Dit is een stukje tekst uit een boek over Gorinchemwaarin Maarten Mekern zijn "eigen Stad"beschiet vanal de rivier als 1e luitenant, en commandant .van een kanonneerboot,
werd van de Gorkumse loge "Orde en Vlijt", maar naar elders vertrok.)
Bovenstaande bracht mij op de gedachte iets meer te vertellen over
Maarten Mekern, een Gorkumse marine-officier uit de Franse tijd, een
periode die in het in 1979 verschenen boekje "Van Watergeus tot
Schorpioen"vrijwel buiten beschouwing bleef. Het onderzoek naar
marine-officieren die in genoemde periode in dienst traden, was toen
nog niet afgerond. Bovendien diende de omvang van het boekje
beperkt te blijven, met als gevolg dat aan Maarten Mekern en zijn staden
tijdgenoten geen aandacht kon worden geschonken.
Inmiddels ben ik tot de ontdekking gekomen dat er tussen 1795 en
1810juist vrij veel Gorkumse jongens - allen van min of meer aanzienlijke
afkomst - in marinedienst traden. Dit betrof overigens niet alleen
Gorkumers. Het laat zich onder andere verklaren door de situatie die
ontstond nadat de Fransen begin 1795 ons land waren binnengevallen,
wat onder meer tot gevolg had, dat de admiraliteiten op 27 februari van
dat jaar werden ontbonden. Er ontstond een geheel nieuwe marineorganisatie,
waar ik verder maar niet op in zal gaan. Alle officieren
werden ontslagen, waarna men de mogelijkheid had om opnieuw in
dienst te treden, bij de Bataafse Marine. Met name een aantal doorge- winterde Oranjeklanten wenste hier geen gebruik van te maken. Zo
ontstond er in eerste instantie een tekort aan leidinggevend personeel
op de vloot, wat men door werving trachtte op te lossen, hetgeen al
vlug in succes resulteerde. Behalve Maarten Mekern behoorden ook de
gebroeders Johan en Antony Johan Pieter van Borcharen tot de groep
jonge Gorkumers die tijdens de Franse tijd tot de marine toetraden.
Laatstgenoemden zullen in een volgend artikel worden behandeld.
Pag 22
VERBRAND.
Hij nam deel aan diverse acties in de uitgestrekte Indische archipel. Na
een tocht langs de noordkust van Java (maart 1804)was hij betrokken
bij een optreden tegen zeerovers van het in de Javazee gelegen
eilandje Karimoen Djawa (juni 1804).Pas op 4 april 1806 keerde hij met
de "FlevolutieVe Batavia terug, nadat hij op 1 oktober 1804 was bevorderd
tot kadet l e klasse. Hij verliet meteen het schip, waarop hij meer
dan zes jaar gediend had, en ging over op het korvet "Scipio' van 24
stukken onder bevel van kapitein-luitenant ter zee Jan Hendrik Carrega
(1765-na 1 812).
LUITENANT TER ZEE / KRIJGSGEVANGENE
Aan boord van de "Scipio" maakte hij tussen 5 april en eind december
1806 tochten mee langs de noordkust van Java, met als doel het bestrijden
van de zeeroverij. Intussen was Maarten op l augustus 1808
opgeklommen tot luitenant ter zee. Het oude schip werd op 1 januari
1807te Soerabaja uit dienst gesteld en ontwapend. Na een verblijf van
enige maanden aan de wal, stapte hij op 2 juli 1807 weer aan boord
van een schip. Carrega was in die tussentijd in Amerika geweest en
had daar o.a. een schip gekocht, dat nu onder zijn commando in
dienst werd gesteld. Hij kreeg daarbij het commando over een flottielje
kleine vaartuigen.
Men vertrok van Sernarang naar Batavia met enige rijk beladen koopvaarders.
Op weg daarheen onmoette men op 31 augustus 1807 bij de
Hoek van Indramajoe (op de noordkust van Java) het Engelse fregat
"Psyche" (44 stukken). Na een ongelijke strijd van een uur moest de
"Scipio"zich overgeven, waarbij Carrega zwaar gewond raakte. De
Boek 5 Img. 488
Getuigen: Willem Mekern,
NOTARISZOON Pag 20
Maarten Mekern werd op 3 september 1787 te Gorinchem geboren.
Zijn ouders waren Willem Mekern (1 0.05.1752 tot 21.07.1 81 5) en de uit
het Brabantse Veen afkomstige Jacoba Apollonia Verhagen (te Gorinchem
begraven op 27.12.1803). Het echtpaar ging op 30 juli 1785 in
ondertrouw. Behalve Maarten werden er in het gezin nog tien kinderen
geboren. Willem Mekern oefende het beroep van notaris uit en woonde
in een groot huis aan de Fonteinstraat, de huidige Pompstraat. Hij
kocht dit huis in 178415. In het jaar waarin Maarten geboren werd, hield
hij zich ook nog met andere activiteiten bezig. Op 29 augustus 1787
vond een nogal roerige vergadering van de vroedschap plaats, waarbij
de democratische patriotten kans zagen de in de meerderheid zijnde
aristocratische patriotten af te zetten, op aandrang van enige geconstitueerden,
waaronder notaris Willem Mekern.
Maarten was het derde kind in het notarisgezin. De oudste, een
dochter, Pieternella genaamd, genoemd naar haar grootmoeder Pieternella
van Veen, werd geboren in april 1786; de jongste, een zoon
genaamd Otto Warnardus, kwam in april 1800 ter wereld. Het kind
kreeg dezelfde voornamen als Otto Warnardus Verhagen Metman, zijn
oom. Het is niet onwaarschijnlijk dat Maarten Mekern onder invloed van
hem dienst nam bij de marine.
Op de zeer jeugdige leeftijd van nog geen twaalf jaar trad Maarten in
dienst bij de Bataafse Marine. Onvoorstelbaar maar waar.
VOOR NEGEN JAAR NAAR DE OOST
Gedurende de hele 17e eeuw en een groot gedeelte van de 18e eeuw
vond de officiersopleiding bij de marine aan boord van een oorlogsschip
plaats. Daarnaast werd enig theoretisch onderricht aan de wal
gegeven. De eerste echte nautische opleiding aan de wal vond sinds
1785 plaats aan de Kweekschool voor de Zeevaart te Amsterdam.
Naast officieren voor de marine leverde deze school voornamelijk
koopvaardijofficieren.
Aan het einde van de 18e eeuw werd er steeds meer geklaagd over de
onbedrevenheid van het jonge marinepersoneel, zodat het wenselijk
2o
Pag 21
werd geacht de praktische opleiding "meer stelselmatig" te maken.
Daarom werden ingevolge een resolutie van 15 juni 1798 als instructieschepen
aangewezen de brikken Vlieg"en 'Arendu.
Op 20 mei 1799 stapte Maarten Mekern als kadet-surnumerair aan
boord van laatstgenoemd vaartuig, de brik "Arend" van 24 stukken
onder commando van kapitein-luitenant ter zee Harco Hilarius Hora
Siccama (1 770-1827), teneinde het zeemansvak te leren. Dit vaartuig
kruiste tot half november op de Zuiderzee.
Enkele maanden later begon het echte werk, toen de nog zeer jeugdige
Maarten geplaatst werd aan boord van het in 1798 te Rotterdam
gebouwde linieschip van 68 stukken met de toepasselijke naam
"Revolutie", met een bemanning van circa 450 koppen onder commando
van de kapitein ter zee Thomas Lancester (1 759-1 813)) die op 20
augustus 1800 het commando overdroeg aan de kapitein ter zee Ie
klasse Jacob Claris (1 759-1 807). Deze werd op 15 april 1801 op zijn
beurt weer afgelost door de vice-admiraal Jan Willem baron de Winter
(1 761 -1 81 2). Op 23 oktober voer de "Revolutie" naar de rede van Texel,
waar onder De Winter de winter werd doorgebracht. Op 21 mei 1802
kreeg het eskader opdracht naar de Middellandse Zee te zeilen. De
eerste havenstad welke werd aangedaan was Algiers, waar geschenken
werden aangeboden aan de dei die vervolgens bereid was tot het
sluiten van de vrede. Het was de zoveelste keer dat er met een dei
vrede gesloten werd; na korte tijd begon de piraterij meestal weer
opnieuw. Op 25 augustus 1802 werd de rede van Algiers weer verlaten.
Tripoli was het volgende doel. Hier werd de pasja met geschenken
vereerd. Men verbleef te Tripoli van 4 tot 18 september 1802. Tunis
werd vervolgens tussen 26 september en 13 oktober met een bezoek
vereerd. Ook hier werden geschenken afgegeven. Het eskader stak nu
over naar Italië, waar achtereenvolgens Cagliari (15 november tot 5
december 1802) en Livorno (9 tot 27 december 1802) werden aangedaan.
Ik was bijna vergeten het te vermelden, maar Maarten Mekern was
reeds op 1 juli 1801 bevorderd tot kadet 3e klasse.
Na Livorno kruiste het eskader achtereenvolgens langs Toulon, Malaga,
Cadiz en Lissabon (dus weer uit de Middellandse Zee) naar Ferrol,
waar het op 29 april 1803 aankwam. Vice-admiraal De Winter droeg
hier op 6 mei 1803 het bevel over het eskader over aan vice-admiraal
Pieter Hartsinck (1 762-1 808).
Precies een maand later, op 16 juni 1803, kwam het bevel om naar
Oost-Indië te varen. Via de Kaap kwam men op 1 februari 1804 te
Batavia aan. Maarten Mekern was kort daarvoor, op 17 januari 1804,
bevorderd tot kadet 2e klasse.
BS Hellevoetsluis, Akte 9. Advertentie Gorinchem van Maarten Mekern eerste luitenant, oud 31 jaar, overleden a.b. 's Lands Fregat Kenau Hasselaer op de Ree van Hellevoetssluijs.
De auteur van deze publicatie heeft toestemming van de persoon in kwestie (voor zover het een levende persoon betreft) voor het vermelden van de gegevens.
MAARTEN MEKERN, EEN GORKUMSE MARINE-OFFICIER, DIE ZIJN
EIGEN STAD BESCHOOT
Bas van Beuzekom
INLEIDING
In het gedenkboek VAN DE HOED EN DE RAND, 175 jaar vrijmetselarij
in Gorinchem, 181 5-1 990" komt op pagina 62 onderstaande passage voor:
Maarten Mekern |
soort: Overlijdensadvertentie
Akteplaats: Gorinchem,ZH,NLD
Overlijdens Advertentie van Maarten Mekern in Hellevoetssluis a,.b. Kenau Hasselaar op de Ree van Hellevoetsluis in de nacht van 28 op 29 april 1819.
Gebeurtenissen 29 april 1819
Inventarisnr.: Img. 41
Kopij van de overlijdensakte van Maarten Mekern in Hellevoetsluis op den 29e maart 1819 ab van Z. M. Fregat van Oorlog Kenau HasselaarCommandant ad interim 1e officier Cornelis Heijn, alhier overleden Maarten Mekern, oud 31 jaren, Luitenant ter Zee1e klasse, geboren te Gorinchem.
Akteplaats: Hellevoetsluis,ZH,NLD
Archiefnaam: Archief Hellevoetsluis
Archief: Overlijdensregister (Kopij)
Gebeurtenissen 29 april 1819
Archiefnaam: Archief Dordrecht
Gezindte: NDG
Akteplaats: Gorinchem,ZH,NLD
Inventarisnr.: Boek 5 Img. 488
Archief: Doopregister
Doop van Maarten Mekern in Gorinchem op 12 september 1787
Gebeurtenissen 12 september 1787