Family tree Jellema, Dotinga, van der Til en Visser » Menno Jeltama (1420-1476)

Personal data Menno Jeltama 

• He was born in the year 1420 in Niekerk.
• He died in the year 1476 in Niekerk, he was 56 years old.
• A child of N2 Jeltama
• This information was last updated on October 3, 2023.

Household of Menno Jeltama

Child(ren):

1. wyke Mennodr Wybeke Jeltama  1440-????
2. Nzn jeltema  1450-????
3. Jeltcama  1455-???? 

Notes about Menno Jeltama

genoemd 1444, Noorderkluft, 1447 met Melle Jellema en Haye Bruggema
1473 testament, Monument voor Pepergasthuis in Groningen

testament menno jeltema 1476:
Ick Menno Jeltema bekenne ende betuige in dessen openen brieve dat ick
geve voor ein ewich testament toe Groningen in Sunte Gertrude Gasthuys
sestein grace landes dair de dartiine van de voorscr. sestein grase landes sint
gelegen in der nyer vennen op de zuider zijtt den olden Maetsloot ende suijdwert
streckende den acker sloot daer bij gelandet is Menolt Vriese uppe de
noorder ende oost zijt ende Luppenn op de westzijt ende de ander drie
grace gelegen uppe de diepes wal die ick Menno voorscr. voortijden van
Rijpe Doema heb gecoft. Hyrmede zal doot wesen ende weder geroepen dat
testament in voortijden toe Sunte Gertrude gasthuys gegeven nae uijtwijsing
des besegelden instrumentes mit vorwerden dat de Verwares derr goede des voorscr. Gast-
huijses jairlickes ewelyck ende arfflijck zullen geven den kercken toe der Nyen-
kercken ende de Vogeden des voorscr. kercken een tunne heringes in dat anbegin
des vasten te betalen Ende dessen voorscr. tonne heringes zullen de priest ende
vogeden voorscr. dielen den armen toe der Nijer ende Older kercken die des behouven
ende weer dat saeke dat de vorwares desses voorscr. Gasthuyses jaerlix op die
voorscr. tijt de tonne heringes niet ende betaelden soo zullen ende moegen de priest
ende vogeden voorscr. weder nemen ende antasten sunder wederseggen aehte grasen
landes van de sestijne voorscr. waer hem des genoeget toe der kercken behoeff
toe der Nijer kercken voorscr. ende daer van zullen sie de armen voorscr. jaerlix dielen
en tonne heringes als voorscr. is Hijr hebben an ende over west als tuiges
luides her Gheert vicarius toe der Nyer kercken, Asse Geetema, Gelte
Geltema ende meer vele goeder lueden genoech In oorcunde der waerheijt
soo hebbe ick Menno voorscr. gebeden den Erbaren Sijt Stormsuma Grietman
in Lanckwolt dessen brieff ende testament voor mij toe bezegelen met des
Landes zegel van Lanckwolt ende ick. Sijt voorscr. omme bede willen Mennens
voorscr. hebbe de menen landes zegel van Langwolt gedruckt op spacium dessen
brieven Gegeven in den jaer ons heren duisent vier hundert ende ses ende tsoventich des
donderdages nae nijen Jaer................... ............................

EEUWIGDURENDE VERPLICHTING

De voogdij van het Pepergasthuis kocht in 1979 de 'eeuwigdurende verplichting' af. Echte armen waren er in de begunstigde dorpen – door de snelle groei van de welvaartsstaat in de twintigste eeuw –immers niet meer. Rond de uitdeling hing bovendien een sfeer van bedeling en de belangstelling voor het ritueel was tanende.
Met de afkoopsom die het Pepergasthuis betaalde, werd de Menno Jeltema Stichting opgericht. Die zou voortaan de uitdeling van haring voortzetten. Met de rente op het geldbedrag kon de jaarlijkse vis worden bekostigd. Bovendien deed de RABO-bank Zuidelijk Westerkwartier in 1995 een gift om de continuïteit van het gebruik voor de toekomst te waarborgen.
De uitdeling heeft nog steeds plaats op de woensdag voor Pasen, bij de hervormde kerk van Niekerk. Vrijwilligers verzorgen de verstrekking van zo'n 750 haringen.
Jeltema, een inwoner van Niekerk, maakte zijn testament in 1473 op in de Sint-Maartenskerk in de stad Groningen, bij het altaar voor Johannes de Doper. Tot de begunstigden behoorden een aantal geestelijke instellingen. De schenker had daarbij uiteraard zijn zieleheil op het oog.
Het klooster Ten Hoorn, even ten zuiden van Stad, ontving na zijn verscheiden in 1476 20 gulden, evenals het Olde Convent. Dat laatste, een vrouwenklooster aan de Oude Ebbingestraat, had bezittingen bij Niekerk. Mogelijk bestond er tussen Jeltema en deze Geestelijke Maagden daarom al een lange relatie.
Eigen grond, 16 grazen land (=circa 7,5 hectare) liet de Niekerker na aan het Sint Geertruidgasthuis, vanwege de ligging aan de Peperstraat beter bekend als het Pepergasthuis. Voorwaarde was wel dat deze instelling jaarlijks in de vastentijd een ton haring zou schenken om die te verdelen onder de arme inwoners van Niekerk, Oldekerk en Faan. En zulks geschiedde, meer dan vijfhonderd jaar lang.

LEVEND
De traditie is nog steeds levend, mede omdat ze een aantal impulsen kreeg. Ten eerste wordt het evenement als 'eigen' gevoeld door de inwoners van Niekerk, Oldekerk en Faan nadat de oude gemeente Oldekerk opging in het groter verband van de gemeente Grootegast. Een niet te verwaarlozen stimulans was ook het aanbieden van het schoonmaken van de haring ter plekke, waarvoor overigens wel vijftig cent betaald moet worden. Tot slot zal ook bewustwording van de ouderdom van het gebruik, en de moeite om dit in stand te houden, een rol spelen.
De traditie heeft inmiddels dus nieuwe drijfveren gekregen. Wie zou er inmiddels nog bidden voor het zielenheil van Menno Jeltema? De PKN van Niekerk, Oldekerk en Faan onderkent in het ritueel nog wel een geestelijke lading. Op zijn website schrijft het kerkgenootschap: 'Het is voor ons in deze tijd een symbool om de gedachte van solidariteit met mensen die niets hebben in stand te houden. Daarom is het goed dat jaarlijks veel mensen deelnemen aan deze traditie'.
Een serieuze bedreiging voor de traditie dateert van vrij recente datum. Een medewerker van de Voedsel en Waren Autoriteit (de oude Keuringsdienst van Waren) bezocht in 2005 de uitdeling met een thermometer. De haringen zouden voortaan met een koelwagen moeten worden vervoerd.

BEELD

Sinds 1983 staat in Niekerk op de hoek Aldringastraat-Zandumerweg het beeld 'De Haringeters' van beeldhouwer Harm Blanken.

Do you have supplementary information, corrections or questions with regards to Menno Jeltama?
The author of this publication would love to hear from you!

Timeline Menno Jeltama

Click on the names for more info. Symbols used:  grandparents    parents    brothers/sisters    children