He is married to NN.
They got married
Child(ren):
Aantekeningen over de familie Besemer in Esslingen 6 juli 2016 door Paul Koning ((XXXXX@XXXX.XXX))
Mijn dank aan Arie Bezemer voor de originele documenten die ik gebruikte voor deze studie.
1. Opmerkingen over voornamen
De oorkondes noemen verschillende namen voor van (neem ik aan) dezelfde persoon. In een aantal gevallen is dat in de index van het Oorkondeboek van Adolf Diehl duidelijk gemaakt, doordat daar de
verschillende varianten allemaal onder een enkele naam vermeld staan.
Met name:
Hans is Johann
Heinz is Heinrich
Elsbeth is Elisabeth
De index vermeld deze wel afzonderlijk, maar ik vermoed dat Bethe en Bethelin beiden ook varianten zijn, van Elisabeth. Het boek van Fezer (Die Konvente von Sankt Klara...) ondersteunt dat, want die heeft het over Elisabeth Besemer.
Dezelfde naam verwijst in verschillende oorkondes naar verschillende mensen. Bv. Johann is in de oudste oorkondes de echtgenoot van Mechtild, maar later (na het overlijden van voornoemde in 1355) is hij de man van Elsbeth -- naar ik aanneem de zoon van de eerste. Er is ook een "Johann der Junge", niet de zoon maar de neef (zoon van een broer of zuster) van de eerste Johann. In totaal zie ik vier
Johann's: vader, zoon, kleinzoon (Hans), en neef. Merk op dat toevoegsels als "der Älte" niet eenduidig zijn; vaak zien we dat bij de eerste Johann, maar na zijn dood komt het soms voor bij de naam van
diens zoon. En het is duidelijk niet synoniem met "senior" of "junior" -- in de oorkondes is Johann der Junge de neef van Johann der Älte, niet diens zoon.
Andere namen zijn ook niet eenduidig: Elsbeth of Elisabeth is de naam van de echgenote van Johann de zoon en ook de naam van hun dochter. Katharine is een dochter van Mechtild de zuster van de oude Johann, maar ook iemand anders, te oordelen aan sterfjaren en oorkondejaren.
Verder is het niet volledig zeker of dezelfde naam, in gevallen anders dan die zojuist vermeld, inderdaad op dezelfde persoon slaat. Het is theoretisch mogelijk dat de Johann in N oorkondes naar N verschillende mensen verwijst. Ik neem zo'n buitennissige hypothese niet aan, maar gebruik Ockham's scheermes: een naam verwijst naar een enkele persoon behalve als uit tekst of jaartallen blijkt dat het meerdere personen moet zijn, en zo ja, dan neem ik het minimale aantal dat past bij de gegevens als werkhypothese.
Soms komen er verwijzingen naar familieleden die niet met naam worden genoemd. Zo is er (oorkonde 928) "sein Schwestersohn Heinz der Besemer von Hedelfingen". De naam van Johann's zuster die de moeder van Heinz is wordt hier niet genoemd. De zin ervoor noemt zijn zuster Mechtild en haar dochter Katharine, maar het lijkt me niet dat zij ook de moeder van Heinz is, want dan zou je verwachten "haar dochter Katharine en haar zoon Heinz". Mogelijk heb ik het hier mis; ik redeneer over de manier van beschrijven en het kan zijn dat men daar in de middeleeuwen anders over dacht.
2. Opmerkingen over termen
In Arie's rapport staan een aantal Duitse termen vermeld die belangrijk zijn. Ik zou daaraan toevoegen:
Bürge (meervoud Bürgen) = borg. Niet te verwarren met Bürger = burger; beide woorden staan vaak dicht bij elkaar in een oorkonde.
Kennelijk zijn bij verkoop enz. er een aantal mensen (voorname lieden) die getuige zijn voor de echtheid van de verkoop, zo iets als een notaris of advocaat nu zou doen.
3. De generaties van Besemer
Eerste generatie. Ouders niet vermeld.
1. Johann. Eerste vermelding (als borg) in 1323 (oorkonde 513). Ik zou denken dat hij voor 1300 is geboren, met de redenering dat iemand van minder dan 23 jaar leeftijd niet het aanzien zou hebben om als borg te dienen. (Kijk naar de andere namen op die oorkonde: de meeste zijn adelen.)
Zijn naam staat op een groot aantal oorkondes als koper van wijnbergen, hoeves, akkers, enz.
Hij overleed rond nieuwjaar 1355: in oorkonde 1024 van 2 jan 1355 staat hij vermeld als "Johann Besemer sel.", d.w.z. "zaliger". In de oorkondes 1006, en 1006(b) t.m. 1006(f) staat hij vermeld als --
kennelijk -- nog in leven. 1006(e) is gedateerd 24 dec 1354. Maar voor de verwarring is 1006(f) gedateerd 9 jan 1355, dus een week na oorkonde 1024. Mogelijk een vertraging tussen het besluit in 1006(f) en het neerschrijven ervan. In ieder geval is "overleden 1355" verantwoord door de documenten.
2. Mechtild. Vermeld in oorkondes 928, 1006, en 1024, tussen 1347 en 1355. Omdat hun kinderen vermoedelijk rond 1330, mogelijk wat eerder, geboren zijn, zou ik haar geboortejaar schatten als voor 1315, zo niet eerder om haar leeftijd dichter bij die van Johann te brengen.
3. Mogelijk een andere zuster, naam onbekend, moeder van Heinz.
4. Mogelijk een andere broer of zuster, ouder van Johann der Junge.
Tweede generatie.
Kinderen van Johann (1): hij was getrouwd met Mechtild, vermeld in oorkondes 864, 932, 1006, 1024, 1034, 1075, tussen 1347 en 1357.
1.1. Bethe (ook Elisabeth), zuster in het Klaraklooster, vermeld in oorkondes 932, 936, 1076, tussen 1350 en 1357. Overleden in 1372 (volgens Fezer). Ik neem aan dat ze geboren is voor 1330 of zo, omdat ze in 1350 een dochter (Bethelin) heeft.
1.2. Johann. Vermeld o.a., in oorkondes 928(voetnoot), 936(b), 936(c), 1136, 1644, 928(c) tussen 1350 en 1389. In 1391 (oorkonde 928c) staat "Elsbeth, Hans Besemers Wittwe". Dus is hij kennelijk overleden tussen 1389 en 1391. Omdat hij in 1350 volmacht krijgt is hij dan al volwassen, dus geboren voor 1330 of zo.
Kinderen van Mechtild (2), echtgenoot onbekend:
2.1. Katharina, zuster in het Klaraklooster, vermeld in oorkondes 928, 1024, 1086, tussen 1350 en 1357. In oorkonde 1086, uit 1357, staat ze als "Katharine der Besemerin sel.", d.w.z., "zaliger". Fezer zegt ook dat ze overleden is voor 1357, met verwijzing naar dezelfde oorkonde.
Kinderen van (3), een zuster van Johann (1). Het zou kunnen dat dit zijn zuster Mechtild is, maar de woordkeuze in de oorkonde maakt dat niet duidelijk en wat twijfelachtig. Het zou interessant zijn de
oorspronkelijke tekst van oorkonde 928 op te sporen (dus niet de vertaling of samenvatting van Diehl) om te zien of het dan duidelijker wordt.
3.1. Heinz (Heinrich) der Besemer von Hedelfingen. Vermeld in oorkonde 928, in 1350.
3.2. Een zuster, vermeld in oorkonde 928: "seine Schwestersohn Heinz ... die Kinder von dessen Schwester", d.w.z. (als ik het goed vertaal) de kinderen van de zuster van Heinz -- niet van Johann want dan zou het "seine Schwester" geweest zijn.
Kinderen van (4), een broer of zus van Johann (1).
4.1. Johann, genaamd "der Junge". Vermeld in oorkondes 748, 928(voetnoot), tussen 1343 en 1350. Koopt een wijnberg in 1343 dus dan volwassen, dus waarschijnlijk geboren voor 1325.
Fezer noemt deze Johann ook (in zijn vermelding over Katharina Besemer), maar als "Sohn senes Bruders". Oorkonde 748 zegt "Neffen", een woord dat naar mijn weten betekent zoon van broer of zuster. Zou het zijn dat in de middeleeuwen het alleen betekende "zoon van een broer" en dat "Schwestersohn" gebruikt wordt voor een neef die zoon van een zuster is? Ik ken middeleeuws Duits niet en kan dat niet beoordelen. Als Fezer het goed heeft dan is dit duidelijk niet een zoon van (2) of (3).
Derde generatie
Kinderen van Johann (1.2), getrouwd met Elsbeth, die vermeld is in oorkondes 936(c), 1051(i) tussen 1381 en 1391:
1.2.1. Konrad, "Pfaff" (ook vermeld als "Kaplan"), oorkondes o.a. 936(c), 1882, 1919, 1956, 1974 tussen 1391 en 1418. In 936(c) uit 1391 staat hij vermeld als "Pfaff" dus is hij dan volwassen en oud
genoeg om als geestelijke gewijd te zijn, dus een geboortejaar voor 1370 of zo lijkt aannemelijk.
1.2.2. Hans, ookondes o.a. 936(c), 1882, 1937, 1974, 1983 tussen 1391 en 1419.
1.2.3. Anna, oorkondes 936(c), 1983 tussen 1391 en 1419.
1.2.4. Elsbeth, oorkonde 936(c), in 1391.
Andere Besemers, verwantschap niet duidelijk.
5. Katharine, echtgenote van Kunz der Schnitzer, oorkonde 1170 uit 1362. Dus kennelijk niet dezelfde als Katharine (2.1) die in 1357 overleed en die in oorkonde 1086 "Schwester" genoemd werd. Maar wie
was die non? De oorkondes hebben het niet over "zuster Katharine" behalve in oorkonde 1086. Het zou kunnen zijn dat oorkonde 1086 over een andere Katharine gaat dan (2.1), of dat de sterfdatum niet klopt.
Oorkonde 1170 heeft het over "2 Pfund Heller Gülte, welche Johann Besemer der Katharina als Leibgeding verschafft hatte". En dat schijnt te verwijzen naar wat in oorkonde 1006(c) staat: "...seiner
Schwester Mechtild und ihrer Tochter Katharine zu Leibgeding gegeben hat." En Fezer zegt "het zou kunnen dat ze een zuster van Johann Besemer de oude was". Ik gok dus dat Katharine de dochter van
Mechtild wel in het klooster woonde met haar moeder, maar niet non werd, uiteindelijk vertrok en trouwde -- en de non Katharine is inderdaad niet die dochter, maar een zuster van Johann (1), niet
elders genoemd in de oorkondes.
6. Elsbeth, echtgenote van Fritz Bartsche, oorkonde 1691(a) uit 1398. Mogelijk dezelfde als (1.2.4). Geboortejaar voor 1380 of zo omdat ze in 1398 al getrouwd was.
4. Conclusies
Dus in het kort, en als ik aanneem dat 5 en 6 inderdaad dezelfde personen zijn als ik daar gokte, is dit de stamboom:
1e generatie:
1. Johann, geboren voor 1300, gestorven jan 1355, getrouwd met Mechtild (geboren voor 1315, overleden na 1357).
2. Mechtild
3. Katharine, overleden (Klaraklooster) voor 1357
4. broer, naam niet gemeld
5. Zuster, naam niet gemeld (tenzij dit Katharine is)
2e generatie:
1.1 Bethe, geboren voor 1330, overleden 1372.
1.2 Johann, geboren voor 1330, overleden tussen 1389 en 1391.
2.1 Katharine, geboren voor 1350, overleden na 1362, getrouwd met Kunz der Schnitzer.
4.1. Johann "der Junge", geboren voor 1325, laatst vermeld in 1350.
5.1 Heinz, alleen vermeld in 1350.
5.2 een zuster, die nog kinderen heeft, niets verder vermeld.
3e generatie:
1.2.1. Konrad, "Pfaff", geboren voor 1370, overleden na 1418.
1.2.2. Hans, geboren voor 1391, overleden na 1419.
1.2.3. Anna, geboren voor 1391, overleden na 1419.
1.2.4. Elsbeth, geboren voor 1380, getrouwd met Fritz Bartsche, overleden na 1398.
5. Wie ging naar Nederland?
Het is nog steeds niet duidelijk uit de beschikbare informatie. De veronderstelling van Arie dat de gever van de volmacht in 1350 (oorkonde 928 voetnoot) de vertrekkene Besemer is lijkt me
waarschijnlijk. Dat is tenslotte toch een situatie waar volmacht nuttig is. En het is moeilijk om andere situaties te bedenken in de middeleeuwen, toen de gewone man nauwelijks reisde, waar je een
voormacht zou gaan uitschrijven. De volledige tekst is te lezen op de foto EUB(1)928-2.jpeg, helaas is mij paleografische kennis er op het ogenblik niet tegen opgewassen.
Als die theorie klopt, dan is onze voorvader Johann der Junge, 4.1, een zoon van een broer van de oude Johann. Wat de naam van die broer is kan ik niet zien; het is wel duidelijk dat het niet Heinz is.
6. Mogelijke verdere onderwerpen voor onderzoek
Het zou interessant zijn de volledige tekst van een paar oorkondes op te sporen en te vertalen, want Diehl geeft over het algemeen alleen maar samenvattingen. (Niet altijd; hij citeerd soms wat kennelijk het volledige document is, in middel-Duits of Latijn.) Bv. de oorkonde 928(voetnoot), de volmacht van de ene Johann aan de andere, is duidelijk veel langer (zie foto) dan de summiere beschrijving die
Diehl geeft. Of dat in de uiteindelijke betekenis wat uit maakt is me nog niet duidelijk. En wat is die krabbel op de achterkant van die oorkonde? Ik kan er niet veel van lezen. Het lijkt te beginnen met
"Johann Besemer der Junge" -- is het een kort kladje voor wat uiteindelijk netjes uitgebreid geschreven is op de andere kant?
Hetzelfde geldt voor andere originele bronnen. Fezer verwijst naar archieven van het klooster (zoals registers van overlijden). En er is ook het "Steuerbuch" waaruit we een uitttreksel hebben met een
dertigtal namen, van 1362 tot 1458. Bestaan er ook zulke belastingboeken van eerdere jaren? En staan daar meer mensen in dan alleen die 34? Zo ja, dan levert dat mogelijk nog informatie over
andere leden van de familie Besemer dan alleen over zoon Johann (1.2).
Er staat een "Ökker" in het oorkondeboek, oorkonde 581 uit 1331. Die oorkonde heeft voorzover ik zie niets te maken met enige Besemer, maar het betekent dat de naam wel voorkomt. Ik zie die (als Okker of Ocker) ook op enkele plaatsen in de online archieven van Wurttemberg: https://www2.landesarchiv-bw.de/ofs21/suche/expertensuche.php
Om de oorsprong van de naam of naamsdeel "Ocker" te vinden is nog steeds interessant. Ik vraag me af of het een verbastering is van een ander woord. "Neckar" en "Ocker" zijn wel wat verschillend, maar toch, zou het een verwarring van de plaats (Esslingen am Neckar) kunnen zijn? Misschien geven oude Nederlandse archieven nog informatie, die heb ik nog helemaal niet gezien.
The data shown has no sources.