Voorouders Janssen & de Groot » Mathilde van Engeland (± 1102-1167)

Persoonlijke gegevens Mathilde van Engeland 

• Zij is geboren rond 7 februari 1102 in Sutton Courtenay, Verenigd Koninkrijk.
• (deceased) .
• Zij is overleden op 10 september 1167 in Rouen, Frankrijk.
• Een kind van Hendrik I van Engeland en Mathilde van Schotland
• Deze gegevens zijn voor het laatst bijgewerkt op 10 juni 2019.

Gezin van Mathilde van Engeland

Zij heeft/had een relatie met Godfried Plantagenet.

Kind(eren):

1. Hendrik II van Engeland  1133-1189 

Notities over Mathilde van Engeland

Mathilde van Engeland (Sutton Courtenay, ca. 7 februari 1102 - Rouen, 10 september 1167) was de erfgename van Hendrik I van Engeland. Zij trouwde metkeizer Hendrik V, dit huwelijk bleef kinderloos, en hertrouwde met Godfried V van Anjou. Na de dood van haar vader greep haar neef Stefanus van Bloisde macht in Engeland en Normandië. Mathilde voerde een lange en verbitterde oorlog tegen Stefanus. Uiteindelijk lukte het haar oudste zoon Hendrikom door onderhandelingen Engeland en Normandië te verwerven. In Engeland werd ze Empress Maud genoemd (keizerin vanwege haar eerste huwelijk, Maudals Engelse vertaling van Mathilde), ter onderscheid van Queen Maud, de echtgenote van Stefanus.

Mathilde was dochter van Hendrik I van Engeland en Mathilde van Schotland. Dat betekende dat ze niet alleen van Willem de Veroveraar afstamde, maarook van de Angelsaksische koningen van Engeland. Tegenwoordig gaat men ervan uit dat ze in het koninklijk paleis te Sutton Courtenay is geboren, enniet in Winchester zoals vroeger vaak werd aangenomen. Mathilde en haar broer William Adelin waren de enige wettige kinderen van Hendrik die de kindertijdoverleefden.

Ze werd tot 1108 opgevoed door de nonnen van de abdij van Wilton, daarna werd ze toevertrouwd aan aartsbisschop Anselmus van Canterbury.

Koning Hendrik V van Duitsland begon in 1108 onderhandelingen met Hendrik van Engeland over een bondgenootschap, tegen de samenwerking van Frankrijkmet paus Paschalis II. De Duitse koning had een gespannen verhouding met de paus vanwege de investituurstrijd terwijl hij de paus ook nodig had omhem tot keizer te kronen. De onderhandelingen leidden in 1109 tot een verloving op afstand tussen Hendrik V (20 jaar oud) en Mathilde (7 jaar oud).Mathilde zou een bruidsschat van 10.000 zilveren marken meekrijgen en Hendrik kon dat bedrag goed gebruiken om een Italiaanse veldtocht te financierenom de paus zijn wil op te leggen.

In februari 1110 haalde een gezelschap Duitse hovelingen Mathilde op in Engeland. Samen met Engelse hovelingen stak het gezelschap over naar Boulogne-sur-Meren Hendrik ontving Mathilde in Luik. Daarvandaan trokken ze naar Utrecht waar het paar met Pasen (10 april) officieel werd verloofd. Mathilde kreegbij de verloving een aantal landgoederen in Lotharingen. Op 25 juni werd ze in Mainz tot "koningin van de Romeinen" gekroond door aartsbisschop FrederikI van Schwarzenberg van Keulen.

Hendrik toog naar Italië en toen de onderhandelingen met de paus niet tot resultaat leidden, nam hij de paus gevangen. Onder deze druk deed Paschalisbelangrijke concessies; hij stemde ermee in om Hendrik tot keizer te kronen (Rome, 13 april 1111). Mathilde werd ondertussen in Duitsland door aartsbisschopBruno van Trier opgevoed. Ze moest het grootste deel van haar Engels-Normandische gezelschap naar huis sturen, omdat ze dan sneller Duits zou leren.Sommige Engelsen bleven echter bij Mathilde, zoals aartsdiaken Hendrik van Winchester die later bisschop van Verdun zou worden.

Kort voor haar twaalfde verjaardag trouwden Mathilde en Hendrik, op 6 of 7 januari 1114, in Mainz. Als echtgenote van een keizer deed ze belangrijkeervaring op in bestuur en diplomatie. De positie van Hendrik kwam in Duitsland onder druk te staan door verzet van de kant van de adel en geestelijkheid,en door een excommunicatie door de paus. Bovendien kregen Hendrik en Mathilde geen kinderen (hoewel abt Herman van Doornik vermeldt dat ze een kindkregen dat na een paar dagen overleed). Bijzonder is dat dit in de algemene opinie niet als de schuld van Mathilde werd gezien, maar als een strafvan God voor Hendrik (die wel een buitenechtelijk kind had), wegens de opstand tegen zijn vader keizer Hendrik IV.

Toen Hendrik de uitgestrekte goederen van Mathilde van Toscane erfde, besloot hij om in 1117 naar Italië te gaan om die goederen te bezoeken en tevenszijn conflict met de paus op te lossen. Hendrik en Mathilde trokken via Venetië naar de burcht van Mathilde van Toscane in Canossa, waar ze feestelijkwerden ontvangen. Daarna reisde het paar door naar Rome, waar ze door de bevolking van de stad werden ontvangen. De paus was zelf afwezig omdat hijnaar Zuid-Italië was gereisd om Hendrik te ontlopen. De paus zond zijn gezant Maurice Bourdin, aartsbisschop van Braga, naar Rome. Maurice liet zichdoor Hendrik overhalen om zijn standpunten te steunen. Hij kroonde Hendrik (opnieuw) en Mathilde in de Sint-Pietersbasiliek tot keizer en keizerin(Pasen 1117). Maurice werd daarop door de paus geëxcommuniceerd. Kort daarna overleed Paschalis en benoemde Hendrik Maurice tot de nieuwe paus. Aanhangersvan Paschalis kozen paus Gelasius II. Beide pausen excommuniceerden elkaar direct, tezamen met hun belangrijkste medestanders.

Hendrik moest snel terugkeren naar Duitsland, maar Mathilde bleef nog een jaar in Italië en trad daar op als zijn regentes. Bekend is dat ze de rechtszaaktegen dieven van kerkgoederen in Castrocaro heeft voorgezeten. In november 1119 reisde ze naar het noorden en voegde zich in Utrecht bij Hendrik.Hendrik sloot in 1122 het Concordaat van Worms met paus Calixtus II en zette zo een belangrijke stap om zijn problemen met de kerk op te lossen. Deverhouding met Frankrijk verslechterde echter. Eerst kreeg Mathilde geen garantie van veilige doortocht toen ze haar vader wilde bezoeken, daarnabrak er oorlog tussen Engeland en Frankrijk uit. Hendrik V viel Frankrijk aan om zijn schoonvader te ondersteunen, maar zijn expeditie liep uit opeen mislukking.

Hendrik stierf in 1125. Hij vertrouwde de regalia van het rijk aan Mathilde toe. Hendrik wilde dat zijn neef Frederik II van Zwaben hem zou opvolgen.Aartsbisschop Adalbert I van Saarbrücken van Mainz, een tegenstander van Hendrik, leidde de verkiezing van de nieuwe koning en haalde Mathilde over(volgens sommige bronnen met leugens) om hem de regalia te geven. Uiteindelijk werd Hendriks tegenstander Lotharius van Supplinburg tot koning gekozen.

Mathildes vader Hendrik gaf zijn dochter opdracht om terug te komen naar zijn hof. Volgens overlevering was Mathilde liever in Duitsland gebleven waarze zich thuis voelde. Bovendien sprak ze beter Duits dan Engels of Frans. Maar als kinderloze weduwe zonder grote eigen bezittingen, terwijl de vroegeretegenstander van haar man tot koning was gekozen, had ze weinig perspectief in Duitsland. In Engeland/Normandië was haar positie juist belangrijkergeworden omdat haar broer Willem was verdronken bij het vergaan van het White Ship. Mathilde was toen nog keizerin en haar vader Hendrik (een weduwnaar)hoopte door snel een jonge vrouw te trouwen nog mannelijke erfgenamen te kunnen verwekken. Hoewel ze formeel niet als erfgenaam werd aangewezen, hadze toch een positie van belang. Mathilde voegde zich daarom in 1125 bij haar vader in Normandië. Na een jaar toog het gezelschap naar Engeland. OmdatHendrik en zijn tweede vrouw na vijf jaar nog geen kinderen hadden, wees Hendrik Mathilde formeel aan als zijn erfgename. Hij liet zijn hovelingentweemaal zweren Mathilde te erkennen als toekomstige koningin van Engeland (januari 1127 en Pasen 1128).

Rond deze tijd begon een politiek steekspel rond het hertogdom Normandië. Hendrik had het hertogdom veroverd op zijn broer Robert Curthose en zijnzoon Willem Clito maakte aanspraken op Normandië. Koning Lodewijk VI van Frankrijk moedigde deze aanspraken aan. De machtige graaf Fulco V van Anjouhad Hendrik gesteund en had zijn dochter met de nu overleden Willem laten trouwen, maar nu liet hij een andere dochter met Willem Clito trouwen. Hetlukte Hendrik om dat huwelijk te laten ontbinden door de paus, op grond van bloedverwantschap. Lodewijk reageerde door Willem Clito zijn schoonzusterals vrouw aan te bieden, met de Vexin als bruidsschat. Toen in 1127 Boudewijn VII van Vlaanderen, de graaf van Vlaanderen, zonder erfgenamen overleed,gaf Lodewijk het graafschap van Vlaanderen aan Willem Clito om zijn positie zo nog verder te versterken.

Hendrik wist het probleem op te lossen door een huwelijk tussen Mathilde en de oudste zoon van Fulco te arrangeren: Godfried V van Anjou. Mathildehad grote bezwaren; ze vond Godfried beneden haar stand en bovendien was hij tien jaar jonger, nog te jong om nu al te trouwen. Maar ze had geen anderekeuze dan te trouwen en in 1127 trok ze naar Normandië, onder de hoede van haar halfbroer Robert van Gloucester.

Mathilde en Godfried trouwden op 17 juni 1128 in de kathedraal van Le Mans. Godfried was de week daarvoor door Hendrik tot ridder geslagen. Een maandlater overleed Willem Clito aan verwondingen die hij tijdens gevechten had opgelopen. De positie van Mathilde leek nu onbedreigd. Haar huwelijk metGodfried was echter heel moeilijk en in 1129 verliet ze Godfried om in Rouen te gaan wonen. In augustus 1131 beval Hendrik Mathilde om naar Engelandte komen. Op 8 september vond een hofdag plaats waarbij Mathilde werd opgedragen om terug te keren naar haar echtgenoot. De aanwezige hovelingen zwoerenopnieuw trouw aan Mathilde als erfgename van Hendrik. In 1133 en 1134 kreeg het paar twee kinderen: Hendrik en Godfried . Mathilde werd ernstig ziekna de tweede bevalling. Haar begrafenis was al voorbereid, toen ze tegen alle verwachting in toch herstelde. In 1136 kregen ze nog een derde zoon,Willem.

De huwelijksproblemen tussen Mathilde en Godfried leidden er uiteindelijk toe dat Hendrik en Godfried een slechte verhouding kregen. De kastelen opde Normandische grens die Godfried bij het huwelijk zou krijgen, werden nooit overgedragen. Godfried zou nooit een uitnodiging krijgen van Hendrikom zijn hof te bezoeken.

Hendrik bezocht Normandië in 1135. Mathilde bleef echter in Anjou. Hendrik inspecteerde zijn grens met Anjou, maar vader en dochter zochten elkaartoen ook niet op. Hendrik overleed op 1 december in zijn jachtkasteel in Lyons-la-Forêt, op zijn sterfbed bevestigde hij dat Mathilde zijn erfgenamemoest worden. Maar omdat Godfried en Mathilde niet bij zijn overlijden aanwezig waren, konden ze niet direct de troon opeisen.

Godfried moest in Anjou blijven om een opstand te onderdrukken maar Mathilde trok naar Normandië. Daar bezette ze de drie kastelen van haar bruidsschat:Domfront, Exmes en Argentan. Daarna kwam ze echter tot de ontdekking dat ze zwanger was, waarop ze besloot om eerst rustig in Argentan te blijvenvoor de duur van haar zwangerschap en daar te bevallen. Ondertussen zeilde Stefanus van Blois snel naar Engeland. Hij werd met hulp van zijn broer,de bisschop van Winchester, op 22 december 1135 in Winchester tot koning van Engeland gekroond door de aartsbisschop van Canterbury. Vanwege de grotehaast waren slechts enkele edelen en drie geestelijken aanwezig. Stefanus had driemaal trouw gezworen aan Mathilde als erfgename van Hendrik.

Koning David I van Schotland, de oom van Mathilde, viel Engeland binnen als reactie op de kroning van Stefanus, maar Stefanus kon de Schotten eenvoudigverdrijven. Robert van Gloucester erkende Stefanus als koning. Na ruim een jaar kwam Stefanus naar Normandië om ook daar zijn gezag te vestigen,maar dat liep niet goed. Stefanus had een leger van Vlaamse huurlingen meegenomen, maar er braken gevechten uit tussen de Vlamingen en Normandischeedelen. Het huurlingenleger viel uiteen. Robert beschuldigde Stefanus van een poging om hem te vermoorden. Uiteindelijk ging Stefanus terug naar Engeland.Robert van Gloucester bleef achter in Normandië en controleerde de gebieden rond Caen en Bayeux. In juni 1138 zegde hij zijn eed aan Stefanus open sprak hij zijn steun uit voor Mathilde. Robert zou Mathildes belangrijkste en trouwste medestander zijn in de oorlogen die volgden, beter bekendonder de naam "Anarchie".

In 1139 bracht Mathilde een onverwacht bezoek aan haar moeder in het kasteel van Arundel. Stefanus gaf haar en haar gezelschap (maar liefst 140 riddersonder wie Robert van Gloucester) een vrijgeleide naar Bristol, de belangrijkste stad van Robert. Vanuit Bristol begonnen Mathilde en Robert een oorlogtegen Stefanus. In februari 1141 kon ze Stefanus verslaan en gevangennemen in de Slag bij Lincoln. Mathilde leek de oorlog gewonnen te hebben en gingnaar Londen om zich te laten kronen, als de-facto koningin noemde ze zichzelf Lady of the English. De stad Londen wilde haar toelaten, op voorwaardedat ze de belastingen van de stad zou verlagen. Mathilde weigerde echter te onderhandelen en Londen sloot zijn poorten en verklaarde zich voor Stefanus.

Mathilde koos er nu voor om naar Winchester te gaan (vermoedelijk om zich daar te laten kronen) en belegerde het kasteel van Winchester. Daar werdze echter ingesloten door een leger van koningin Mathilde (vrouw van Stefanus) en de stad Londen. Keizerin Mathilde kon vluchten maar Robert van Gloucesterwerd gevangengenomen. In november werden Stefanus en Robert tegen elkaar geruild. In december belegerde Stefanus Mathilde in het kasteel van Oxford.Toen de situatie onhoudbaar werd, vluchtte Mathilde met een klein gezelschap (volgens de overlevering in het wit gekleed omdat het had gesneeuwd).Het kasteel gaf zich de volgende dag over. Bij het latere beleg van Devizes kwam ze opnieuw zo in het nauw te zitten dat ze weer moest ontsnappen.Dit keer werd ze in een grafkist het kasteel uitgedragen.

Ondertussen veroverde Godfried Normandië. De oorlog in Engeland kwam langzaam tot een stilstand en in 1148 voegde Mathilde zich in Normandië bijGodfried. In 1149 droegen ze het hertogdom Normandië over aan hun zoon Hendrik.

Godfried overleed onverwacht in 1151. Hendrik onderhandelde in 1153 een overeenkomst met Stefanus waarbij die koning van Engeland bleef maar Hendrikals zijn erfgenaam aanwees. Mathilde bleef in Rouen wonen en voerde het dagelijks bestuur over Normandië. Ze probeerde te bemiddelen in de conflictentussen haar zoons Hendrik en Godfried over de erfenis van hun vader. Haar jongste zoon Willem kwam bij haar wonen nadat Thomas Becket had geweigerdom hem met Isabel de Warenne, erfdochter van de graaf van Surrey, te trouwen.

Ze overleefde Godfried en Willem en overleed zelf in 1167 in de abdij van Notre-Dame-du-Pré, bij Rouen. Ze werd begraven in de abdij van Bec. De abdijwerd na de Franse Revolutie een militair terrein en een deel van de gebouwen werd gesloopt of raakte vervallen. Dat was aanleiding om Mathilde in1847 te herbegraven in de kathedraal van Rouen, waar ook haar tweede echtgenoot was begraven.

Heeft u aanvullingen, correcties of vragen met betrekking tot Mathilde van Engeland?
De auteur van deze publicatie hoort het graag van u!

Tijdbalk Mathilde van Engeland

Klik op de namen voor meer informatie. Gebruikte symbolen:  grootouders    ouders    broers/zussen    kinderen