Groningse doopsgezinden » Uko Walles (1593-1653)

Persoonlijke gegevens Uko Walles 

• Hij is geboren in het jaar 1593 in Vliedorp, bij Houwerzijl (doopsgezind).Bron 1

  Spellingvariant: Uuko Wallens, Uike Walles, Uko Wallis, Uucke Walles, Uke Wallis, Uke Walles, Ucko Waltes, Ucke Walles of Ucko Walles.
  ____________________________________________________________________________________________________________
  
  Volgens het boek "Doopsgezinden in de Ommelanden" is hij geboren te Noordbroek. Uit de onderzoeken van Sebo Abels en Redmer Alma is echter gebleken, dat zijn vader Wallo Eggens destijds in Vliedorp woonde.

• (Levensloop) van 1615 tot 1653.Bron 2

  WALLES, UCKE (UKO), * ca. 1593, H Sylmönken bij Freepsum (Oost-Friesland) 1651 of 15 februari 1653. Zn. van Walle Egges, landbouwer, vermaner en oudste bij de Groninger Oude Vlamingen te Noordbroek, Marsum, Neustadtgödens en Hösingwehr. Hij huwde 1. in 1615 te Noordbroek met Haijcke Harmens, weduwe van Writser Jacobs; 2. voor 1637 met Tyackjen Ulferts.
  
  Uucke Walles, (doopsgezind) oudste, landbouwer te Noordbroek tot 1637, etc., trouwt in 1615 met Heijke Hermens en ca. 1625 met Tjaktje Ulpherts. Hij overlijdt ca. 1653.
  
  Uucke Walles, landbouwer te Godlinze, Noordbroek, Westermarsch, Marsum, Neustadtgödens en Sylmönken, en (?) Tjaktje Ulpherts.
  
  Uucke Walles, landbouwer in Godlinze, Noordbroek no. 26, zuid, Westermarsch (1641), Marsum, Neustadtgödens (1645) en Sylmönken (1646), en Heijke Hermens.
  
  "Uko Wallis werd geboren in 1593 te Noordbroek (uit later onderzoek bleek, dat dit Vliedorp moet zijn). Hij werd landbouwer (gebruiker van 25 deimt) en houthandelaar. Na zijn huwelijk met Tyackjen Ulferts zal hij in zijn geboortedorp menist leraar zijn geworden."
  
  Uko Walles was boer in het Groningse Noordbroek. Hij behoorde tot de doopsgezinde richting van de Vlamingen, een mystiek getinte doperse richting. Walles werd voorganger van deze groep in zijn woonplaats Noordbroek. In 1628 sloot hij zich aan bij Jan Luies, die zich op een conferentie te Middelstum verzette tegen een samengaan met andere doperse stromingen. Zij scheidden zich af van de Vlamingen en vormden een eigen groepering met de naam Groninger Oude Vlamingen, een strenge en conservatieve gemeenschap. Na het overlijden van Luies in 1637 werd Walles de leider van deze doperse sekte. Zijn volgelingen werden dan ook wel de Ukowallisten genoemd. Zij huldigden onder meer de opvatting, dat het verraad van Judas niet automatisch betekende, dat hij niet gered zou kunnen zijn. Door zijn daad was Christus immers gestorven en konden gelovigen gered worden. Dit stond haaks op de gangbare opvatting binnen de Nederduits Gereformeerde Kerk, dat niet bekeerde zondaren in het hiernamaals gestraft zouden worden voor hun aardse daden. Vanwege zijn opvattingen werd Walles in 1637 verbannen (vonnis 8-4-1637) en mochten zijn volgelingen in Stad en de Ommelanden niet meer bijeenkomen. Walles wist echter in het hele land volgelingen te verwervenen keerde regelmatig terug naar het Groningse en kon daar aanvankelijk zijn gang weer gaan. In 1642 ging hij met zijn tweede vrouw Tjaktje Ulpherts in Marsum wonen. In 1644 werd hij enige tijd gevangengezet in Delfzijl. Hij werd na twee maanden vrijgelaten en opnieuw verbannen. Na omzwervingen door Friesland en Holland vestigde hij zich uiteindelijk in Oost-Friesland, waar hij in Sylmönken een kloosterboerderij pachtte. Ook in deze streek stichtte hij diverse gemeenten. Bij zijn overlijden in1653 waren er vijftig gemeenten waar zijn opvattingen verkondigd werden door meer dan honderd predikers verspreid over een groot gebied in de Noordelijke Nederlanden en in Oost-Friesland. Via Duitse emigranten werd zijn leer ook verspreid naar Polen en naar de Oekraïne en kwam via een naar Amerika geëmigreerde groep ook in het Amerikaanse Kansas terecht. Het gedachtegoed van Walles was onder meer beïnvloed door mystieke schrijvers als David Joris en Jakob Böhme. Hij wordt wel gezien als een vande wegbereiders voor het piëtisme van de 18e eeuw.
  
  Walles was tweemaal getrouwd. In 1615 trouwde hij te Noordbroek met Haijcke Harmens en voor 1637 met Tyackjen Ulferts. Na zijn overlijden in 1653 in het Oost-Friese Sylmönken werd zijn stoffelijk overschot naar Woldendorp gebracht, waar hij werd begraven bij de Petruskerk aldaar.
  
  Sinds de publicatie van dit artikel is de kennis over Uke Walles (Uucke Walles) sterk toegenomen door twee boeken van Sebo Abels te Eexterzandvoort, waarin transcripties van de belangrijkste archiefbescheiden te vinden zijn. Daaruit blijkt onder andere dat Uke Walles niet afkomstig is uit Noordbroek, maar dat hij zich hier vermoedelijk als vermaner heeft gevestigd. Uit een tegelijkertijd door Redmer Alma gepubliceerde lijst van landgebruikers in de Marne blijkt dat Uke’s vader Walle Egges ten tijde van zijn huwelijk te Vliedorp bij Houwerzijl woonde. Daar zal Uke dus in 1593 geboren zijn. Hij huwde in 1615 Heijke Hermens uit Noordbroek, weduwe van Writzer Jacobs, landbouwer te Godlinze. Zijn tweede vrouw Tjaktje Ulpherts, met wie hij omstreeks 1625 huwde, stamde van de Zomerdijk onder Borgsweer. De drie zoons Walle, Writser en Harmen Ukes stammen allen vermoedelijk uit het eerste huwelijk, net als de vermoedelijke dochter Ilben Ukes.
  
  "Uko Wallis, afkomstig van Noordbroek, was voorganger bij deze "harde" Groninger Vlamingen en meende nog een stap verder te moeten gaan. Hij stichtte een nieuwe kring, de Uko-Wallisten, die scherp zijn vervolgd. Ze lieten hun baard groeien en pastende voetwassing toe voor de viering van het Avondmaal. Aanhangers van deze ultra's kwamen ook in het Westerkwartier voor. De classis Westerkwartier drong er omstreeks 1660 bij de Staten op aan, strengere plakkaten af te kondigen en dat gebeurde het volgende jaar ook."
  
  "De Groninger Oude Vlamingen (een stroming binnen de doopsgezinde beweging) zijn ontstaan als afsplitsing van de Vlaamse Broederschap op een vergadering te Middelstum in 1628. Aanleiding hier was een huwelijkskwestie in Blokzijl met al of niet toepassing van de ban. Twee oudsten waren te Middelstum toonaangevend: Jan Lues uit de Marne en Uko Wallis van Noordbroek. Jan Lues had de Vlaamse oudste Claes Claesz in de ban gedaan, omdat hij te Blokzijl een gebande, die met een ongedoopte vrouw getrouwd was, weer aangenomen had. Deze kwestie speelde in Middelstum een grote rol. De vorming van een afzonderlijke groep werd definitief, toen Jan Lues op 21 januari 1637 overleed en zijn mede-oudste Uko Wallis een maand later de leiding nam. Naar de laatste werden de Groninger Oude Vlamingen, vooral in Oostfriesland, Ukowallisten genoemd. In de doopsgezinde wereld van toen waren de verdraagzame Waterlanders en de strenge Groninger Oude Vlamingen elkaars tegenpolen."
  
  "Ukowallisten, de andere benaming van Groninger Oude Vlamingen, werden uit de Borgercompagnie verbannen. Dat blijkt uit de volgende passage uit een contract van de stad Groningen met betrekking tot de ontginning van de venen in de Borgercompagnie, gedateerd 16 maart 1647. De huurders van de gronden en venen "souden moeten wezen Borgeren ofte ingesetenen hunner stad, giene Mennonieten van Ucko Walles gesintheijt".
  
  "So ist dat de hheren Borgemesteren ende Raedt dese saecke na gewichte weloverwogen hebbende het originele ende ondertekende acte boeck des gevangens eigen bekentenisse ende andere stucken daertoe dienende gevisiteert ende rijpelick geexamineert hebben der gemelte Uike Walles, hoe wel swaerder straffe meriterende, uit dese Provintie van Stadt ende lande ende alle andere Stadts jurisdictien gebannen, uit dewelcke hij binnen de tijt van driemael vierentwintch uiren sal moeten vertrecken met verbot van daer ten ewigen dagen niet weder in te komen bij lijves straffe."
  
  De Groninger Oude Vlaamse gemeente, ook wel Ucke Wallisten genoemd, naar hun voormalige oudste Ucke Walles. Verder worden voor hen de aanduidingen "Jan Arents volck" of "Arent Jansens volck" gehanteerd.
  
  Ucke Walles was oudste van de sociëteit der Groninger Oude Vlamingen van 1637 tot 1653.

• Hij is overleden op 15 februari 1653 in Sylmönken bij Uttum, Ostfriesland, Duitsland, hij was toen 60 jaar oud.Bron 3

  Volgens de bron "Doopsgezinden in de Ommelanden" van P. Coolman overleed hij in de winter van 1653, ongeveer 60 jaar oud.

• Hij is begraven februari 1653 in Woldendorp (bij de Petruskerk).Bron 4
• Een kind van Walle Egges en Onbekende Vrouw
• Deze gegevens zijn voor het laatst bijgewerkt op 1 augustus 2022.

Gezin van Uko Walles

(1) Hij is getrouwd met Haijcke Harmens.

Toestemming voor het huwelijk is 1615 verkregen te Noordbroek.Bron 5

Kind(eren):

1. Ilben Ukes  > 1615-????
2. Walle Ukes  > 1615-> 1657 
3. Writser Ukes  ± 1616-> 1653 
4. Harmen Ukens  1621-< 1665 

(2) Hij is getrouwd met Tjaktje Ulpherts.

Ze zijn in de kerk getrouwd rond 1625.Bron 7

Kind(eren):

1. N. N. Ukes  > 1625-????

Heeft u aanvullingen, correcties of vragen met betrekking tot Uko Walles?
De auteur van deze publicatie hoort het graag van u!

Tijdbalk Uko Walles

Klik op de namen voor meer informatie. Gebruikte symbolen:  grootouders    ouders    broers/zussen    kinderen