Stamboom Van der Waal » paulus claasz van NIELEN (1757-1811)

Persoonlijke gegevens paulus claasz van NIELEN 

• Hij is geboren in het jaar 1757 in barendrecht.
• Hij is overleden op 14 mei 1811 in nieuwveen, hij was toen 54 jaar oud.
• Een kind van claes jansz van NIELEN en willemtje jansdr BLOK
• Deze gegevens zijn voor het laatst bijgewerkt op 8 juli 2014.

Gezin van paulus claasz van NIELEN

Notities over paulus claasz van NIELEN

De echte waarheid over Paulus van Nielen (1758-1811)
Paulus van Nielen werd in 1758 in Barendrecht geboren als jongste broer van mijn bet-betovergrootvader Cornelis Claeszn. van Nielen (1747-1811). Hij kreeg de zelfde voornaam mee als een 4 jaar eerder geboren en op 2-jarige leeftijd overleden broer.
Bij het samenstellen van mijn lijn van de familiestamboom was een levensloop en het overlijden van Paulus van Nielen moeilijk te traceren. Hierin werd verandering gebracht toen een aantal jaren geleden mij een krantenartikel uit de Hoekse Waard onder ogen kwam, waarin de naam van Paulus van Nielen werd genoemd.
Het artikel was geplaatst naar aanleiding van de kort daarvoor ver-schenen debuutroman “Het hennepen venster” van Kees van Pelt en droeg de titel “Dronken Barendrechter ter dood veroordeeld”.
In de kop van het artikel werd nog vermeld “Amateur-historicus recon-strueert 18e eeuwse verkrachtingszaak”.
In het artikel werd de naam van Paulus van Nielen genoemd en het kon niet anders zijn, dat het hier om de door mij gezochte persoon ging. Nader onderzoek werd aanvankelijk bemoeilijkt, doordat het kranten-artikel als datum van het gebeurde 1875 noemde. Voor een gebeurtenis in de 18e-eeuw werd dit door mij aanvankelijk geïnterpreteerd als 1775.
Later zou blijken, dat het 1785 moest zijn.
Boek en artikel spraken over een zedenmisdrijf, dat Paulus van Nielen begaan had en waarbij een 12-jarig meisje door hem verkracht zou zijn.
Daarvoor zou hij ter dood veroordeeld zijn, met onthoofding door het zwaard vóór het Dorpshuis in Oud Beijerland.
Voor het jaar 1775 waren in de archieven geen aanknopingspunten te vinden. Na een e-mail contact met uw vereniging en een bezoek aan het archief van het Streekmuseum in Heinenoord, werd ik bijzonder ge-holpen door de bij dit archief betrokken heer D. Snijders.
Hij nam de moeite om in zijn collectie van microfilms te kijken en vond daarin de naam van Paulus van Nielen en de tekst van een “Extra ordinaire regtdag gehouden bij Balliuw en Leenmannen van Oud- Beijerland op Dingsdag den 18de October 1785”.
Daarmee was de datum voor het gebeurde in het krantenartikel dus gecorrigeerd en kon bij een hernieuwd bezoek aan het Nationaal Archief in Den Haag door mij wel de betreffende stukken gevonden worden.
Deze waren opgenomen in archiefnummer 3.03.08.134. (Rechterlijke Archieven in Zuid-Holland: Oud-Beijerland en Zuid -Beijerland, 1590-1811)
In dit archief werd de tekst van de veroordeling en het daaraan voorafgaande verhoor van Paulus van Nielen gevonden. Daarnaast was er een getuigenis van een hoofdrolspeelster in het gebeurde en de getuigenis van een deskundige, die het slachtoffer kort na het gebeurde onderzocht. Op de concepten voor het verhoor is de handtekening van Paulus van Nielen terug te vinden op een wijze die de indruk geeft, dat hij niet volledig ongeletterd was. Het officiële verslag van het verhoor werd echter nietdoor hem ondertekend, hoewel daarin zijn officiële bekentenissen zijn opgenomen.
Al deze stukken hebben aan het boek van Kees van Pelt ten grondslag gelegen en daarmee aan het krantenartikel. Op de bladzijden 75-77 van het boek wordt het gebeurde zelf in grote lijnen juist beschreven. In zijn oordeel over het gebeurde geeft de auteur echter Paulus van Nielen de kwalificatie van “smeerlap”, “vuile gek” en “vuile leugenaar” mee, die terecht tot de “doodstraf door het zwaard” veroordeeld werd.
Het krantenartikel kwalificeert, naar ik aanneem in overleg met Kees van Pelt, de hierboven genoemde hoofdrolspeelster nog als een vermoedelijke prostituee en geeft verder aan, dat de onthoofding met het zwaard vóór Het Dorpshuis van Oud-Beijerland werd uitgevoerd.
? Maar wat waren nu de feiten, die uit het verhoor naar voren komen.
In het eerste verhoor zegt Paulus dat hij 27 jaar oud is, uit West Barendrecht onder Carnisse, komt en boerenknecht is.
Op zaterdag 24-09-1785 is hij naar Oud Beijerland gekomen om een fles wijn te drinken en ’s avonds weer naar huis terug te keren. Op dat ogenblik was er in Oud Beijerland kermis.
Aanvankelijk was hij in gezelschap van een viertal vrienden, die echter niet aanwezig waren toen hij een meisje, Agata Kegels, ontmoette. Met haar heeft hij de rest van de dag doorgebracht, met name in de herberg in ’t Regthuijs, waar zij meerder flessen wijn hebben geconsumeerd.
Na de rijkelijke alcoholconsumptie nodigde Agata hem uit naar het huis van haar zuster te gaan, waar ze koffie zouden kunnen drinken. Het moet dan al in de avonduren geweest zijn. In het verhoor zegt Paulus dat zij een uitnodiging gedaan heeft om met hem naar bed te gaan.
Bij het huis aangekomen, heeft Paulus alleen een drietal kinderen gezien, waarvan de oudste een meisje (Jannetje Hempel) van twaalf jaar was. De ouders van deze kinderen waren kennelijk niet aanwezig. Bij of na het koffiedrinken is Paulus in slaap gevallen en is Agata weer het huis uitgegaan, hem kennelijk met de drie kinderen alleen achter-latend. Het moet al in de vroege nachtelijke of ochtenduren geweest zijn, dat Paulus door het twaalfjarige meisje wakker is gemaakt met een zoen. Hij heefttoen aan het meisje gevraagd waar haar tante was, waarop door haar geantwoord is, dat zij boven in het huis was. Daar is Paulus gaan kijken, maar heeft hij Agata niet aangetroffen.
Daarop volgend moet de poging tot verkrachting van het twaalfjarige meisje zich hebben afgespeeld, hetgeen blijkens de verklaringen ook nog tot een bloedig schouwspel heeft geleid. Hierna heeft Paulus het huis verlaten en kennelijk niet de behoefte gevoeld om Oud Beijerland direct te verlaten. Hij is naar de herberg van Karel Schipper gegaan.
Inmiddels was de vader van Jannetje (Lodewijk van Hempel) door zijn vrouw of schoonzus op de hoogte gesteld van hetgeen zijn dochter was aangedaan. Beide laatsten waren kennelijk eerder thuis gekomen, maar pas nadat Paulus al vertrokken was.
Nadat hij van het gebeurde met zijn dochter kennis had gekregen, is hij op zoek naar de dader gegaan en heeft hem in de eerder genoemde herberg gevonden. Hij moet dus een goede beschrijving van zijn schoonzuster Agata gekregen hebben. Hij heeft Paulus verzocht om mee te gaan naar zijn huis, waarin deze kennelijk geen bezwaar zag.
De magistratuur moet enige tijd vóór deze zoekactie kennelijk al op de hoogte van het gebeurde zijn gebracht, want bij terugkeer in de woning van Lodewijk van Hempel waren Dienaren van justitie daar al aanwezig en werd Paulus gearresteerd en in gijzeling genomen.
In het verhoor heeft Paulus op vrijwel alle punten bekend en de schuld voor het gebeurde op zich genomen. In de huidige tijd zou hij geassisteerd zijn door een advocaat, die nog wel het nodige verweer had kunnen voeren. Toch komt uit de stukken naarvoren, dat de destijds zittende magistratuur zijn best heeft gedaan om deze zaak naar de rechten van toen zorgvuldig te behandelen.
Een en ander heeft tot een eis van de baljuw (Mr. Nicolaas Backus) geleid van 20 jaren tuchthuis. De Leenmannen van Oud Beijerland veroordeelden hem echter slechts tot 12 jaren tuchthuis. Voor het boek van Kees van Pelt was kennelijk het eerste gedeelte van de eis (waarin nog gerefereerd wordt aan kennelijk vroegere jurisprudentie met dood
door het zwaard) en de tekst van de veroordeling (met “plaatse alwaar men gewoon is executie van Crimineele Justitie te doen”) de aardigste passages. Toch was dat in strijd met de werkelijkheid.
Was in de kop van het krantenartikel van destijds sprake van een amateur-historicus; aan het eind van dat artikel had zeker amateur-journalist mogen staan. Van een zorgvuldige controle van de feiten is geen sprake geweest.
Historicus en journalist hadden aan het eind van de veroordeling ook nog kunnen lezen, dat Paulus op 17 november 1785 naar het Tugthuijs in Delft is overgebracht. Met dit Tugthuijs werd het St. Joris Gasthuis bedoeld, dat als Dolhuis sinds 1677 gefuseerd was met het Tuchthuis (de plaatselijke gevangenis). Door Oud-(en Nieuw-) Beijerland werd aan het eind van de 18e-eeuw jaarlijkse bijdragen aan dit Tuchthuis betaald.
Het is de vraag of Paulus van Nielen in Delft zijn volledige tijd als gede-tineerde (van 1785 tot 1797) heeft uitgezeten. Het eind van de 18e-eeuw was een roerige tijd in Nederland, ook met uitbraken uit de ge-vangenissen.
Duidelijk is geworden, dat Paulus zijn laatste jaren bij zijn broer (mijn bet-betovergrootvader) in Nieuwveen heeft doorgebracht. Beiden zijn daar kort na elkaar overleden op 14 mei 1811 (Paulus van Nielen, ongehuwd) en op 13 juni 1811 (Cornelis Claeszn van Nielen, gehuwd).
Nico S. van Nielen.
Er zijn ook nog twee documenten waarin uitvoerig het verhoor en de veroordeling is beschreven:
? Verhoor Paulus van Nielen op 27-09 en 08-10-1785 in Oud-Beijerland
? Veroordeling Paulus van Nielen op 09-11-1785 in Oud Beijerland
Heeft u na het lezen van bovenstaand verhaal hier belangstelling voor, dan kunt u contact opnemen met de redactie van de HVO, Dineke Dijkshoorn-Bison, via het contactformulier op de website. (Deze uitgave –BB. nr.52 dec.2013- komt in ieder geval maart 2014, met de twee documenten op de website.)

Heeft u aanvullingen, correcties of vragen met betrekking tot paulus claasz van NIELEN?
De auteur van deze publicatie hoort het graag van u!

Tijdbalk paulus claasz van NIELEN

Klik op de namen voor meer informatie. Gebruikte symbolen:  grootouders    ouders    broers/zussen    kinderen