Femmetjes geboortejaar en plaats zijn gebaseerd op de in haar ondertrouwinschrijving vermelde feiten. Haar doopinschrijving is in 1708 verbrand:"1708 Den agsten meij is deese stadt ten enemaal afgebrant door een oude vrouwe genaamt Aeltje Kraak, alias Otten, en niets gebleven als het huijs van de weduwe Krols, de kerke en schole etc., in welke tijdt ook het trouw- en doopboek weggeraakt sijn"
Femmetje wordt begraven op het Wester Kerkhof:"December 1688:
Femmetie jans vanden bergh wed[uwe] wijlen anthonij van brakel inde eerste nieuwe lelijdwarstraet achter de backer; baer roeff 14"
De bij haar begrafenis vermelde achternaam zal een verwijzing zijn naar "van den Hardenbergh".
(1) Sie ist verheiratet mit Pieter Jansen.
Die Erlaubnis zur Eheschließung wurde am 27. März 1649 in Amsterdam erhalten.Quelle 2
Sie haben in der Kirche geheiratet im Jahr 1649 in Amsterdam, sie war 22 Jahre alt.Quelle 2"Den 27 Meert 1649
Compareerden als vooren Pieter Janss van Mardoúw out ontrent 26 Jaer, varentgesel
niet wetende oft hij noch een vaeder in't leven heeft, woonende op de Breestraet
ende Femmetie Jans van Gramsbergen bij Swoll, out 22 Jaer woont opde Heeregracht, geen ouders hebbende"
In haar tweede ondertrouw staat dat ze van "Anen" (lees Ane) afkomstig is.
Kind(er):
(2) Sie ist verheiratet mit Anthoni van Braeckel.
Die Erlaubnis zur Eheschließung wurde am 5. März 1667 in Amsterdam erhalten.Quelle 2
"Den 5 Maart 1667
Compareerden Anthoni van Braeckel van Swol passementwercker oud 26 jare oud oud[ers] doot
geas[siteert] albert Brummer woont ind[e] Lelidwarstraet
ende femmetie jans van Anen wed[uwe] van P[iete]r jans woont ut [supra]"
In de marge staat: "sij weescamer voldaen" en "mans doot goed ingebragt"
Albert Brummer is de zwager van Femmetje.
LET OP: HET IS DE VRAAG OF FEMMETJE EEN DOCHTER VAN JAN HOBERS IS.
ER IS EEN VERMOEDEN; NOG GEEN DIRECT BEWIJS.
Feit is dat Femmetje van Ane afkomstig is, wat blijkt uit haar tweede ondertrouw. Maar welke ambtenaar in Amsterdam kende dat buurtschap van hooguit een tiental boerderijen. Het was natuurlijk gemakkelijker om een plaatsnaam op te geven die wel bekend was. Zo zegt ze bij haar eerste ondertrouw dat ze "van Gramsbergen bij Swoll" (!) is. Hardenberg was nog bekender en wellicht heeft ze daarom tijdens haar tweede huwelijk de naam "van den Berg" toegevoegd:"Den 5 Maart 1667
Compareerden Anthoni van Braeckel van Swol passementwercker oud 26 jare oud oud[ers] doot
geas[siteert] albert Brummer woont ind[e] Lelidwarstraet
ende femmetie jans van Anen wed[uwe] van P[iete]r jans woont ut [supra] "
Ze komt dus uit Ane, maar komt ze ook van 't erve Hobers? Het is gebruikelijk dat je de boerderijnaam niet meer gebruikt als je de boerderij verlaat. Ze kan dus Femmetje Jans Hobers zijn. Wat vóór pleit is dat twee andere kinderen uit het gezin Hobers in die tijd naar Amsterdam vertrokken: Geesje Jans en Jan Jans. Het ultieme bewijs is er (nog) niet.
Zoon Pieter naar de Oost.
In mei 1679 vertrekt Femmetjes oudste zoon Pieter met het VOC-schip "de Vrije Zee" naar Batavia. Pieter heeft de maandbrief op naam van zijn moeder gezet waardoor Femmetje gedurende vele jaren een geldsom van de door Pieter verdiende gage kan opnemen.
Op de dag dat een VOC-schip vertrekt, begint de administratie van de 'dienaar'. Van alle opvarenden worden, ongeacht de rang, alle schulden en verdiensten genoteerd. Ook van Pieter wordt het scheepssoldijboek ingevuld; aan de debetzijde vermeldt de administrateur:"Int Scheep de Vrije Zee, Ao 1679 voor amsterdam" Pieter Pietersen van Amsterdam Matroos Aen sijn moeder Femmetje Jans t' amst[erdam] 3 maenden
vermaeckt a gl 10 ter maendt
21 Maij ... .... aen de Ed[ele] comp[eteert]: over 2 maenden gage op hant ontvangen ... 20: --: --
d[it]o ..... .... aen de Ed[ele] comp[eteert]: over Schult luijt .. ..... ....... ..... ...... 150:-- :--
ditto ... .. ... aen kisten over 1 st[uks] ..... ............. ........ ........... .................. 5: 7:--
d[it]o .... .... aen bultsacken over 1 d[it]o .. ... ......... ............. .......... ........ 1:10;--
4 Novemb .. aen kousen over 1 p[aa]r .... .......... ........... ....... .......... .. .. --:12:--
d[it]o ...... aen gemaeckte kleederen ..... ............... . ........ ...... ......... 2:--:--
............ ........ ............. f 179: 9:--
In totaal begint Pieter met een schuld van 179 gulden 9 stuivers en 0 duiten.
Hoe komt hij aan deze schuld? Op het moment dat Pieter zich bij het Oost-Indisch Huijs in Amsterdam meldt bij de 'equipagecommissie' krijgt hij twintig gulden, twee maanden soldij vooruit betaald. Dit "twee maanden gage op hand" is het gebruikelijke loon dat een VOC-dienaar op voorhand krijgt, om o.a. de inhoud van zijn door de VOC geleverde scheepskist aan te schaffen. Voor de scheepskist betaalt hij 5 gulden en 7 stuivers. De schuld van 150 gulden is op naam van "NN" gezet. Hij schaft ook een "bultsack" aan; een met zeegras gevulde matras om op te slapen.
Waar anderen een bedrag "vermaecken" op naam van hun echtgenote, heeft Pieter de maandbrief op naam van zijn zijn moeder gezet. Femmetje krijgt 10 gulden per maand zolang zoon Pieter bij de VOC in dienst blijft.
Scan http://hdl.handle.net/10648/3b5a738a-76fb-86ae-b45d-9a3279ed2f11
Onderzoek
In 1708 zijn alle kerkboeken van Hardenberg verbrand. Dat betekent dat de bewoners van het Erve Hobers die hun kinderen vanuit Ane lieten dopen, trouwen, begraven in Hardenberg niet te traceren zijn. Gelukkig lieten ze soms (hoog water) in Gramsbergen dopen. Daarnaast vertrokken er kinderen naar Amsterdam. Het testament van Geesje Jans geeft de sleutel tot nader onderzoek.
Ze noemt:
.... Ende op nieuw disponerende heeft sij testatrice gewelegateerd ende besprooken aen Hendrickje Hendricx Nieuwenhuijs dochter van Hend(rick) Hermens woonende ten huijze vande testatrice de somme van vijff hondert gulden, welcke somme sij testatrice wil dat het welck na haer doodt door den ondergenoemde executeurs sullen worden uijt gekeert ende in alle haar testatrice verdere goederen, roerende en onroerende, hebbende en toekomende gene ter werelt uijt gesondert waar die ook gelege off hoe genaampt soude moge sijn, heeft sij testatrice tot erfgenamen gestelt ende genomineert, so als sij stelt en nomineert bij dese:
Jan Coerts hoberts soon van Coert hermense hoberts woonende binnen dese stad.
Jan en Jannetje egberts kinderen van egbert roeloffs woonende in overijsel; Hendrickje wouters dochter van Geesje roelofs woonende in lojerstraet alhier
Hendrick en Fredrick Jans hoberts woonende alhier, Jan Janse hoberts, Albert Janse hoberts, Hendrickje Janse hoberts alle vijff kinderen van Jannetje Hermens Hoberts geprocureert bij Egbert Jans, woonende de drie laaste in Overijsel. Egbertje Hermens en Jan Hermens, mede kinderen van van Jannetje hermense Hoberts geprocureert bij Albert Hermens woonende meede in Overijsel.
hendrickje Hendrix nieuwenhuijs, Gerrit hendrix nieuwenhuijs, ende Jannetje hendrix nieuwenhuijs woonende alhier, Asse hendrix nieuwenhuijs, Jan hendrix nieuwenhuijs, Harrempje hendrix nieuwenhuijs, femmetje hendrix nieuwenhuijs en Coert hendrix nieuwenhuijs woonende in Overijsel alle kinderen van Hindrick Hermens.
Lijsbet Jans, hendrick Jans en Grietje Jans woonende in overijsel kinderen van Jan Reijndertse, mitsgaders alle de kinderen van wigbert Reijndertse in Overijssel dewelcke sij testatrice verklaarde bij naamen niet te kunnen noemen, woonende mede in overijsel. Noch de kinderen van Egbert Reijndertse die zij mede niet kan noemen woonende int wester drent mitsgaders de kinderen van hermen Reijndertse die sij mede niet kan noemen woonen(de) in Ov(er)ijsel
en eyndelijk de kinderen van Hend(rick) Reijndertse (bovengen(oemde) erffgen(amen) sij testatrice oud meuje staat)
en dat alle hooft voor hooft en yder van hun overlijden van de testatrice in levende lijve sullen sijn,
vorders is haer testatrice wil en begeren dat Gerrit Hendricxxe Nieuwenhuijs haer hier boven mede gestelde erffgen(aam) 't huys en erff staande ende gelegen in de Laurierstr(aet) op de hoeck van de tweede dwerst(raet) sal mogen aannemen en 't gene 't huys en erff meerder soude moge waardigh sijn als sijn erffportie
dat hij Gerrit hendricx nieuwenhuis het te kort komende gelt niet eerder sal hoeven te betalen als alle jare met de somme van drie hondert gulden sonder dat hij van het tekort komende gelt eenige intresse sal betalen
gelijck mede haar testatrice hier boveng(enoemde) geprelegateerde erffgename Hendrickje hendricx nieuwenhuijs bij taxatie sal mogen aannemen 't huijs en erve staande ende gelegen inde blomstraet opde hoeck van de laaste dwarstraet en t gen het huijs en erve meeerder soude moghen waardigh sijn als haer erff portie
dat hij hendrickje hendricx nieuwenhuis het te kort komende gelt niet eerder sal behoeven te betalen als alle jare met de somme van twee hondert guldens sonder dat sij van het tekort komende gelt eenige intresse sal betalen"
Hier wordt Femmetje dus niet genoemd; dat kan als zij en haar kinderen overleden zijn vóór opstellen testament in 1703.
Op 17-12-1650 trouwt er wel ene Lucas Jans "backer" uit Hardenberg met ene Geertje Jans. Lucas is ca 1622 geboren.
Op 11-07-1659 hertrouwt Lucas met Dirckje Willems
Femmetje Jans (Hobers) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
(1) 1649 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Pieter Jansen | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
(2) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Anthoni van Braeckel |