Stamboom van Wincoop - Sandkuijl » Willemtgen op Cleyn Norden

Persoonlijke gegevens Willemtgen op Cleyn Norden 

• Deze gegevens zijn voor het laatst bijgewerkt op 25 april 2020.

Gezin van Willemtgen op Cleyn Norden

Zij is getrouwd met Dirck Aertsz.

Zij zijn getrouwd

Kind(eren):

1. Aertje Derixen  ± 1586-???? 

Notities over Willemtgen op Cleyn Norden

Boerderij Klein Norden

 

Vele generaties Vliek waren eigenaar van Groot Norden daarom meestal Vliekengoed geheten. Op oude kaarten wordt vaak de verschrijving Vriekesgoed herhaald. Vliekengoed stond bij de huidige straat Ruitenbeek en is afgebroken kortna 1960 voor uitbreiding van het industrie terrein. De plek is noordoostelijk van de Kleenhorst. Ook Klein Norden had banden met de familie Vliek, maar waar lag het? Om te beginnen zal Klein Norden naast Groot Norden gelegen hebben en afgaande op de verpondingen was de oppervlakte van het land bijna even groot. Vorige keer lazen we over de aanleg van de Torenallee recht voor de Vanenburg en in derichting van de toren van Putten. We zagen dat de allee loopt over het broekland de Kleenhorst en eindigde bij boerderij Klein Norden. Dit geeft al een hele duidelijke indicatie van de ligging. Interessant is dat Groot Norden viel onder de Kelnarij van klooster Abdinckhof in Paderborn en Klein Norden onder een ander klooster namelijk het zogenaamde jufferenstift te Elten met als dependance de Kemmena in Appel onder Nijkerk. Uit deze dependances werd het beheer gevoerd. Kenners weten dan dat op deze manier gesplitste boerderijen al bestonden in de 11^e eeuw, dus zo’n duizend jaar geleden. Bij een erfenis van Graaf Wichman heeft een splitsing plaats gevonden naar deze beide kloosters. Er is een vroege schriftelijke vastlegging door het klooster Elten uit omstreeks 1380 van de lasten;

 

Dit sin eygen guede der Abdien van Elten en al die lude die guede hebben man als wijf zulle na den gueden horen en eygen wesen. Dit sin de eyghen guede inden kirspel van Putten: “Dat guet then Norde en hevet Melys”…. ;Voor stedicheit in de hof te Appel inden kerspel van Putten: “Melijs then Norde III malder rogg’ III malder gerst.”; ;Die hierna bescreven staen die sint schuldich alle Jaer op sunte Lamberts misse smalen teenden ende vlas inden hoff to Appel: “Dat guet ten norde”….

 

De boeren waren dus horig, sommigen zouden het in onze tijd noemen “tot slaaf gemaakten”. Ik moet dat wel een beetje nuanceren, ze moesten aan het beheer op de Kemna in Appel o.a. elk jaar een hoeveelheid rogge (voor brood) en gerst (voor bier) leveren. Dan op Sint Lamberts smalle tienden, een belasting op klein veeen daarom naar het geluid hiervan ook wel de krijtende tient genoemd, en daarboven nog een hoeveelheid vlas (voor kleren). Maar aan de andere kant, alle nakomelingen werden gevolgd ook al woonden ze ver weg en ze moesten ook betalingen doen zoals voor het versterf, een vorm van successie rechten. De kloosters hielden om die reden uitgebreide familie beschrijvingen bij.

Let op dat het goed hier niet als Klein Norden omschreven wordt maar als goed te Norden. Alleen het feit dat Klein Norden bekend staat als een zogenaamd vrouwengoed, d.w.z. als een bezit van het jufferenstift te Elten maakt dit achteraf duidelijk. Sowieso is dit voor ons na zo veel tijd een (vaker voorkomend) probleem, want ook de Kelnarij spreekt regelmatig over het goed te Norden, dan wordt Groot Norden bedoeld. Om het nog moeilijker te maken is er aan de Beekweg de boerderij de Grote Roest, een nog bestaand rijksmonument. Dit heb ik ook zien aangeduid als het goedte Norden. Dit omdat het vanouds onder de eigendommen van de heren van Putten (bij Elburg) behoorde, die dus ook weer een eigen goed te Norden hadden. Tenslotte werd ook mijn eigen boerderij op Beekweg 10 door de vroegere eigenaren, de familie Van Westervelt, het goed te Norden genoemd. Het heette eigenlijk Alphert Brinksgoet en was een kelnarij goed. Voor al die verschillende eigenaren was voor hen zelf de aanduiding “goed te Norden” voldoende, achteraf is het uitkijken welke boerderij er bedoeld wordt.

Meer gegevens over de eigenaren van Klein Norden zijn overgeleverd vanwege een proces in 1620 tussen Gijsbert van Twiller en Henrick Vlieck over het “Vrouwen hofhorig goed Cleyn Norden” waarin het eigendom betwist werd. Hierbij werden oude actes aangehaald uit 1452, 1524, 1550, 1553 en 1611 voor de bewijsvoering. Zie voor meer gegevens de uitvoerige beschrijving van deze en vele andere boerderijen en personen de uitgebreide website van Paul op den Brouw odeeby.wordpress.com. Klein Norden blijft uiteindelijk eigendom van de familie Vliek.

Bij de verpondingen uit 1650 zien we dan ook: …Elbert Vlieck eijgenaer, pachter Claes Gerritsen van huijs, hoff van 1½ spint, 5 mergen gesaeijs den 3egerff thient vrij à 10 gld de mergen, 3 mergen stroet ende heetvelt, 3 peerden, 3 koeijen - 55-0-. Belastbaar: 50-12-0. Verder: hieruijt gaet 21 schepel halff rogh ende halff boeckweijt aende Abdisse, 3 gld 15 strs herengl aende Graeff, 13½ strs tot tins aende selve, 1 gld tot rijsvoer tot last des pachters, redelick holtgewach… Dit geeft alvast de omvang aan, 5 morgen bouwland en 3 morgen heide. De betaling aan de Abdisse geeft aan dat het om een Eltens goed gaat. Rijsvoer heeft trouwens ook een bijzondere achtergrond, oorspronkelijk moest een vracht (voer) brandhout (rijshout) geleverd worden aan de Hertog voor het stoken in zijn vuurplaatsen en ovens. In 1650 was deze betaling in natura vervangen door een geldbedrag.

We slaan nu vanwege de beperkte ruimte wat over tot 1739: …Hermen Cornelisse en Stijntgen Jansen Ballincks, echtel., verkopen aan hun broeders Hendrick Vliek Cornelisse en Aart Cornelissehuis, hoft en ouderdom, neffens een derde part van het hoffhorige erff en goedt Kleijn Norden genamet, met alle sijn saaij en weijlanden, plaggevelden, holtgewassen en verdere recht en gerechtigheijtdaer te gehorende, gelegen in den ampte Putten, buurschap Norden, soo als het selve bij Tijs Cornelissen bewoont en gebruijckt wort, waarvan de kopers de twee andere derde parten toebehoren, neffens een derde part van een halve hoeff in het Spielderbosch voor 1345 gulden…. De furstinne van Elten wordt "versogt om deese coop voor soo veel 't goedt Kleijn Norden aangaat, te approberen" (toestemming te verlenen).

Vanaf 1769 verschijnt Klein Norden in de pachtboeken van de Vanenburg. Wanneer de exacte aankoop was is onduidelijk maar viel waarschijnlijk in dezelfde tijd als de aankoop van Hussel (1765) en de Kleenhorst (1766). Wel vreemd dat het niet in de protocollen is beschreven zoals het behoorde. De aankoop van Groot Norden komtwat later in 1778 dus het kan daarmee niet samen in een koop zijn gevallen. Vreemd is ook dat in de pachtboeken van de andere goederen keurig de aankoop is vermeld, terwijl bij Klein Norden staat geschreven: … gehorende onder de Vanenburg… het lijkt wel of er bewust iets verzwegen wordt. In 1782 is boerderij Klein Norden afgebroken. Toeval of niet, het is ook het jaar dat het huwelijk wordt gesloten tussen Evert Jan Benjamin van Goltstein heer van de Vanenburg en Frederika Everdina Anna van der Cappellen. In de huwelijkse voorwaarden worden behalve de Vanenburg o.a. genoemd het erf Klijn en Groot Norden, Groot en Klein Hussel en erf de Kleenhorst. Klein Norden als gebouw zal misschien niet meer zo jong geweest zijn en dat stond de kasteelheer een vrije blik over de zichtas van de Torenallee natuurlijk behoorlijk in de weg. Het land wordt verpacht waardoor we de volgende perceelsnamen tegenkomen in het pachtboek van Van Goltstein: Grote Enck, Huisstee, Heijveld bij het erf Groot Norden of Vliekengoed, Sijdhof, de Bree, Hoge Enck onder de Kleenhorst, Nengetje, Schralen, Steenakker, Hoekje in het bos, Schaapweide onder het land van Vanenburg. Door de pachtbedragen te vergelijken met de grootte van percelen op de kadastrale kaart van 1832 kunnen we een inschatting maken waar de namen thuis horen. Na dit puzzelwerk waarvan ik u de details zal besparen kom ik tot de plaatsbepaling van de meeste van deze percelen in fig. 1 en 2. Enige onzekerheid is hierbij natuurlijk niet te vermijden. De boerderij Klein Norden zelf zou dan gelegen kunnen hebben op de zuidkant van perceel B194, dat is nu begraven onder het complex van de voormalige plasticfabriek. De rest van dit perceel was dan weiland naast de boerderij zoals gebruikelijk om het vee in de gaten te kunnen houden. De Sijdhof betekent dan wellicht de hof aan de zijkant van de boerderij. Op de TMK uit 1848 (niet getoond) is te zien dat de weg vanaf de Torenallee hier langs loopt en dan met een bocht verbinding maakt met Groot Norden.

 

 

Heeft u aanvullingen, correcties of vragen met betrekking tot Willemtgen op Cleyn Norden?
De auteur van deze publicatie hoort het graag van u!