Genealogy familie Rozeman en Arkes » Jochem "Johan" Roseman (1801-1871)

Personal data Jochem "Johan" Roseman 

(Joachim Jochem, Joachim, Jochem)

(Rozeman, Roseman)

• Nickname is Johan.
• He was born on March 8, 1801 in Wijthmen, Overijssel, Nederland.Source 9
• He was christened on March 18, 1801 in Zwolle, Overijssel, Nederland.Source 10
• Occupations:
• on December 17, 1825 Boerenknegt.Source 9
• on December 20, 1828 Tapper.Source 11
• on May 5, 1836 arbeider.Source 12
• on May 23, 1852 arbeider.Source 8
• on February 9, 1853 arbeider.Source 3
• on February 9, 1853 arbeider.Source 4
• on April 18, 1857 arbeider.Source 7
• on May 3, 1862 arbeider.Source 5
• Resident:
• Rheezerveen Ambt HardenbergNr 58.
• from 1850 till 1859: Avereest, Overijssel, NederlandWijk D, blad 098/wijknummer:D076.1.Source 13

  A01 Rozeman, Jochem h m Zwolle Ov - -1800 h RC arbeider / A02 Hekman, Hendrika v v Dalfsen Ov - -1798 h RC / A03 Rozeman, Antonia d v Dalfsen Ov - -1826 o RC / A04 Rozeman, Ahasuerus z m Avereest - -1840 o RC / A05 Rozeman, Hendrika d v Averee st - -1831 o RC / A06 Rozeman, Johanna d v Avereest - -1837 o RC

• He died on July 14, 1871 in De Krim, Overijssel, Nederland, he was 70 years old.Source 14

  B.S. Gramsbergen, akte 29 huis nr 10

  10-12-1876
  verzoek van de inwoners van De Krim om het traktement van hun onderwijzer Broekman te verhogen, ondertekend door L. Dragt, Geert Bos, H. Nijenhuis, Hende riekkerichekers (?), Zweers Rozeman, J. Alfrinks, Johannes Waterham, Pieter Hugen, J. van der Weide, B. Winters, Henderik Franken (?), J. Dorgelo Krim, J. Reuvers, A. Molenbroek, H. Euskerman (?), H. Melenhorst, J. Ossevoort, Hasseltbrink (?), He Knol, Z. Boai (?), Albert Pieters, Koop ter Horst, Hubberd Langemaat, Hendrik Berends, Rijnnier M ikkers en Jan Kulder
  Bron Burgerlijke stand - Overlijden
  Archieflocatie Historisch Centrum Overijssel
  Algemeen Toegangnr: 123
  Inventarisnr: 5153
  Gemeente: Gramsbergen
  Soort akte: overlijdensakte
  Aktenummer: 29
  Aangiftedatum: 14-07-1871
  Overledene Jochem Roseman
  Geslacht: M
  Overlijdensdatum: 14-07-1871
  Leeftijd: 71
  Overlijdensplaats: De Krim (Gramsbergen)
  Vader Antonie Roseman
  Moeder Johanna Nijenhuis
  Partner Hendrika Hekman
  Relatie: echtgenoot
  Nadere informatie arbeider; geboren te Zwollerkerspel

• A child of Antonius Alberts Rozeman and Jacomina Hendriks Nijenhuis
• This information was last updated on February 27, 2022.

Household of Jochem "Johan" Roseman

He is married to Hendrika Hekman.Sources 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 11, 12, 15

They got married on December 17, 1825 at Dalfsen, Overijssel, Nederland, he was 24 years old.Source 9

Bron Burgerlijke stand - Huwelijk
Archieflocatie Historisch Centrum Overijssel
Algemeen Toegangnr: 123
Inventarisnr: 15410
Gemeente: Zwollerkerspel
Soort akte: Huwelijksakte
Aktenummer: 24
Datum: 17-12-1825
Bruidegom Joachim Roseman
Geboortedatum: 18-03-1801
Geboorteplaats: (Wijthmen)
Bruid Hendrica Hekman
Geboortedatum: 17-03-1799
Geboorteplaats: (Dalfsen)
Vader bruidegom Antonij Roseman
Moeder bruidegom Jacomina Hendriks
Vader bruid Hendrikus Hekman
Moeder bruid Helena Mierteveld
Nadere informatie beroep Bg.: boerenknegt; beroep Bd.: dienstmaagd; beroep moeder Bg.: daghuurdersche; beroep vader Bd.: daghuurder; doopplaats bruidegom Zwolle; doopplaats bruid Vilsteren

Child(ren):

1. Anthonie Antonij Rozeman  1826-1866 
2. Hendrika Rozeman  1828-1830
3. Hendrikus Roseman  1830-< 1930
4. Hendrika Rozeman  1831-1914 
5. Doodgeboren kind Rozeman  1833
6. Doodgeboren kind Rozeman  1834
7. Johanna Rozeman  1836-1909 
8. Zwier Ahasuerus Rozeman  1839-1910 
9. Theresia Rozeman  ± 1840-< 1940
10. Lammerdina Rozeman  1841-1845

Notes about Jochem "Johan" Roseman

Joachim Roseman, geboren op 08-03-1801 in Wijthmen. Hij is gedoopt op 08-03-1801 in Zwolle, R.K. Bogenkerk. Bij de doop van Joachim was de volgende getuige aanwezig: Catharina. Joachim is overleden op 14-07-1871 in Gramsbergen, 70 jaar oud. Jo achim trouwde, 24 jaar oud, op 17-12-1825 in Zwollekerspel met Hendrika Hekman, 26 jaar oud. Hendrika is een dochter van Hendrikus Hendriks Hekman en Helena Jans Mierteveld. Zij is gedoopt op 17-03-1799 in Dalfsen.
Jochem is op 8 maart 1801 te Wijthmen gem. Zwollekerspel geboren.Toen zijn vader Antonij hem na de geboorte aangaf werd zijn naam als Joachim Roseman geschreven en vader ondertekende met Ro""z""eman (geboorteregister RBSO nr 781 blz 279 gemeente arch ief Zwolle). Tien dagen later werd Jochem te Zwolle in de Boogenkerk gedoopt.(RK Doopboek Boogenkerk RBSO nr 764 blz 278).
Waarschijnlijk heeft Jochem tot z'n negentiende jaar bij zijn ouders op de boerderij gewoond. Zijn vader Antonie was namelijk boer, waarschijnlijk te Wijthmen. Dit moet nog worden uitgezocht. In 1820 gaat Jochem in militaire dienst bij de dertiende A fdeling Nationale Infanterie.
Drie bataljons, namelijk het 19e, 20e, en 48 Bataljon Nationale Militie, werden in 1819 met het 16e Bataljon Jagers samengevoegd tot de 13e Afdeling Infanterie.
Dit kunnen we terug vinden in het certificaat van de Nationale Militie met signalement ingevallen aangezicht, kort voorhoofd, grijze ogen, ordinaire neus, kleine mond, ronde kin en donkerbruine haren. De rechter wenkbrauw was gedeeltelijk weggebrand . Na zijn diensttijd werd hij dagloner als boerenknecht en woonachtig te Herfte in de gemeente van Zwollekerspel. Hier leert hij zijn latere echtgenote Hendrika Hekman kennen. Hendrika was op 17 maart 1799 te Dalfsen geboren en een maand later te Vil steren gedoopt.
Joachim huwde op 24 jarige leeftijd. Als getuige bij zijn huwelijk was Jacobus Braakman aanwezig.
19-09-1836 bewoner op Sectie K Gemeente Ambt Hardenberg, het gehucht Rheezerveen aan en omtrent de Dedemsvaart zal op 01-01-1837 tot de Gemeente Avereest overgaan.
Hun zoon Antonij werd geboren (1826). Waarschijnlijk beviel Hendrika te Zwolle in een ziekenhuis. Hendrika was op dat moment dienstmaagd te Herfte.
Als dochter Hendrika in 1828 wordt geboren was Jochem kapper te Dalfsen. Zou hij dit in dienst geleerd hebben ? Bij deze geboorte was winkelier Gerrit Stumpel als getuige aanwezig.
In 1829 is het gezin verhuisd naar Avereest (gemeentehuis Avereest Dedemsvaart van gegevens zoon Zwier). Waarschijnlijk kon Jochem hier gaan werken als veenarbeider. Hier in Avereest zijn de overige 5 kinderen geboren.
De naam is de moeder van de geborene Hekman, Hendrika -
geboorteregister der gemeente Avereest 14 oktober 1839 actenummer: 115
Aangever Rozeman, Jochem oud 39 jaar van beroep: arbeider wonende te Avereest
1e getuige Bosveld, Jacob oud 46 jaar van beroep: arbeider wonende te Avereest
2e getuige Hendriks, Andries oud 68 jaar van beroep: arbeider wonende te Avereest
aangever heeft verklaard dat Hekman, Hendrika oud 41 jaar zijn echtgenote -
is bevallen van een kind van het mannelijk geslacht met de naam Rozeman, Zwier -
geboren op 14 oktober 1839 om 14:00 uur, binnen deze gemeente Avereest -
Naam komt uit bevolkingsbestand van 1837, huisnr: 58
Bevolkingslijst Avereest 1837 (overdracht van Ambt-Hardenberg)
naam leeft. relatie godsd. jaren
1 Rozeman, Johan 35 hoofd roomsch 4
2 Hekman, Hendrika 38 vrouw roomsch 4
3 Rozeman, Anton 11 kind roomsch 4
4 Rozeman, Hendrika 6 kind roomsch 4
5 Rozeman, Johanna 1 kind roomsch 1
'jaren'= het aantal jaren, dat de persoon binnen de gemeente woonde.
Bekend is dat dochter Johanna in Rheezerveen (ambt Hardenberg) is geboren.
Mogelijk is dit ook hun woonplaats geweest. De gemeentegrenzen wisselden
in die tijd nogal eens.
Bevolkingsreg. gem. Avereest, periode 1850-1859, wijk D, blad 098
wijknummer:D076.1
nr naam rl gsl geb.plaats op datum bg gl beroep
A01 Rozeman, Jochem h m Zwolle Ov - -1800 h RC arbeider
A02 Hekman, Hendrika v v Dalfsen Ov - -1798 h RC
A03 Rozeman, Antonia d v Dalfsen Ov - -1826 o RC
A04 Rozeman, Ahasuerus z m Avereest - -1840 o RC
A05 Rozeman, Hendrika d v Avereest - -1831 o RC
A06 Rozeman, Johanna d v Avereest -1837 o RC
In aansluiting volgt hier; Provincie Overijssel Gemeente Ambt-Hardenbergh Gehucht Rheezerveen aan en omstrent de Dedemsvaart.
Sectie K. Staat van Huisgezinnen en Personen welke thans woonachtig zijn onder Rheezerveen aan de Dedemsvaart, op dat gedeelte van de gemeente Ambt-Hardenbergh,
hetwelk met 1 Januari 1837 tot de gemeente Avereest zal overgaan. Berend Boven 6 P 1. Jacob Kruger 4 P 7. Koop Hoveling 4 RC 3. Andries Hendriks 6 P 1. Albert Bunskoeken 3 P 3. Hendrik Krol 2 P 6. Lambert Assen 6 RC 1. Jan Krol 6 P 6. Geert Mulder 4 RC 8 Koop Koop Dol 5 P 14. Johannes Lipholt 3 RC 1/2. Jochem Roseman 5 RC 4. Roelof Kampman 4 RC 5. Jan Hendrik Weegener 3 RC 2. Harm Jonkeren 8 P 2. Jacob Bosveld 4 P 6. Hendrik Salomons 9 P 14. Jan Bunskoeken 6 P 6. Hendrik Bakker 3 P 1/2. Hendrik Brinkman 6 P 3. Geerling Wijnstok 4 P 1/2. Hendrik Schutte 4 P 1. Wed. E. Veltman 5 P 6. Hendrik van Haeringen 10 P 7. Gerrit de Ruiter 6 RC 3. Albert Rooseboom 7 P 2. Albert Meijboom 8 P 1. Hendrik de Vries 6 RC 3. Arie Groen 4 P 4. Frans Alarm 6 P 1 1/2
Namen en voornamen Godsdienstige gezindheid. Ouderdom in jaren. Hoelang in de veenkolonie gewoond in jaren. Jantje Prins, weduwe van Jan van de Griend Protestant 25 jaren 7 jaar Een hut. Jacob Kruger 75 7 Grietje Pijpers 45 7 Fennigje Kruger 20 7 Hen drik Kruger 9 7 Een hut. Andries Hendriks 64 1 Geesje Jansen 63 1 Geesje Hendriks 29 1 Hendrik Hendriks 23 1 Annegien Hendriks 18 1 Jantje Hendriks 13 1 Een hut. Hendrik Krol 38 6 Femmigje Harms 39 6 Jan Krol 38 6 Een hut. Grietje Arends Compagne 36 6 Hendrik Krol 13 6 Hendrikje Krol 7 6 Femmigje Krol 5 --------- Jan Krol 2 --------- Een hut. Koop Koop Dol 54 14 Anne Goossen 54 14 Anna Dol 16 14 Geert Dol 12 --------- Derkje Martha Dol 11 --------- Een hut. Jochem Rose man R.Catholiek 34 4 Hendrika Eckman 38 4 Antoni Roseman 11 4 Hendrikus Roseman 6 4 Johanna Roseman 4 maand ---------- Een hut. Jan Hendrik Weegink 37 jaar 2 Maria Lelyveld 36 2 Jan Hendrik Weegink 9 maand ---------- Een hut. Jacob Bosveld Prot estant 44 jaar 6 Annechien Roelofs 44 6 Trijntje Bosveld 11 6 Marregien Bosveld 2 ---------- Een hut. Jan Bunskoeke 25 6 Femmigje Wolf 29 6 Jantje Bunskoeke 4 ---------- Marrigje Bunskoeke 3 ---------- Derkje Bunskoeke 6 maand ---------- Jantje Ro elofs, weduwe D. Bunskoeke 61jaar 6 Een hut. Hendrik Brinkman 36 3 Frederika van der Veen 34 3 Jan Brinkman 12 3 Aaltje Brinkman 9 3 Petronella Brinkman 7 3 Hendrik Jan Brinkman 9 maand ----------- Een hut. Hendrik Schutte 36 jaar 1 Geertje Dijkma n 42 1 Hendrik Schutte 6 1 Gesina Schutte 2 1 Een hut. Hendrik van Haeringen 45 7 Klasina Stolk 46 7 Willem van Haeringen 17 7 Abraham van Haeringen 15 7 Jan van Haeringen 11 7
Wijk D.
Deze liep ten zuiden van de Langewijk tot aan de grens met Ommen, oostelijk tot aan de Rollepaal en Schutwijk en westelijk tot aan de Julianastraat en Nieuwewijk. De nummering startte op eerst op de Wisseling hoek Julianastraat, maar later op Langewi jk 163, hoek Rollepaal.
Wijk D had 158 huizen, waarvan al 38 sub-nrs met 126 mutaties in 10 jaar!
ADRESSEN, WIJKEN EN WIJKNUMMERS IN AVEREEST.
Velen van u, zullen bij het uitpluizen van de familie-geschiedenis vastgelopen zijn, op waar nu precies het huis stond van de verre voorouders. Bewoonden deze een huis met een mooie naam, dan wordt het zoeken duidelijk eenvoudiger. Maar de meeste hui zen hadden geen naam of deze is verloren gegaan. Vóór 1829 werden de huizen aangegeven met of een huisnaam of met een verwijzing naar zijn bewoner.
Enkele voorbeelden zijn: "Bruggenhuis" (verwijzend naar de brug over de Reest richting De Pieperij), nu Oud Avereest 39, of "Meilofshuis" (verwijzend naar zijn eigenaar Harm Meilof (ten Oever)), nu Groot Oever 8.
Na de Bataafse periode, in 1813, werden een aantal registraties ingevoerd. Deze waren in de franse tijd al opgezet. Zo moesten met ingang van 1829 elke 10 jaar volkstellingen worden gehouden en de mutaties in elke daaropvolgende 10 jaar nauwkeurig wo rden bijgehouden in de bevolkingsregisters. Ook werd in 1832 het kadastrale register ingevoerd.
In Avereest zijn beide van de grond gekomen, maar het duurde tot 1850/1860 voordat men dit redelijk beheerste. Dit kwam, doordat in 1837 Avereest bijna 3 keer zo groot werd door toevoeging van de grote veengebieden uit ambt Hardenberg en Ommen. Mede door de geweldige groei en het kleine ambtenarenapparaat is er toen nogal wat fout gegaan. Het kadaster opzetten was een provinciale aangelegenheid. In 1821 was het oude Avereest (secties A, B en C) reeds getekend en genummerd. In 1832 zie je dan aa n de bis-nummers a t/m z en soms met nog eens A t/m Z de mutaties in de percelen na 1821. Met de persoonsregistratie is pas in 1849 begonnen. Wel is er een lijst uit 1837 met alle personen uit Hardenberg en Ommen en hun kadastraal woonperceel. De per soonsregistratie werd elke 10 jaar herhaald, dus 1849, 1859 etc. tot 1969. Na 1880 werd in steden al een straatnummering ingevoerd. In Avereest pas in 1946. Zo'n opname was geen kleinigheid en duurde enige maanden, want een ambtenaar moest met de oud e lijst langs alle percelen om de nieuwe situatie opnemen. Daarna werden alle wijzigingen in een register vastgelegd. Bewoners moesten elke mutatie van meer dan drie dagen opgeven, hetgeen echter niet altijd gebeurde. Zo zie je ook dat bij de volgend e opname, personen ambtelijk werden doorgehaald. Ze waren er gewoon niet meer en meestal was ook niet bekend, waar zij naar toe waren gegaan. Geboorte, overlijden, trouwen werd in aparte registers (akten) bijgehouden en overgebracht in de bevolkingsr egisters. Het komen en gaan werd zoals gezegd niet altijd gemeld, zodat bij de nieuwe telling, zowel mensen verdwenen, als erbij kwamen. Van deze laatsten werd dan genoteerd, wanneer die in Avereest waren gekomen en waar vandaan.
Hoe ging nu de wijknummering in zijn werk? Men had Avereest in wijken ingedeeld en deze genummerd van A t/m K (geen J). Per gebied ging men van oost naar west de huizen langs. Je kunt dit ook de postroute noemen, want uiteraard gebruikte de PTT ook d eze nummering. Men nam de hoofdwegen en ging bijelk vonder of zandpad even de huisnummers aldaar langs. Na een aantal jaren waren er zowel woningen bijgekomen als afgebroken, weggewaaid of afgebrand. Elke 10 jaar telde men dus opnieuw. Een huis schoo f net zo makkelijk in wijknummer omhoog, als omlaag. Tot overmaat van ramp was er af en toe een vonder verdwenen of juist verschenen en waren huisjes in de buitengebieden anders en beter bereikbaar. Een huis dat in de lopende 10 jaar daarna erbij kwa m kreeg een sub-nummer achter het nummer van de buurman.
Voor de sub-nummers werd .1 enz. gebruikt (punt+cijfer 3.1, 6.2). Pas bij de volgende telling kreeg het huis een eigen nummer. Soms was er wel erg veel bijgebouwd, waardoor er ook binnen de 10 jaar werd hernummerd. Dit werd in hetzelfde register met potlood bijgetekend. Bij elke hernummering moesten er weer nieuwe huisbordjes gemaakt worden en was het een heel gedoe om de reeds bestaande door nieuwe te vervangen. Oude huisbordjes werden opnieuw gebruikt. Zo hebben oude huizen of gebouwen wel 8 t ot 12 keer een nieuw nummer gekregen. Toch zit er een strakke logica achter de wijknummering. Helaas is slechts de eerste route in 1849 beschreven. De latere niet of er is niets meer van terug te vinden. Toch moeten die er geweest zijn, want men lie p echt niet met het enige zware registerboek door het dorp. Men heeft dus werkbladen gebruikt. Deze zijn net zoals overal, niet bewaard gebleven. Zij zouden ook niet meer toonbaar geweest zijn, want naast koffievlekken, regenvlekken enz. bevatten ze natuurlijk allerhande correcties.
Zeer belangrijk is, dat bij een wijknummer een jaartal hoort, anders heb je er niets aan. Het lukt na stevig puzzelwerk om aan de hand van een wijknummer en jaartal een straat en huisnummer te koppelen. Soms is het niet mogelijk een pand nauwkeurige r aan te wijzen dan binnen een marge van 5 nummers. Vooral de kleine rijtjespandjes geven problemen. Er zijn drie hulpmiddelen:
- De bouwvergunningen, die na 1903 verplicht werden, bevatten naast het huisnummer tot ca. 1945 ook het wijknummer en kadastraal perceel
- Het kadastrale register: Erg veel mensen waren pachter of eigenaar van slechts een huisje met tuin en bouwland. Diegene, die meer bezaten hadden meestal een bekend huis.
- De opeenvolgende persoonsregisters. Mensen verhuisden echter frequent, want ander werk betekende meestal verhuizen. Indien dit binnen de gemeente gebeurde, werd dit vaak niet opgegeven, wel bij de
PTT. (Als ze tenminste post kregen).
Wijkindeling
Er is hierover uit 1849 een fraaie beschrijving, die ook in de boeken van Piel staat. Echter je moet dan wel weten, waar de genoemde wijken/wegen destijds lagen, dus Freulesbrug, Egbertjesslag, Katinger dodenpad, Vrieschendijk, Kruizinga's wijk enz. Zelfs de genoemde "Sponturfwijk" is een totaal andere dan de huidige. Ook moet je exact de oude marken weten te liggen met hun scheve noord-zuid ligging.
Wijk A.
Deze liep van de grens met Lutten, westelijk tot en met Rheezerend 160, noordelijk tot aan de Reest, zuidelijk tot aan de grens met Ommen en Hardenberg. Hierbij noord/zuid schuin de perceelgrenzen volgend. Zuidelijk is dus de Colenbranderswijk de gre ns. De nummering startte op de grens met Lutten.
Wijk B.
Deze liep van het Rheezerend 158 naar het westen tot en met de Langewijk 444, noordelijk tot aan de Reest, zuidelijk tot aan de grens met Ommen. Hierbij noord/zuid schuin de perceelgrenzen volgend. De Colenbranderswijk in het oosten en de Schutwijk i n het westen als grens. De nummering startte op Rheezerend 158.
Wijk C.
Deze liep van de Langewijk 442 naar het westen tot aan de Zuidwolderstraat, echter alleen van de noordkant van de Langewijk tot aan de Reest. Bij de rotonde pal naar het noorden alleen de oostkant van de Zuidwolderstraat. De nummering startte op Lang ewijk 442.
Wijk D.
Deze liep ten zuiden van de Langewijk tot aan de grens met Ommen, oostelijk tot aan de Rollepaal en Schutwijk en westelijk tot aan de Julianastraat en Nieuwewijk. De nummering startte op eerst op de Wisseling hoek Julianastraat, maar later op Langewi jk 163, hoek Rollepaal.
Wijk E.
Deze liep ten noorden van de Langewijk tot aan de Reest. Oostelijk tot aan de Zuidwolderstraat, westelijk tot aan het Rak en dan langs de huidige zuidkant van de Sponturfwijk naar de Reest. De nummering startte op Langewijk 160, bij de kalkovens.
Wijk F.
Deze liep ten zuiden van de Langewijk tot aan de grens met Ommen, oostelijk tot de Julianastraat en Nieuwewijk, westelijk tot het huidige Ommerkanaal. Het gebied tussen Hoofdvaart 137 naar het noorden tot Langewijk 43 en westelijk tot het Rak is echt er wijk G. De nummering startte op Langewijk 43, bijna het westeinde.
Wijk G.
Deze liep vanaf de Pol tot aan de grens met Ommen, ten oosten begrensd door het Rak en het Ommerkanaal, ten westen begrensd door de Kolonieweg, welke denkbeeldig doorgetrokken moet worden tot aan de Coevorderweg. Ten oosten van het Rak behoort ook he t gebied tussen Hoofdvaart 137 naar het noorden (Langewijk 43) en westelijk het Rak tot wijk G. De nummering startte op Hoofdvaart 137.
Wijk H
Deze liep ten noorden van de Coevorderweg tot aan de Reest, westelijk tot de Katingerwijk, oostelijk tot de Sponturfwijk. De Katingerwijk loopt parallel aan en iets ten Westen van de N48.
De nummering startte op Den Oosterhuis 29, hoek Sponturfwijk.
Wijk I.
Deze liep ten zuiden van de Nieuwe Dijk over de Zwolseweg tot aan de grens met Ommen, oostelijk begrensd door de Kolonieweg en deze noordelijk doorgetrokken over de Katingerwijk, terug over de Hoogeveenseweg, over de Katingerdodenweg naar de Meppeler weg, dan noordelijk tot aan de Schapenstreek, over deze Schapenstreek, over de Haarweg tot aan de Nieuwe Dijk. De Katingerdodenweg of ook wel Duizendkunstweg begint bij de Meppelerweg 41 (vroegere Tolhuis) en liep oostelijk door het huidige sportcomp lex naar de Hoogeveenseweg. De nummering startte op de Coevorderweg 48.
Wijk K.
Deze liep ten noorden van de Nieuwe Dijk, Haarweg, Schapenstreek, Meppelerweg, Katingerdodenweg, Hoogeveenseweg tot aan de Reest, westelijk tot aan de grens met Staphorst, oostelijk en noordelijk tot aan de Reest. De nummering startte op Den Kaat 11.
Tekst bij foto veenkolonie Avereest.
In zijn Leerrede ter inwijding van het kerkgebouw en ter vestiging van de Greformeerde Gemeente aan de Dedemsvaart, op 23 Maart 1834, schrijft Ds. G.H. van Senden, wanneer hij het lanschap van de latere veenkolonie Dedemsvaart, omschrijft, o.m.;
"Woest lag deze geheele onafzienbare oppervlakte, bedekt met de schrale heideplant en in de laagten met water, hetwelk, nergens eenen uitweg vindende, daar meerstallen vormde".
Het is uit den aard der zaak niet mogelijk van dit door een tijdgenoot omschreven landschap een foto over te leggen.
Toch heb ik gemeend, dat met bijgaande foto, door schrijver op 5 Juni 1934 gemaakt in de toen nog uitgestrekte heidevelden van Oud-Avereest van een grote veenplas, waar toen ook voor het verzamelde water nog geen uitweg was te vinden, het door Ds. va n Senden afgeschilderde lanschap, zeer dicht benaderd wordt.
Zo'n waterplas, omzoomd met het smetteloze witte wolgras, men kan zich die ook indenken, in het "Wild en woest en ledig" van de voormalige veenkolonie Dedemsvaart.
Tekst bij foto Turf maken.
Deze foto,door schrijver dezes gemaakt op 23 Mei 1934, geeft weer het beginstadium van het maken van de korte- of sponturf.
Het veen wordt uitgespit en inde platte bak, door fijntrappen met hakken van de laarzen en bewerking met het daarvoor bestemde gereedschap, vermengd met water, tot een brijachtige
massa gemaakt, om daarna als een laag van bepaalde dikte over het veld uitgespreid te worden.
De bewerking, zeer omvangrijk, vereist veel zorg en toewijding.
Bij scherp drogend weer, kan het noodzakelijk zijn, zelfs op zondag in te grojpen, wanneer de veenlaag gaat barsten en scheuren.
Alleen bij de ouderen zijn nog de verschillende verrichtingen bij het maken van korte- of sponturf bekend.
Ik meende daarom, dat deze foto in dit artiekl op haar plaats was.
De inhoud van de registers
Als voorbeeld het eerste register van 1850 tot 1859. Deze bevat 13198 namen op 1075 bladzijden, dus 1075 huisnummers uit 1850 en 331 nieuwe huisnummers toegevoegd tussen 1850 en 1859.
- Wijk A had 92 huizen, waarvan al 21 sub-nrs met 13 mutaties in 10 jaar.
- Wijk B had 131 huizen, waarvan al 26 sub-nrs met 62 mutaties in 10 jaar.
- Wijk C had 132 huizen, waarvan al 28 sub-nrs met 28 mutaties in 10 jaar.
- Wijk D had 158 huizen, waarvan al 38 sub-nrs met 126 mutaties in 10 jaar!
- Wijk E had 108 huizen, waarvan al 30 sub-nrs met 12 mutaties in 10 jaar.
- Wijk F had 134 huizen, waarvan al 23 sub-nrs met 17 mutaties in 10 jaar.
- Wijk G had 104 huizen, waarvan al 24 sub-nrs met 12 mutaties in 10 jaar.
- Wijk H had 57 huizen, waarvan al 8 sub-nrs met 14 mutaties in 10 jaar.
- Wijk I had 61 huizen, waarvan al 8 sub-nrs met 8 mutaties in 10 jaar.
- Wijk K had 98 huizen, waarvan al 13 sub-nrs met 39 mutaties in 10 jaar.
Daarnaast was er nog een schippersregister met 15 schepen en 60 namen. Er woonden echter ook veel schippers aan de wal. Met name wijk D laat zien, hoe moeizaam de telling verliep. Tijdens de eerste ronde werden er 121 huizen bezocht, maar op 1 januar i 1850 waren het er al 158. Tot 1860 kwamen er nog 126 bij.
In het register D staan de eerste 158 bladzijden op volgorde van wijk-nummer, maar de 126 bladen daarna staan chronologisch. Er is een apart register op alfabetische volgorde van achternaam, die naar een bladzijdenummer verwijst
1. In het archief van de Sint Vitusparochie te Dedemsvaart bevindt zich een naamlijst van alle leden van de kerk en hun gezinnen uit 1867. Zo woonde in de Zamenwijk het gezin van Joannes Rutgers en zijn vrouw Henrica Rozeman. Zij hadden n kind, de ve ertienjarige Henrica. Verder woonden in het huis ook de grootouders Joachim Rozeman en Henrica Hekman, terwijl de negenjarige Henricus Rozeman als bestedeling (onverzorgd kind dat bij vreemden in de kost is gedaan) wordt vermeld. (RAO, Sint Vitusparo chie, inv.nr. 8.)
Dochter Johanna heeft in 1872 een rechtszaak aangespannen tegen de gemeente Avereest in verband met een foutieve naamstelling in o.a. de geboorte acte van Johanna (zie stukken Johanna).
Op 29 maart 1871 was Jochem reeds vertrokken naar Gramsbergen (o) alwaar hij in dat zelfde jaar in wijk "" de Krim"" huis nr 10 is gestorven (zie overlijdens acte 29 te Zwollekerspel). In deze acte wordt de naam Rozeman afwisselend met een ""s"" en e en ""oo"" geschreven.
Naam komt uit bevolkingsbestand van 1870
Bevolkingsreg. gem. Avereest, periode 1870-1879, wijk D, blad 081
wijknummer:D078
nr naam rl gsl geb.plaats op datum bg gl beroep
A01 Rosema, Jochem h m Dalfsen 08-03-1801 h arbeider
A02 Hekman, Hednrika v v Dalfsen 08-03-1799 h RC geen
nr komt op dit adres van overlijden of vertrekt naar opmerking
A01 - - v 29-03-1871 Gramsbergen
A02 - - v 29-03-1871 Gramsbergen
LEGENDA: rl=relatie, h=hoofd, v=vrouw, z=zoon, d=dochter
gsl=geslacht, m=man, v=vrouw
bg=burgelijke staat, o=ongeh., h=gehuwd, w=wed.
overl./vertrek naar: code o=overleden, v=vertrokken
gl=kerk.gez. CA=chr.afgesch., DO=doopsgezind
GF=gereformeerd, HA=herv.afgesch., LB=ledeboer
LU=luters ME=mennoniet, NH=ned.herv.
NI=ned.israelit., RC=rooms cath., RE=remonstrant
Ingekomen stukken gemeente Gramsbergen, 1876
10-12-1876
verzoek van de inwoners van De Krim om het traktement van hun onderwijzer Broekman te verhogen, ondertekend door L. Dragt, Geert Bos, H. Nijenhuis, Hende riekkerichekers (?), Zweers Rozeman, J. Alfrinks, Johannes Waterham, Pieter Hugen, J. van der Weide, B. Winters, Henderik Franken (?), J. Dorgelo Krim, J. Reuvers, A. Molenbroek, H. Euskerman (?), H. Melenhorst, J. Ossevoort, Hasseltbrink (?), He Knol, Z. Boai (?), Albert Pieters, Koop ter Horst, Hubberd Langemaat, Hendrik Berends, Rijnnier M ikkers en Jan Kulder
LEVENSLOOP JOACHIM ROZEMAN.
1. 1801-1820 Wijthmen
2. 1820-1825 Militaire dienst (infanterist)
3. 1825-1827 Boerenknecht te Herfte
17-02-1825 Huw. met H.Hekman (Huw.reg. BSZH 00005 blz 13)
4. 1827-1829 Kapper te Dalfsen
1837-1841 Avereest huisnr 58 bevolkingsregister
1850-1859 Avereest Wijk D074b bevolkingsregister
Johanna en Hendrika Rutgers woonden hier toen ook
5. 1829-1871 Arbeider te Avereest
6. 1870 Avereest Wijk D078
6. 1871 Overleden te Gramsbergen
Waarschijnlijk begraven te Zwollekerspel zijn geboorteplaats.
Terugblik op de twintigste eeuw (1)
Officieel begint de nieuwe eeuw dan wel op 1 januari 2001 (de jaartelling begint namelijk met het jaar n), maar toch vinden wij, net als veel andere media, dit jaar toch bij uitstek het jaar om te gaan terugblikken op de twintigste eeuw. We beginnen ons eerste artikel dan ook met het jaar 1900. Omdat we in elk artikel 20 jaar zullen behandelen, zult u begrijpen dat we lang niet alle bijzondere gebeurtenissen kunnen beschrijven. Deze artikelenreeks zal zich zoveel mogelijk richten op de geschiede nis van Heemse en Hardenberg,
Foto van de oude houten Vechtbrug, daterend van voor 1900.
N.B.: De hervormde kerk heeft hier op de toren nog een koepel. Rechts over de brug het brugwachtershuisje met daarachter het postmeestershuis.
Het jaar 1900 begon dramatisch. Toen de inwoners van Hardenberg en Heemse op nieuwjaarsmorgen wakker werden ontdekten ze al snel dat de enige verbinding tussen Hardenberg en Heemse, de houten Vechtbrug, door ijsgang was weggeslagen. Spoedig daarna z ou de eerste ijzeren ophaalbrug worden gebouwd als verbinding tussen de nog met keien bestrate wegen aan weerszijden van de Vecht. De scheepvaart op de Vecht was erg belangrijk voor de markt- en handelsfunctie van Hardenberg. Het varen viel echter la ng niet altijd mee.
De eerste ijzeren Vechtbrug met daarachter de veranderde torenspits van de hervormde kerk in ñ 1907.
`s Zomers viel de Vecht vaak bijna droog en `s winters waren er vaak grote overstromingen (goede dijken kende men nog niet). Begin deze eeuw werd de Vecht dan ook grootschalig verbreed, gekanaliseerd en van stuwen voorzien. Een groots karwei wat Hard enberg een ander aanzien gaf.
Jan Willem Schutte, laatste klepperman van Hardenberg
In het prille begin van deze eeuw was deze omgeving een arm gebied. Hardenberg was een klein stadje, dat nog nog maar net tot buiten de voormalige middeleeuwse stadsgracht uitgegroeid was. Er was nog geen stroom, geen waterleiding of riolering en ge en telefoon. Elke avond liep de nachtwaker rond (de klepperman) en werden in de stad de petroleumlampen ontstoken. Het vervoer gebeurde per fiets, paard en wagen of per paardentram. Vanaf de Hessenweg in Heemse kon je per tram naar Dedemsvaart. Het s tationskoffiehuis staat daar nog als laatste herinnering. Daar tegenover stond het fraaie gemeentehuis van de gemeente Ambt-Hardenberg.
De tram stond vooral in dienst van het ontginnen van de veengebieden. Veel arbeiders en hun gezinnen werkten daar in de omgeving van Heemse en Hardenberg keihard aan, om aan de grote vraag naar turf te voldoen. De arbeidsomstandigheden waren slecht. De mensen werkten de hele dag en woonden met vaak grote gezinnen in kleine ongezonde plaggenhutten. Maar ook in beide plaatsen zelf leefden de mensen heel eenvoudig, Velen woonden in een kamerwoningen en sliepen in bedsteden. Op de deel of in een sch uurtje hadden de meeste mensen wel een paar koeien staan. En achter het huis of in de straat stond een waterpomp. De kindersterfte was groot. Er heersten veel besmettelijke ziekten en een ziekenhuis was er niet.
Langzamerhand begon echter ook in deze omgeving de vernieuwing z'n intree te doen. Zo was in 1900 de leerplichtwet aangenomen. In datzelfde jaar nog werd onder meer dankzij de grote inzet van ds. Doekes in Heemse de eerste gereformeerde school geopen d. Drie jaar later werd er vlak bij de school ook een mooie gereformeerde kerk gebouwd. Helaas mocht deze nog geen tachtig jaar oud worden. Datzelfde jaar werd in Hardenberg een joodse synagoge gebouwd, eveneens een fraai gebouw. De Joden (of Isralie ten) hadden zich na lange tijd een vaste plek in de Hardenberger samenleving veroverd.
De gereformeerde kerk en pastorie uit ñ 1910 (de kerk kreeg zo'n vijftien jaar later pas een spits).
De zuivelfabriek, die goede zaken deed begin deze eeuw, opgericht in 1897.
Dankzij het gebruik van kunstmest groeide het gras beter en konden steeds meer boeren hun veestapel uitbreiden en de in 1897 opgerichte zuivelfabriek deed dan ook goede zaken. Langzamerhand breidde Hardenberg zich iets uit. In 1905 werd de spoorweg Hardenberg-Ommen-Zwolle in gebruik genomen. Voortaan kon je een stoomlocomotief tegenkomen! Deze ontwikkeling betekende tevens `nieuwbouw' in de buurt van het station. In 1912 werd het postkantoor gebouwd, dat nog steeds als zodanig in gebruik is. Pa s in 1918 kon Hardenberg zichzelf van stroom voorzien.
Voordat het zover was kwam er een lelijke kink in de kabel: in 1914 brak de Eerste Wereldoorlog uit. Nederland bleef neutraal, maar ondervond wel degelijk gevolgen van de oorlog. Ook veel jongens uit deze omgeving stonden vier jaar lang langs de gren zen om in te grijpen als dat nodig was. Bij de in ongeveer 1870 gebouwde marechausseekazerne (die n¢g aan de Gramsbergerweg staat, maar waarschijnlijk binnenkort helaas wordt afgebroken) werd een speciale barak gebouwd voor de militaire politie die h ielp bij de grensbewaking. De oorlog zorgde voor veel schaarste. Voedsel- en kledingbonnen deden hun intree en ongeveer een miljoen gevluchte Belgen werden in Nederland opgevangen. Ook in Hardenberg werden deze ondergebracht. Wie dacht dat na de oorl og de ellende voorbij was heeft het mis. In 1918 en '19 werd Nederland getroffen door een zeer besmettelijke ziekte: de Spaanse griep. Ook in deze omgeving vielen talrijke slachtoffers. Er waren huisgezinnen waar er zelfs twee of drie personen aan st ierven. Het klokluiden moest zelfs tijdelijk verboden worden¬
Plattegrond
Nog enkele andere feiten
1900: - de twintigjarige koningin Wilhelmina verlooft zich
1905: - er wordt een nieuwe leesmethode aangenomen `aap, noot, mies'
1909: - prinses Juliana geboren
1911: - wet: vrouwen en jongeren mogen voortaan `slechts' maximaal 58 uur per week werken
1912: - de eerste verkeersagent in Nederland wordt aangesteld
- het supergrote passagiersschip de Titanic zinkt
1916: - het eerste vliegveld wordt opgericht: militair vliegveld `Schiphol'
1918: - minister Lely dient een plan in om de Zuiderzee (nu IJsselmeer) deels in te polderen
1919: - het vrouwenkiesrecht wordt ingevoerd, twee jaar na het algemeen mannenkiesrecht
- de Duitse keizer krijgt asiel in Nederland
- het eerste radioprogramma wordt uitgezonden
Deel 3
Terugblik op de twintigste eeuw (2)
De Hftekerk voor de verbouwing van 1923. Het gebouw is zuiver achthoekig.
Na de eerste Eerste Wereldoorlog (1914-1918) was het zaak om in ons land de boel, voornamelijk economisch, weer op de rails te krijgen. En dat lukt aardig. Ook hier in Hardenberg en Heemse. Steeds meer wegen worden verhard en er wordt wat meer geld uitgegeven (vooral door de rijkeren onder de bevolking) aan luxere goederen, zoals een radio. Een auto of een telefoon was echter nog maar weggelegd voor weinigen. De Voorstraat wordt beklinkerd en later zelfs van een soort asfalt voorzien.
In 1923 breidt de gereformeerde kerk van Hardenberg, de Hftekerk, uit, waardoor het gebouw voortaan niet meer achtkantig is. Dit gebouw staat overigens op een historische plek: hier stond in de Middeleeuwen het bisschoppelijke kasteel in de tijd dat Hardenberg een vestingstadje was. In Heemse wordt in 1923 een nieuwe hervormde school geopend aan de Hessenweg. Ook de gereformeerde kerk in Heemse wordt in de jaren twintig verbouwd. De kerk krijgt onder meer een torenspits.
De gereformeerde kerk te Heemse met een torenspits
De marechausseekazerne en de Hambergs- of Waaymansmolen. Deze foto dateert van rond de eeuwwisseling.
Ondanks het uitdiepen en verbreden van de Vecht begin deze eeuw, blijft ze vaak voor wateroverlast zorgen. Zo is in 1926 de situatie zeer kritiek, in Dalfsen is er zelfs een dijkdoorbraak. Drie jaar later is de winter zo streng (temperaturen tot -2 5 graden) dat je met een auto op het ijs van de Vecht kon rijden. Veel waterputten bevroren, evenals een groot deel van de aardappelvoorraad. Een grote ramp voor de boeren. Tot nu toe was een groot deel van de bevolking in Heemse boer, boerenarbeide r of turfmaker van beroep. Maar dat begint langzaam te veranderen. In 1929 vestigt zich in Hardenberg een echte textielfabriek: de ELTEM. Deze fabriek groeit als kool en verschaft veel mensen werk. Net als de alsmaar groeiende zuivelfabriek 'Salland ' aan de Stationstraat. In 1937 werd er naast deze fabriek door de corperatie een gigantische graansilo gebouwd. Deze kwam vlakbij de maalderij en de Waaymansmolen te staan, die zich op het huidige parkeerterrein van de Gamma bevond.
Het hoogtepunt van de veenarbeid was ondertussen voorbij. Steeds meer mensen kwamen daardoor zonder werk te zitten. Daarbij kwam in de jaren '30 nog de wereldwijde economische crisis. Het gevolg: elke dag lange rijen werklozen die staan te wachten o m een stempeltje op hun werklozenkaart te krijgen. Ondertussen werd de woonsituatie van sommigen er niet beter op. Tot in de jaren dertig komt het in onze omgeving voor dat complete gezinnen nog in plaggenhutten leven!
Een voorbeeld van een slechte woonsituatie in Bergentheim. In deze 'keet' woonden in 1936 nog vijftien mensen.
Lichtpunt in deze ellende was de bouw van het eerste ziekenhuis in Hardenberg. Mogelijk gemaakt dankzij een testamentaire gift van 100.000 gulden van mevrouw Rpcke-Zweers. De gemeente probeert ondertussen zoveel mogelijk werk te verschaffen. Zo word t onder meer flink aan de haven gewerkt en wordt in 1937 de Baalderes afgegraven om de Hardenberger Mars (land dat voor 30 jaar terug aan de andere kant van de Vecht lag) op te hogen. Daar was vier jaar eerder, ook in het kader van werkverschaffing, een groot zwembad aangelegd.
Het vroegere ziekenhuis 'Rpcke-Zweers' stond aan de Stationsstraat.
De hervormde kerk te Heemse met de gloednieuwe aanbouw.
Toch was het niet alleen maar kommer en kwel. Zo wordt in 1935 Hardenberg aangesloten op de waterleiding. De zeven stadspompen konden verwijderd worden. Ook het gebruik van elektriciteit neemt toe. Smid Amsink is de eerste smid die overgaat tot het elektrisch lassen. Door al de modernisatie is de klepperman niet meer nodig. In 1933 wordt de laatste klepperman eervol ontslagen. In 1937 besluit de hervormde kerkeraad in Heemse tot verbouwing van 'hun' meer dan 600 jaar oude kerkje. Er is geen gel d om een tweede kerk te bouwen, dus wordt aan het bestaande gebouw een zijvleugel toegevoegd.
Ook het uit 1805 daterende stadhuis in de Voorstraat breidt dit jaar uit (nu Historiekamer). Tot slot n¢g een teken van vooruitgang: in 1939 wordt het 'Armenkerkhof' op de Haar, de speciale begraafplaats voor zwervers en 'asocialen' aan de Haarweg, g esloten. Een eind verder lag het werkkamp 'De Molengoot', waar 'luiaards' en werklozen te werk werden gesteld. Dit kamp is vooral bekend vanwege de jaren die zouden volgen.
Het oude raadhuis van Hardenberg v¢¢r de verbouwing van 1937 (nu HistorieKamer). Tevens is op deze foto te zien dat de hervormde kerk van Hardenberg vroeger de ingang aan de Voorstraatzijde had).
Nog enkele andere feiten: 1923 Het radiotoestel wordt gepromoot o.a. voor het eerst door bedrijven reclame te laten maken via de radio
1925 Borculo (Gelderl.) wordt getroffen door een hevige windhoos: 2000 mensen worden dakloos
1926 De geref. ds. Geelkerken wordt door de synode te Assen uit z'n ambt gezet omdat hij twijfelt aan de waarheid van het scheppingsverhaal
Het warenhuis de Bijenkorf in A'dam wordt als eerste gebouw in Nederland voorzien van roltrappen
1932 De Afsluitdijk wordt voltooid. Het water ten zuiden van de dijk wordt voortaan 'IJsselmeer' genoemd en het water ten noorden ervan 'De Waddenzee'
1933 De NSB houdt haar eerste landdag
1934 Marinus van der Lubbe wordt in Duitsland onthoofd als straf voor het in brand steken van het gebouw van de Duitse Rijksdag
1935 Het A.N.P. wordt opgericht
1937 Prinses Juliana trouwt met prins Bernhard
1938 Prinses Beatrix wordt geboren
Philips vindt de televisie uit
De regering krijgt veel kritiek omdat ze nauwelijks Joodse vluchtelingen opneemt
1939 Het scheerapparaat wordt uitgevonden
Oorlog in Europa. Nazi-Duitsland valt Polen binnen. Nederland wil neutraal blijven.
De Nederlandse krijgsmacht wordt verdrievoudigd i.v.m. de internationale spanningen in Europa
Deel 4
Terugblik op de twintigste eeuw (3)
De Vechtbrug na de Duitse terugtocht.
Het is tien mei 1940. Duitse soldaten vallen bij de grenspost te Venebrugge de gemeente Stad-Hardenberg binnen. Snel bereiken ze het stadje Hardenberg. Daar stuiten ze echter op Nederlandse soldaten. Een hevig vuurgevecht volgt. Ternauwernood weten de Nederlandse soldaten de Vechtbrug en de brug over het Oelenveer op te blazen. Zo vertragen ze de Duitse opmars naar het westen met een paar uur. De eerste oorlogsuren hebben in Hardenberg al de eerste doden geeist. Velen zouden volgen. Bij het uit breken van de oorlog telde de gemeente Hardenberg 41 Joden. Van hen kwamen er 37 om in de concentratiekampen. Voor velen was het eerste kamp: werkkamp `De Molengoot' in Collendoorn.
De joodse synagoge aan het Oosteinde (1980 afgebroken).
Na de oorlog bleek dat de Joodse gemeenschap van Hardenberg had opgehouden te bestaan. Slechts twee Joden keerden naar Hardenberg terug. Daar troffen ze o.a. een geplunderde synagoge aan. Een aantal jaren later kwam dit gebouw in handen van de geref ormeerde kerk. Over de oorlog is heel veel te vertellen: bijv. over de Heemser verzetsdominee Slomp (Frits de Zwerver), over de verzetsgroepen, over neergestorte vliegtuigen, over de eeuwenoude kerkklokken, over de gevechten hier bij de bevrijding, e tc. Helaas ontbreekt ons de ruimte dit alles te beschrijven. Maar er bestaan gelukkig boeken over de oorlogsjaren in deze omgeving. De oorlog bracht grote economische en materiele schade toe. Maar bovenal emotionele schade. Naast de omgekomen Joden w aren hier de volgende doden te betreuren: 3 gesneuvelden, 35 verzetsstrijders, 7 mensen die niet uit Duitsland waren teruggekomen, 8 door oorlogsgeweld omgekomenen, 8 anderszins omgekomenen, 6 in Nederlands-Indie omgekomenen en 26 geallieerde vliegtu igbemanningsleden, die hier begraven werden. Opdat wij hen niet vergeten.
Joodse arbeiders in werkkamp 'De Molengoot'.
We hadden het net over de gemeente Stad-Hardenberg. Deze gemeente werd in 1941 met de gemeente Ambt-Hardenberg samengevoegd tot de nieuwe grote gemeente Hardenberg. Er werd zelfs met een nieuw gemeentewapen bedacht. Tot 1941 hadden beide gemeenten el k een eigen gemeentehuis. Men besloot om het gemeentehuis van Ambt-Hardenberg in Heemse als gemeentehuis van de nieuwe gemeente te gebruiken. Het oude stadhuis in Hardenberg werd belastingkantoor (nu Historiekamer).
In deze tijd van oorlog speelde ook nog een kerkelijk conflict. Dit conflict leidde in 1944 tot een scheuring binnen de gereformeerde kerk. Centraal stond in dit conflict de leer over de doop en het handelen van de synode. Alle gereformeerde kerkenra den stonden voor de keuze: kiezen voor de synode of voor Prof. K. Schilder en anderen, die door de synode geschorst waren. In Hardenberg kwam het in juni 1945 tot schorsing van ds. Koopman, waarmee de vrijmaking van de synode door een deel van de gem eente daar een feit werd. In Heemse kwam het op 7 december 1945 tot een scheuring, toen een meerderheid van de kerkenraad besloot om de vrijmaking te volgen. 65 procent van de kerkleden volgde de kerkenraad. Zij vormden voortaan de gereformeerde ker k (vrijgemaakt) en bleven de beschikking over het kerkgebouw houden. Zij die het met de vrijmaking niet eens waren, gingen eigen kerkdiensten beleggen en werden voortaan aangeduid als de gereformeerde kerk (synodaal). Zij betrokken in 1952 een eigen, nieuw kerkgebouw aan de Hessenweg.
De scheuring liep dwars door allerlei familie- en vriendenbanden heen en veroorzaakte veel verdriet.
De gereformeerde kerk (synodaal) in Heemse.
De jaren na de oorlog werden gekenmerkt door wederopbouw van de samenleving, door woningtekort en door zuinigheid. Want het was voor velen geen vetpot. Nog lange tijd bleven veel producten op de bon en was er grote werkloosheid. Veel gezinnen woonde n noodgedwongen (door geldgebrek en woningnood) bij hun familie in. De nood was zo groot, dat Hardenberg door de regering tot ontwikkelingskern wordt verklaard. Dit hield in dat hier onder aantrekkelijke voorwaarden zich industrie mocht vestigen.
Hardenberg, een stad rondom in het water. (Foto gemaakt vanaf de plaats waar nu het gemeentehuis staat.
Deze ontwikkeling wierp na een aantal jaren vruchten af. Door de groei van het gemotoriseerd vervoer wordt in 1947 het D.S.M.-trambedrijf opgeheven. Voortaan reden er geen trams meer door Heemse. In 1949 werd de naoorlogse noodbrug over de Vecht ver vangen door een nieuwe brug. Toen nog de enige in wijde omtrek. Deze brug staat nu bekend als de Oude Vechtbrug. Overigens had de Vecht er drie jaar eerder voor gezorgd dat grote delen van Heemse en Hardenberg blank stonden. Vier jaar later zou ze da t nog eens doen.
In 1950 kreeg Hardenberg koninklijk bezoek: koningin Juliana opende het nieuwe zustershuis dat bij het ziekenhuis was aangebouwd. Ook in het centrum werd er getimmerd. Veel gevels in de Voorstraat werden vernieuwd. In 1956 werd er aan de haven een gr oot silocomplex gebouwd door de Co”peratieve landbouwvereniging CLM uit Meppel. Deze silo van 30 meter hoog bepaalde lange tijd het silhouet van Hardenberg (in 1989 werd de silo gesloopt om plaats te maken voor een appartementencomplex). Het is ook i n deze jaren dat het de Graan- en veevoederhandel Bruins voor de wind gaat. Het bedrijf dat midden in Hardenberg stond bleef maar uitbreiden (nu staat daar het winkelcentrum /appartementencomplex de Mulderij). Ook de textielfabriek de ELTEM bleef gro eien. In 1957 wordt er een nieuwe fabriek in Hardenberg gebouwd, waarvan men toen nooit had kunnen denken dat die zou uitgroeien tot een echte multinational: de plastic (buizen) fabriek: WAVIN.
De CLM-graansilo bij de haven van Hardenberg.
De gerestaureerde stadsmuur in de jaren zestig.
In 1958 wordt in Hardenberg de christelijke HBS geopend (nu Vechtdal College). In datzelfde jaar komt men in Heemse tot oprichting van een gereformeerde schoolvereniging, dit als een laat gevolg van eerdergenoemde kerkscheuring. In 1959 wordt er ach ter het Postkantoor, bij een verbouwing, een stuk middeleeuwse stadsmuur van 13 meter lengte ontdekt. Deze stadsmuur werd in 1386 gebouwd van stukken ijzeroer, die uit de bedding van de Vecht werden gehaald (uniek in Nederland). Later zou een gedeelt e van de vondst worden gerestaureerd.
Tot slot nog een verheugend feit voor de mensen uit Rheezerveen: in 1959 werd Rheezerveen aangesloten op het elektrisch net.
Deel 5
Terugblik op de twintigste eeuw (4)
We zijn nu aangekomen bij een tijdvak (1960-1979) dat we gerust revolutionair mogen noemen in de geschiedenis van Hardenberg en Heemse. In de hele historie van deze plaatsen is er nog nooit zoveel veranderd als in deze twintig jaren! We hebben het da n over landelijke ontwikkelingen, die ook hier hun invloed niet misten. Maar we hebben het dan ook over uitbreiding van Hardenberg en het uit de grond stampen van complete nieuwbouwwijken.
Woningen van de Achterbrink aan de Vecht.
Deze periode is Hardenberg het beste te typeren als bouwput. Het begon direct al in 1960. Naar aanleiding van een aantal kritieke hoogwaterstanden en een zware overstroming van de Vecht in de jaren '50 wordt er begonnen met grootscheepse dijkaanleg en verbetering van de bestaande dijken. Ook worden er overal langs de Vecht, daar waar dat nog niet het geval is, uiterwaarden aangelegd. Dit grote karwei zou bijna 20 jaren in beslag nemen. En had tot gevolg dat de woongemeenschap `De Achterbrink', die gelegen was tussen de Vecht en het Notariskantoor, in de jaren '70 verdwijnen moest. Zo'n kleine 30 gezinnen waren gedwongen om het veld te ruimen.
Ondertussen werd er elders gebouwd. In 1962 was Hardenberg een nieuw gemeentehuis rijker. Dit jaar herdacht Hardenberg dat het 600 jaar geleden stadsrechten toegekend kreeg. Maar veel werd er niet achteruit gekeken. Men keek liever vooruit. Hardenber g wilde z'n arme verleden achter zich laten en zo snel mogelijk een moderne, toekomstgerichte stad worden. Allerlei stedelijke vernieuwingen werden dan ook voortvarend ter hand genomen. Hardenberg kreeg zelfs een nieuw stadswapen, in plaats van het i n de laatste oorlog verzonnen wapen. Het grote nieuwe gemeentehuis met z'n trotse klokkentoren werd als symbool gezien van de nieuwe tijd die zou aanbreken. Zonder al te veel pijn werd het fraaie oude gemeentehuis aan de Hessenweg ( in 1889 gebouwd a ls gemeentehuis voor Ambt-Hardenberg) een jaar later gesloopt.
Het oude gemeentehuis van de gemeente (Ambt) Hardenberg, begin twintigste eeuw (het tramstationskoffiehuis staat er nu nog).
Ook werd er begonnen met het aanleggen van een geheel nieuwe weg tussen Hardenberg en Heemse, de Europaweg. Met over de Vecht de Prins Bernhardbrug. Als gevolg van de komst van deze weg moest er een aantal huizen van de Bruchterweg gesloopt worden. I n de jaren '70 zou er op de hoek Bruchterweg/Europaweg een modern winkelcentrum (`De Koppel') komen te staan. Ondertussen verschenen er verderop aan de Bruchterweg steeds meer fabrieken, net als op de daarvoor bestemde industriegebieden. Op de Eltem werkten al 400 mensen, terwijl dat dertig jaar eerder nog maar 15 meisjes waren. Scholen schoten als paddestoelen uit de grond: zo waren er de technische school, de huishoudschool, de HBS, de ULO, de landbouwschool en de vele basisscholen. Ook werde n de wegen aangepakt in en rondom Hardenberg. Zo werd o.a. de provinciale weg richting Bergentheim aangelegd, met de Asjeskampbrug.
In 1965 werd de Petrakerk opgeleverd. Dit gebouw kwam achter het nieuwe gemeentehuis te staan en is het kerkgebouw van de (vrijgemaakte) gereformeerden.
De hervormde pastorie 'De Wheeme' nog in volle glorie (vooroorlogse foto).
Een jaar later werd het marktplein gerenoveerd en in 1967 werd de Waaymansmolen achter de Marechausseekazerne afgebroken. Ook de negentiende-eeuwse hervormde pastorie van Hardenberg `De Wheeme' werd in de jaren zestig afgebroken. Lichtpuntje voor li efhebbers van oude monumenten was dat de Oelemelle in 1969 werd gerestaureerd. En dat was hard nodig. De molen had zelfs geen wieken meer.
Skyline van Hardenberg in de jaren zestig.
Ondertussen werd er hard gewerkt aan het volbouwen van de `Heemser gronden'. Wat ooit een oud en klein esdorp was, werd nu een groot woongebied, verdeeld in verschillende woonwijken. Zo werd Het Heemserbos een woonwijk, net als De Norden en Het Hazen bos, de laatste zelfs met een eigen klein winkelcentrum. In Het Heemserbos (ooit landgoed van de havezate Heemse) werd, behalve een woonwijk, ook een heel groot sportpark aangelegd: De Boshoek. Bovendien werd er ook tussen Hardenberg en Heemse in geb ouwd. De woonwijk `De Vogelbuurt' verscheen daar, samen met een groot aantal hoge flats. Onder andere het bejaardentehuis `Oostloorn'. Ook aan de Oelenveerstraat kwamen woningen te staan. Al de nieuwbouw leidde ertoe dat Heemse als losstaand dorp nie t meer te herkennen was en steeds vaker beschouwd zou worden als een woonwijk van Hardenberg. Ook in Hardenberg zelf werd gebouwd: tussen de Vecht en de Bruchterweg en aan de Kruserbrink verrezen nieuwbouwwoningen en aan de Parkweg verrezen flats. Oo k de bibliotheek aan de Karel Doormanlaan stond er al voor 1970.
In de jaren '70 ging het met het bouwen onverminderd voort. De welvaart die zich in de jaren '60 al openbaarde, steeg (ondanks de oliecrisis) nog steeds. Steeds meer auto's verschenen in het straatbeeld. Radio en tv veroverden in steeds meer huiskame rs een plaatsje. De popmuziek zorgde voor verschillende jeugdculturen. De industrien groeiden, ook in Hardenberg. Dat zorgde voor meer werk en dus waren er meer woningen nodig. Tegelijkertijd werden er oude huizen gesloopt.
De Achterstraat met uiterst links de oude gemeenteschool. Ook is een waterpomp te zien (foto uit begin twintigste eeuw).
In 1972 werd het oudste stukje van het centrum weggevaagd. Daar waar nu het Wilhelminaplein is, stonden tot dan toe oude huisjes, aan de Wilhelminastraat (vroeger: Achterstraat) en aan het smalste straatje van Hardenberg: het Ganzestraatje. Ook de o ude gemeenteschool (uit 1850) aan de Achterstraat werd gesloopt, de gevelstenen van deze school zijn nu nog te vinden in het muurtje aan het Wilhelminaplein.
Het Ganzestraatje met achtergevels van huizen van de Voorstraat en de Achterstraat (vooroorlogse foto).
De nog ongedempte haven van Hardenberg, rechts het marktplein. Begin twintigste eeuw was dit nog 'gewoon' Vecht, de huizen in het midden staan op de plaats waar eens de Vecht stroomde.
In de beginjaren van de zeventiger jaren werden het nieuwe ziekenhuis, het nieuwe zwembad in Hardenberg en het verzorgingstehuis Clara Feyoena Heem in Heemse gebouwd. Ook wordt in deze periode de haven van Hardenberg gedempt. In 1974 wordt het oude kerkhof van Hardenberg (Nijenstede) overgedragen aan de gemeente. Dit kerkhof werd al in de achtste eeuw aangelegd rond een kerkje. In 1975 wordt het oude `Armenkerkhof' aan de Haarweg geruimd. In ongeveer hetzelfde jaar wordt er, als gevolg van de b evolkingsgroei een nieuwe begraafplaats aangelegd aan de Oldemeijerweg (de Larixhof). De recreatieplas de Oldemeijer bestond toen al zo'n tien jaar.
In 1975 wordt er begonnen met (weer) een grote stadsuitbreiding. Nu aan de andere kant van Hardenberg: de oude buurtschap Baalder werd omgebouwd tot een nieuwbouwwijk, met de daarbij behorende faciliteiten. Ondertussen werd er in het centrum gewerkt aan een bejaardentehuis: De Spinde. Naast dit gebouw werd een gelijknamig winkelcentrum ontwikkeld. In 1977 vestigt de Rabobank zich daar in een nieuw pand. In het oude pand van de Rabobank zit nu de modezaak Kien. Het is ook in 1977 dat een ruim twe e jaren durende restauratie van `het witte kerkje' in Heemse erop zit. Tijdens de restauratie was goed te zien dat de kerkmuren bestonden uit enorme blokken ijzeroer (gebouwd rond 1200). Twee jaar later, in 1979, wordt de (vrijgemaakt) gereformeerde `Weidebuurtkerk' gesloopt. Dit mooie, beeldbepalende kerkje moest, na 76 jaren, wijken om ruimte te maken voor een groter kerkgebouw. Dit omdat de gemeenteraad niet mee wilde werken aan plannen voor de bouw van een tweede kerkgebouw
Woonflat 'De Spinde' in aanbouw, met daarachter het dan alweer meer dan tien jaar oude gemeentehuis.
Zo zag de gereformeerde Weidebuurtkerk
eruit toen die gesloopt werd...
Ansichtkaart uit 1976. Goed te zien is dat de Voorstraat hier nog een voortzetting is van de Brink (vroeger was dit de tolweg). Deze weg maakt onderdeel uit van de middeleeuwse Hessenweg die van Zwolle naar Duitsland voerde.
Plattegrond
Terugblik op de twintigste eeuw (5)
De komende jaarwisseling is niet alleen bijzonder omdat het een eeuwwisseling is, maar het is ook een millenniumwisseling! We stappen D.V. straks het derde millennium na Christus in. Het beschrijven van het hele tweede millennium zou een veel te grot e artikelenreeks hebben opgeleverd. Vandaar dat er gekozen is om in het kader van de eeuwwisseling de twintigste eeuw te beschrijven. Om de millenniumwisseling toch niet onopgemerkt aan ons voorbij te laten gaan, is aan deze laatste terugblik een ove rzicht toegevoegd van hoogte- en dieptepunten uit het (bijna) voorbije millennium. Dit overzicht is zeker de moeite van het lezen waard en zal voor velen verrassende feiten bevatten!
Ansichtkaart van Hardenberg uit 1979. De CLM-silo is goed te zien.
Een oude foto van het Lokaal voor Christelijke Belangen (nu Blokker).
We gaan nu verder met de geschiedenis van de laatste twintig jaren van de twintigste eeuw. De in de jaren '60 en '70 ingezette ontwikkeling zette zich voort. Hardenberg stond op de kaart, maar moest zich nu waar blijven maken. We zien dan ook dat e r niet langer alleen aandacht geschonken wordt aan industrie en het snel neerzetten van grote woonwijken, maar ook aan verfraaiing en het aantrekkelijk maken van de stad. Aan het einde van de zeventiger jaren dreigde het Oosteinde verpauperd raken. D e daar gevestigde Papillon Bar zorgde nogal eens voor overlast door jongeren. De M.E. heeft zelfs een keer moeten optreden tegen onruststokers!
Er werd besloten het Oosteinde danig op te knappen. Helaas ging dit gepaard met het slopen van enkele waardevolle monumentale panden. Zoals het Lokaal voor Christelijke Belangen (uit 1895). Alleen de stadspomp uit 1864 bleef op z'n plekje staan (nu v oor Blokker). In 1980 werd bovendien de daartegenover staande synagoge, zij het onder protest, afgebroken. Een projectontwikkelaar zette een nieuwe winkel op die plek neer. In 1982 wordt besloten heel het centrum grondig aan te pakken. Hardenberg moe st een stad worden waarin het een lust was te winkelen. Vandaar dat de winkelstraat voortaan verboden terrein werd voor auto's. Voortaan kon je als je vanaf Heemse de Vechtbrug over kwam rijden niet meer rechtdoor. Met een nieuwe bestrating (klinker s i.p.v. asfalt) en allerlei siermuurtjes werd de winkelstraat gezelliger gemaakt. Een aantal jaren later zou er rond het oude centrum een rondweg worden aangelegd. Hardenberg werd op deze manier ook aantrekkelijker voor de toeristen, die in steeds g rotere getale 's zomers deze omgeving op kwamen.
Zo zag de Voorstraat eruit voor 1982, links vinden we het Klepperplein.
De oude melkfabriek, gezien vanaf de Sallandsestraat.
Nu Hardenberg steeds meer een toeristische koopstad werd, moest ook de industrie uit het centrum verdwijnen. Steeds meer bedrijven in de dienstensector boden daarentegen weer ander werk in het centrum. In 1985 werd de zuivelfabriek `Salland' gesloop t. De fabriek was al een aantal jaren niet meer in gebruik. Op 24 mei 1985 werd de 36 meter hoge schoorsteenpijp van de fabriek met dynamiet opgeblazen. Op de lege plek die ontstond verrees later het appartementencomplex `Salland'. In 1987 werd het g ebouw van de graan- en veevoederhandel Bruins aan de Sallandse straat afgebroken. Een groot appartementencomplex met winkels met de naam `De Mulderij' verrees ervoor in de plaats (in de vorige eeuw stond hier een molen met de naam `Fortuin', vandaar de naam).
De silo van de C.L.M. aan de gedempte haven werd twee jaar later gesloopt. Ook dit gebouw werd vervangen door een appartementencomplex dat in 1997 aan de Vechtvoorde verrees (kop haven). Het laatste restant van vooroorlogse industrie binnen het centr um verdween in de jaren '90, toen de Gamma van de ene naar de andere kant van de Stationsstraat verhuisde. Bij hun nieuwe pand achter de oude begraafplaats werden terloops ook nog wat vervallen industriele restanten opgeruimd. Maar indrukwekkender wa s wat er met het oude pand gebeurde (dat in 1937 gebouwd was als silo en maalderij van de cooperatie). Dit werd namelijk na een korte tijd van leegstand door brand verwoest. Op dit terrein worden nu winkels en appartementen gebouwd.
De Stationsstraat en de oude begraafplaats voordat de Gamma verhuisde naar z'n huidige onderkomen. Links zien we nog de oude maalderij, de silo en de winkel van de cooperatie. Het appartementencomplex 'Salland' staat al op de plaats van de oude melkf abriek.
Het bejaardentehuis 'Oostloorn' in Heemse.
In Heemse werd in 1985 nog gebouwd: de Gerard Doustraat werd aangelegd en rondom een groot grasveld werden woningen gebouwd. In 1986 werd er begonnen met het bebouwen van Baalderveld. Om dit gebied beter te kunnen bereiken wordt er een vierde Hardenb ergse brug over de Vecht gebouwd: de Prins Willem- Alexanderbrug. In 1989 werd er begonnen met de bouw van een nieuw en groter Oostloorn in Hardenberg. Een tijd later kwam het `Oostloorn' in Heemse leeg te staan en werd het, na nog een tijd als asiel zoekerscentrum te hebben gediend, in 1995 gesloopt. Op deze plek worden binnenkort woningen en appartementen gebouwd. In de jaren negentig werd begonnen met het verfraaien van de skyline van Hardenberg. Zo werd het gebouw bij de (oude) Vechtbrug aanz ienlijk verfraaid door er een horecagelegenheid van te maken (De Baron). En in 1994 werd begonnen Hardenberg te voorzien van een geheel andere voorkant: het deel van de Havenweg dat aan de Vecht ligt werd voorzien van een toepasselijk appartementenco mplex (de Westerpoort).
Zo zag de 'voorkant' van Hardenberg eruit in 1981.
Eindelijk toonde Hardenberg aan de Vechtzijde een duidelijk gezicht! Een aantal maanden later wordt er ook aan de andere kant van de Vecht gebouwd. Een geheel eigentijdse Achterbrink werd daar uit de grond gestampt. Ook werd daar een nieuw politiebur eau gebouwd. Het is trouwens ook in 1994 dat Hardenberg opgeschrikt wordt door een grote brand. Restaurant Markzicht en de Hema stonden op 20 februari van dat jaar in lichtelaaie! Een grote donkere rookwolk hing boven Hardenberg. Doordat het die dag vroor, zorgde het bluswerk voor spekgladde taferelen.
De laatste jaren van de twintigste eeuw werd het noordwestelijke deel van de stad aangepakt (bij de gedempte haven en het zwembad). Tot dan toe bestond dit gebied voor een redelijk groot deel uit gras en bebossing. De eerste woonflat stond er in 199 5 (de Vechtstaete). Ook werd de gedempte haven werd voor een klein deel weer uitgegraven en werd er een kade ontwikkeld langs de Vecht met daarlangs huizen en eerdergenoemde woonflat op de plaats van de voormalige C.L.M.-silo. Het badhuisplein werd a angelegd en aan het plein verrees een nieuw complex (De Burgh). Ook het marktplein en de verdere Havenweg werden voorzien van moderne gebouwen en appartementen ( Markant, de Havestaete en de Edah).
Hoog wager en dreigende luchten bij Hardenberg eind oktober 1998.
In de herfst van 1998 liet de Vecht nog even zien waartoe ze in staat is. Hardenberg werd gewaarschuwd: ondanks de dijken en stuwen, laat de Vecht zich niet bedwingen. De uiterwaarden kwamen onder water te staan, de dijken stonden onder grote druk e n Hardenberg haalde de landelijke pers.
Hardenberg is opgenomen in de vaart der volkeren en heeft grootse plannen. Voordat het jaar 2000 aanbreekt zal er een begin gemaakt worden met weer een grote uitbreiding: de Heemsermars zal verder met woningen worden volgebouwd, net als de Plaggemar s en de Havermars. De naam van de nieuwe woonwijk is dan ook `Marslanden'. Ten zuidwesten van deze woonwijk, op de oude Haar, wordt een bedrijvenpark ontwikkeld (Haardijk). Hardenberg is een stad die voortaan `bij' wil blijven en dat vereist uitbreid ing en modernisatie. Maar laten we daarbij het verleden niet vergeten en laten we zuinig zijn op hetgeen ons herinnert aan dat verleden. Laten we blijven zien dat we dankbaar mogen zijn voor de weelde waarin wij leven. En laten we de Heemsenaren en H ardenbergers die voor ons leefden niet vergeten, maar met gepaste trots gedenken. Maar laten we vooral God niet vergeten! Hij is de Enige die altijd dezelfde blijft, ook in de volgende eeuw. Psalm 102:13 (berijmd) bezingt dit als volgt:
`Gij dezelfde, gist'ren, heden, zult de toekomst tegentreden,
zult dezelfde zijn altijd, eindeloos in majesteit.'
Vooraanzicht van het oude centrum en nieuwbouw aan de Vecht aan de noordwestelijke kant van Hardenberg (kop haven).
Hoogte- en dieptepunten uit de geschiedenis van Heemse en Hardenberg uit het afgelopen millennium
1000: Heemse bestaat al minstens 250 jaar en op de plek van het huidige `witte kerkje' staat een houten kerkje, gewijd aan St.Lambertus. Aan de andere kant van de Vecht ligt het eveneens oude dorp Nijenstede. Ook daar staat al meer dan tweehonderd j aar een kerkje.
1140: Slag te Heemse: de graaf van Bentheim en de bisschop van Utrecht (die hier de baas was) leveren hier een grote veldslag om het bezit van Salland.
1200: Het houten kerkje van Heemse wordt ongeveer in deze tijd vervangen door een stenen exemplaar (ijzeroer). Deze kerk staat er nu grotendeels nog.
28 juli 1227: Slag bij Ane: de bisschop probeert de Drenten onder zijn gezag te krijgen en levert met de heer van Coevorden een veldslag bij Ane. Het bisschoppelijk leger wordt verpletterend verslagen en de bisschop op gruwelijke wijze vermoord.
Herfst 1227: Stichting van Hardenberg: Willebrandt van Oldenburg, bisschop van Utrecht, bouwt op een heuvel (de Erderenberg) naast Nijenstede een houten kasteel om van daaruit de Drenten onder controle te houden. Er kwam een `harde Borch' (sterke bur cht) te staat op de Erderenberg: ziedaar de oorsprong van de naam `Hardenberg'. Waarschijnlijk krijgt Nijenstede in deze tijd stadsrechten van de bisschop.
1230: De heer van Coevorden wordt, ondanks een vrijgeleide, in Nijenstede geradbraakt Kasteel Hardenberg wordt ommuurd met een houten muur, met als gevolg dat steeds meer Nijensteders hun toevlucht binnen de muren van het kasteel zoeken.
1354: Bisschop Jan van Arkel versterkt het kasteel, vervangt de houten stadsmuur door een stenen (ijzeroer) en laat een gracht aanleggen rondom de stadsmuur.
17 september 1362: De stadsrechten van Nijenstede worden verlegd naar Hardenberg. Hardenberg is voortaan een bisschoppelijke vestingstad! Kort daarna wordt er binnen de stadsmuur een eigen kerk gebouwd (van tufsteen): de St. Stephanuskerk. Stephanu s komt ook in het stadswapen terecht. Nijenstede loopt leeg.
1386: Het kasteel van Hardenberg wordt vervangen door een veel groter en sterker kasteel van ijzeroer en zandsteen. Ook de stadsmuur wordt verder versterkt.
1430: Ongeveer rond deze tijd krijgt de kerk van Heemse een bakstenen toren. Trouwens in Heemse stond dan wel geen kasteel, maar wel eeuwenlang de `havezate Heemse', een adellijk huis, waarin de heer van Heemse woonde (nu Clara Feyoena Heem).
1497: Hardenberg wordt, als gevolg van blikseminslag op de kerktoren, door brand verwoest. Alleen de stenen gebouwen blijven bewaard.
1512 en 1517: Hardenberg wordt geplunderd door een stropende bende.
1518: Als gevolg van een strategische overeenkomst laat de bisschop het kasteel en de stadsmuur van Hardenberg slopen. De restanten blijven echter nog lange tijd zichtbaar.
1533: De watermolen aan het Oelenveer wordt omgebouwd tot een windkorenmolen (nu de Oelemelle).
1558: Jacob van Deventer maakt een landkaart van Heemse en Hardenberg.
1578-1600: Hardenberg en Heemse worden verschillende keren compleet verwoest in de strijd tussen de Spanjaarden en de Staatsen. In 1580 vindt er een belangrijke veldslag plaats op de Hardenbergerheide (meer dan 1000 doden).
Rond 1610: De Hervorming vindt plaats in Hardenberg en Heemse. De huizen en kerken worden hersteld na al het oorlogsgeweld.
1633-1662: De Heemsenaren kerken in Hardenberg.
1653: Het oude, verlaten kerkje van Nijenstede wordt wegens bouwvalligheid afgebroken, de begraafplaats blijft behouden (bestaat nu nog: bij de Gamma).
1672: De bisschop van Munster (Bommen Berend) trekt rovend en plunderend langs Hardenberg.
1686: De kerk van Heemse wordt verbouwd (hoger gemaakt).
8 mei 1708: Hardenberg wordt door brand verwoest: meer dan 100 houten huizen branden af. Dankzij de vele giften uit het hele land heeft een jaar later iedereen weer een huis: nu van steen.
1 september 1717: De torenspits van de Heemser kerk wordt door een orkaan eraf geblazen.
6 september 1750: Kort nadat zij hier is komen wonen, trouwt Clara Feyoena van Sytzama met Isac Reinier van Raesfelt, de heer van Heemse.
1783: Er onstaat een vechtpartij tussen Heemsenaren en Hardenbergers uit verschil van mening over `oude rechten'.
1795-1813: De Patriotten/Fransen zijn de baas in Hardenberg.
1805: Hardenberg krijgt een nieuw stadhuis (nu Historiekamer).
18 mei 1836: De Afscheiding in Heemse is een feit.
1848: Er wordt een nieuwe hervormde kerk in Hardenberg gebouwd op de plaats van de gesloopte middeleeuwse kerk.
1867: De School met den Bijbel wordt in Hardenberg gebouwd (nu opslagruimte aan de Lage Doelen). Rond deze tijd wordt ook de Marechausseekazerne gebouwd.
18 december 1887: De Doleantie in Hardenberg is een feit: een nieuwe kerk wordt gebouwd op de plaats waar ooit het kasteel stond: de Hftekerk (ook in Heemse was er een doleantie).
1905: De spoorlijn Zwolle-Ommen-Hardenberg-Gramsbergen wordt in gebruik genomen. In deze tijd wordt tevens de Vecht gekanaliseerd.
1 mei 1909: De Vereniging van de afgescheiden en dolerende kerk te Heemse vindt plaats.
1912: Het postkantoor wordt gebouwd.
1918: De Spaanse griep maakt veel slachtoffers.
1940-1945: Duitsers bezetten Hardenberg en Heemse.
7 december 1945: De Vrijmaking in Heemse is een feit.
Na 1965: Hardenberg (+Heemse) delen in de groeiende welvaart. Hardenberg moderniseert en breidt flink uit.
Kaart van Heemse en Hardenberg
N.B.: De serie `Terugblik op de twintigste eeuw' is, met toestemming, overgenomen uit het jongerenblad Visvoer. Dit is een blad dat vijf keer per jaar verschijnt en voornamelijk verspreid wordt onder de jeugd van de Gereformeerde Kerk (vrijg.) te Hee mse. Heeft u vragen of opmerkingen naar aanleiding van de serie `Terugblik op de twintigste eeuw', dan kunt u contact opnemen met de auteur ervan: Arnoud Pullen, Frans Halsstraat 38, 7771 WT Hardenberg, tel. 0523-264673. "
[[Niet verwerkt:
COLOR 0]]
[[ ROOT=C:\Users\rozeman1960\AppData\Local\Temp\
A18010308JO1.jpg@A18010308JO1
A18010308JO2.jpg@A18010308JO2
A18010308JO3.jpg@A18010308JO3
A18010308JO4.jpg@A18010308JO4
A18010308JO5.jpg@A18010308JO5
A18010308JO6.jpg@A18010308JO6
A18010308JO7.jpg@A18010308JO7
A18010308JO8.jpg@A18010308JO8
A18010308JO9.jpg@A18010308JO9
A18010308JO10.jpg@A18010308JO10
A18010308JO11.jpg@A18010308JO11
A18010308JO12.jpg@A18010308JO12
A18010308JO13.jpg@A18010308JO13
Avereest wijk D.jpg@Avereest wijk D ]]

Do you have supplementary information, corrections or questions with regards to Jochem "Johan" Roseman?
The author of this publication would love to hear from you!

Timeline Jochem "Johan" Roseman

Click on the names for more info. Symbols used:  grandparents    parents    brothers/sisters    children