Gent en werd grootgebracht in de Nederlanden door zijn tante Margaretha van Oostenrijk en zijn tutor, Adriaan van Utrecht, de latere Paus Adrianus VI. In 1506, toen zijn vader Filips de Schone stierf, erfde hij de Nederlanden en het Vrijgraafschap Bourgondië (Franche-Comté). Zijn grootvader Maximiliaan I van Oostenrijk zou tot 1515 het regentschap waarnemen voor de minderjarige Karel.

Maximiliaan als regent voor Karel

Dochter als landvoogdes van de Nederlanden

Omdat Maximiliaan het te druk had met zijn andere regeringstaken en militaire campagnes, benoemde hij zijn dochter Margaretha van Oostenrijk tot landvoogdes van de Nederlanden, een functie die ook onder Karel en zijn opvolgers bleef bestaan.
Margaretha resideerde in Mechelen en leidde van daaruit de Nederlanden en maakte van de stad de hoofdstad der toenmalige Nederlanden.

Kastiliaanse troon

Als zoon van Johanna van Kastilië maakte Karel ook aanspraak op de Spaanse troon. Na de dood van zijn grootmoeder Isabella I van Kastilië kwam zijn moeder, door het vroege overlijden van haar oudere broer en zus, op de Kastiliaanse troon terecht. Johanna leed echter zwaar onder het verlies van haar echtgenoot. Haar vader, Ferdinand II van Aragón, zou haar gek laten verklaren zodat hijzelf de voogdij over de jonge kroonprins kon waarnemen en het regentschap voor de Kastiliaanse troon kon opnemen.

Erven van landen

Na de dood van Ferdinand in 1516 erfde Karel Kastilië, Aragón, Navarra, Granada, Napels, Sardinië, Sicilië en de Spaanse koloniën in de Nieuwe Wereld. Karel werd in de Brusselse Sint Goedelekerk uitgeroepen tot Koning van Spanje en ging over dat land regeren als koning Karel I.

Keizer

Keizer Maximiliaan I wilde een Habsburger als opvolger en schoof zijn kleinzoon Karel naar voren, terwijl Frans I van Frankrijk zichzelf naar voren schoof als alternatieve kandidaat. Tegelijkertijd kregen de paus en de keizer te maken met de groeiende invloed van Maarten Luther, die aanhang verwierf onder opportunistische keizerlijke adel, terwijl Frans te maken kreeg met kardinaal Thomas Wolsey, die tussenbeide kwam in de conflicten om de invloed van Engeland en zichzelf te vergroten.

Met de dood van Maximiliaan in 1519 kwam de keizerlijke herverkiezing op de voorgrond van de Europese politiek. Paus Leo X, bedreigd door Spaanse troepen op zo'n 60 kilometer van het Vaticaan, steunde de Franse kandidaat. De keurvorsten steunden beide kandidaten, met uitzondering van Frederik III van Saksen, die niet wilde meewerken aan een campagne. Voor zijn dood had Maximiliaan al 500.000 florijnen aan de keurvorsten beloofd in ruil voor hun stem, maar Frans bood tot drie miljoen, waarna Karel terugsloeg door grote bedragen te lenen van de Fugger-familie. De uiteindelijke uitkomst werd uiteindelijk echter niet bepaald door de exorbitante bedragen smeergeld en de belofte van paus Leo X om de aartsbisschop van Mainz zijn vaste pauselijk legaat te maken. De algemene weerstand onder de bevolking tegen een Franse keizer gaf de keurvorsten een pauze. Toen Karel een leger op de been bracht in de buurt van Frankfurt waar zij vergaderden, kozen zij hem gehoorzaam. Hij werd tot keizer van het Heilige Roomse Rijk gekozen op 23 oktober 1520, terwijl hij toen al de Spaanse kroon en de Habsburgse Nederlanden in bezit had. Toen ook zijn andere grootvader, Maximiliaan I van Oostenrijk, in 1519 overleed, volgde Karel hem op als aartshertog van de Oostenrijkse erflanden en als keizer Karel V van het Heilige Roomse Rijk.

Huwelijk en kinderen

Karel V was getrouwd met Isabella van Portugal van 1526 tot haar dood in 1539. Zij kregen één zoon en twee dochters.

* Filips II (21 mei 1527 – 13 september 1598), Maria van Portugal (1527 – 1545), Maria I van Engeland (1516 - 1558), Elisabeth van Valois (1545 - 1568 en Anna van Oostenrijk (1549-1580)
* Johanna (24 juni 1535 – 7 september 1573), Johan van Portugal (1537 – 1554)
* Maria (21 juni 1528 – 26 februari 1603), trouwde met Maximiliaan (haar neef)

Karel V is ook bekend om zijn amoureuze escapades. Hoeveel minnaressen hij had is niet bekend, maar het aantal zou enorm geweest zijn. Twee speelden een belangrijke rol, aangezien ze het leven schonken aan twee latere landvoogden, beiden bastaardkinderen van Karel V:

* Johanna van der Gheynst gaf het leven aan Margaretha van Parma (28 december 1522 - 18 januari 1586) en
* Barbara Blomberg, de poortersdochter uit het Duitse Regensburg, die het leven gaf aan Don Juan (24 februari 1547 – 1 oktober 1578).

Nederlanden

Karel V had als doel om de Nederlanden om te vormen tot één staat. Met de Damesvrede van Kamerijk (1529) bevrijdde hij Vlaanderen en Artesië van hun leenverband met de Franse koning, op dat moment Frans I. Met de verovering van Gelre (1543) voltooide hij de éénmaking van de Nederlanden. Met de Transactie van Augsburg (1548) verzwakte hij het leenverband van de Nederlandse gebieden (de Zeventien Provinciën) ten opzichte van de keizer van het Heilige Roomse Rijk. Hij voltooide zijn streven met de Pragmatieke Sanctie (1549), een amendement in het familierecht van de Habsburgers dat inhield dat de Nederlanden steeds één en onverdeeld overgeërfd zouden worden.

Spanje

Toen Karel in Spanje kwam, (waar hij bekend is onder de naam Emperador Carlos V ) anderhalf jaar nadat hij in Brussel tot koning van Spanje was gekroond, werd hij onmiddellijk geconfronteerd met de opstand van de Comunidades (1520-1521), die hij moeizaam onderdrukte. Tijdens de regering van Karel V was er een relatieve vrede tussen de Spaanse koninkrijken. Zijn beleid was er vooral op gericht de leidende standen te vriend te houden.

Tot zijn troonsafstand op 25 oktober 1555 verbleef hij slechts kort in zijn Spaanse gebieden. Wel gaf hij tijdens zijn huwelijksreis in 1527 de opdracht het renaissancistische Paleis van Karel V te bouwen in het toen al beroemde Alhambra in Granada.

Drie dagen na zijn troonsafstand reisde Karel V via Vlissingen naar Cuacos de Yuste in Extremadura, in de arme en mooie streek la Vera, in het westen van Spanje tegen de Portugese grens aan de voet van de Sierra de Gredos. In een paleisje naast het klooster monasterio de Yuste, van de geestelijke orden van de broeders van San Jeronimo trok hij zich terug. Daar overleed hij op 21 september 1558 en werd staande begraven in een crypte onder het altaar van het klooster. Nadat zijn zoon Filips II buiten Madrid het El Escorial-klooster had laten bouwen, werden zijn stoffelijke resten overgebracht naar de koninklijke crypte waar zij thans liggen te midden van de stoffelijke resten van zijn opvolgers.

Bestuursindeling

Karel zou, om zijn rijk te kunnen besturen, een centralisatiepolitiek voeren naar Bourgondisch model. Hij maakte daarvoor gebruik van de Collaterale Raden. Deze bestonden uit de een Raad van State (Hofraad in Bourgondië), een adviesorgaan en samengesteld uit leden van de hoge adel. Voor het financieel beheer hervormde hij de Rekenkamer om tot een Financiële Raad. Tenslotte richtte hij een Geheime Raad op die instond voor de rechterlijke macht. Ondergeschikt daaraan was de Grote Raad van Mechelen die de rechterlijke macht in de Nederlanden vertegenwoordigde.

Italiaanse Oorlogen

In 1515 behaalde Frans I van Frankrijk tijdens de Oorlog van de Liga van Kamerijk een grote overwinning in de Slag van Marignano tegen Milaan, dat toebehoorde aan Ferdinand V van Aragón. In 1516 legde hij Karel V, die ondertussen Ferdinand was opgevolgd, de Vrede van Noyon (1516) op. Daarop smeedde Karel een coalitie met de Paus (Leo X) en de koning van Engeland (Hendrik VIII). In de volgende oorlog, de Italiaanse Oorlog van 1521 - 1526, leed Frans I tijdens de Slag bij Pavia een zware nederlaag en werd gevangengenomen. Karel V dwong hem om de Vrede van Madrid (1526) te aanvaarden, waarin Frans I al zijn aanspraken op Noord-Italië opgaf. Bijna onmiddellijk hierna ontstond er een nieuwe alliantie, waarvan Frans I het machtigste lid was: de Liga van Cognac, waarin Engeland, Clemens VII, Venetië, Milaan en Florence zijn bondgenoten waren. Karel versloeg eerst de zwakste van zijn tegenstanders, de paus. In 1527 namen zijn troepen Rome in, en plunderden die, tegen zijn bedoeling in, op een schaal die sinds de tijd van de Vandalen niet meer was voorgekomen. Deze ramp ging de geschiedenis in als de Sacco di Roma. Vervolgens werd het door de pest verzwakte Franse leger verslagen voor de poorten van Napels. Hierop sloot Karel V opnieuw een vredesverdrag met Frankrijk, de Damesvrede van Kamerijk (1529), dat de bepalingen van het Verdrag van Madrid bevestigde.

Paus Clemens VII werd verplicht Karel tot keizer te kronen (Bologna, 1530), de laatste keizerkroning door een paus in de geschiedenis.

De Ottomaanse dreiging

De Ottomanen belegerden onder leiding van sultan Süleyman I de Grote Wenen twee maal, in 1529 en 1532. De Ottomaans-Franse coalitie dwong Karel oorlog te voeren op verschillende fronten. Toch slaagde hij erin, zij het met moeite, de Ottomanen af te slaan. Toen de Ottomaanse sultan in 1529 Algiers en in 1533 Tunis veroverde, kwam de veiligheid van de scheepvaart op de Middellandse Zee in gevaar. De Ottomanen plunderden meermalen de Italiaanse en Spaanse kusten. Karel herstelde de rust op de Middellandse Zee door in 1535 Tunis te veroveren.

Het Heilige Roomse Rijk

Schmalkaldisch Verbond

Tijdens het keizerschap van Karel V werd het Heilige Roomse Rijk verdeeld door godsdiensttwisten. In 1531 verenigden de protestantse rijksvorsten zich in het Schmalkaldisch Verbond. Rond 1540 maakte de meerderheid van de rijksvorsten deel uit van dit verbond. Karel V heeft steeds gestreefd naar verzoening tussen beide groepen. Hij riep verschillende Rijksdagen samen om het conflict op te lossen. Te Augsburg probeerde hij in 1530 de christelijke eenheid te herstellen door te wijzen op het Ottomaanse gevaar en door enkele hervormingen uit te voeren binnen de Kerk. Beïnvloed door Erasmus, was hij bereid tot concessies aan de protestanten. Melanchthon trad naar voren als leider van het Schmalkaldisch verbond. De Augsburgse Confessie, de geloofsbelijdenis die Melanchthon de Rijksdag voorlegde, werd echter verworpen. Ook de Rijksdag te Regensburg (1541) slaagde er niet in de eenheid te herstellen.

Godsdiensteenheid verbroken en weer hersteld

In 1546, opnieuw te Regensburg, was de stemming vijandiger. Het Schmalkaldisch Verbond verklaarde zich bereid de bepalingen van het concilie van Trente, dat in 1545 begonnen was om de Contrareformatie vaste vorm te geven, met geweld te bestrijden. In de Schmalkaldische Oorlog (1546-1552) haalde Karel V een overwinning op de protestanten bij Mühlberg. Hij was mild voor de overwonnenen en liet de leiders van het verzet vrijuit gaan. Toen Frankrijk zich in de oorlog mengde door met steun van de protestantse rijksvorsten de prinsbisdommen Metz, Toul en Verdun te bezetten tijdens de zogenaamde Vorstenopstand, zag Karel zich gedwongen de vrede van Passau (1552) te ondertekenen en gaf hij zijn pogingen om de godsdiensteenheid binnen het rijk te herstellen op. In 1555 werd de vrede hersteld door de Godsdienstvrede van Augsburg. De rijksvorsten waren vrij om de religie van hun keuze op te leggen aan hun onderdanen: cuius regio, eius religio. De onderdanen kregen dus geen individuele godsdienstvrijheid.

Troonsafstand en opvolging

Karel V zag de Godsdienstvrede van Augsburg als een persoonlijke nederlaag. Teleurgesteld en uitgeput door het vermoeiende bestuur trok hij zich terug uit het regeringswerk. In 1555 stond hij de Nederlanden en Franche-Comté af aan zijn zoon Filips II, die in 1556 ook de Spaanse gebieden erfde. De keizerskroon en de Oostenrijkse erflanden stond hij in 1556 af aan zijn broer Ferdinand I. Karels wereldrijk werd sindsdien verdeeld tussen een Spaanse en Oostenrijkse tak van het Habsburgs geslacht.

Trivia

* Keizer Karel had net als zijn andere familieleden last van een erfelijke afwijking aan het kaakgewricht. Hierdoor kon hij slecht kauwen, wat leidde tot indigestieproblemen. Meestal at hij alleen, en naar het schijnt ook excessief veel vlees.
* Karel V is opgenomen in de canon van Nederland. De commissie-Van Oostrom heeft Karel V als één van de vijftig thema's opgenomen die niet in de geschiedenisles op een Nederlandse school mag ontbreken.
* Karel V was gekend als fervent bierliefhebber. In Vlaanderen wordt dat nu nog herdacht door het bier Keizer Karel en Carolus, ook nam hij Vlaamse bierbrouwers mee naar Spanje om daar voor hem een bier te brouwen dat inmiddels door Heineke Spanje volgens oud recept gebrouwen als abdijbier verkocht word onder de naam llegado de Yust (aangekomen in Yuste).
* Karel V komt in veel Vlaamse volksverhalen terug als een goedaardige en dappere vorst, wat niet kan gezegd worden over zijn opvolgers. Op een dag zou hij een bezoek gebracht hebben aan de stad Oudenaarde. De wachter in de toren, die de stad op de hoogte moest brengen van zijn komst, had zich echter stomdronken gezopen en zodoende kwam de keizer aan op een leeg marktplein. Karel kon er om lachen en zou de stad verplicht hebben om vanaf toen een bril in zijn wapenschild te dragen. In werkelijkheid staat de bril voor het gotische teken 'A'. In Olen is hij gekend voor het verhaal van de pot met de drie oren.
* In zijn laatste maanden op monasterio de Yuste leefde hij samen met zijn illegitiem zoontje, Don Juan. Hij bracht zijn tijd door met mijmeren en vissen, vanuit het balkon van zijn slaapkamer, hoewel hij zich op tijd en stond op de hoogte liet houden van de politieke actualiteit. Een typerend verhaal is bekend wanneer hij een bezoek afsluit met een kennis, Selius. Hij vraagt zijn dienaars om hem de deur uit te wijzen, maar niemand reageert. Uiteindelijk begeleidt de vorst zijn gast zelf naar buiten. Toen zei hij tegen zijn gast dat hij vroeger zoveel gediend was geweest, maar dat nu zelf zijn personeel niet meer naar hem wilde luisteren. Vele vorsten roemden hem voor de bescheidenheid en soberheid waarin hij zich op het laatste van zijn leven terugtrok. Zelf liet hij zich inspireren door het leven van Diocletianus, die zich op het einde ook terugtrok als kluizenaar en onderhield hij bloemen en een tuintje. Hij was ook gefascineerd door uurwerken. Karel was een fatalist. Elke tegenslag beschouwde hij als de wil van God. Zijn laatste woorden "Heere, in uwen hande bevele ic mijnen geest" markeerden zijn vrome afscheid van de wereld. Bij vriend en vijand dwong hij hierdoor respect af, en werden grootste afscheidsplechtigheden gehouden.
* Naar het schijnt zou Karel V zijn eigen begrafenis in scene gezet hebben, enkele dagen voor hij stierf.

Heeft u aanvullingen, correcties of vragen met betrekking tot Karel V van Habsburg Koning van Spanje?
De auteur van deze publicatie hoort het graag van u!

Tijdbalk Karel V van Habsburg Koning van Spanje

Klik op de namen voor meer informatie. Gebruikte symbolen:  grootouders    ouders    broers/zussen    kinderen