Stamboom Jacobs » Gordina "Sien" de Groot (1855-1927)

Persoonlijke gegevens Gordina "Sien" de Groot 

• Roepnaam is Sien.
• Zij is geboren op 22 april 1855 in Gerwen.
• Zij is overleden op 3 februari 1927 in Nuenen, zij was toen 71 jaar oud.

  Illustraties:
  portret Gordina de Groot dec 1884 in het Rijksmuseum Amsterdam, afmetingen 42 x 35 cm, olie op linnen op hout, JH 569;
  kerk en begraafplaats te Gerwen;
  kerk te Gerwen;
  buste door Peter Nagelkerke.
  -- GEDCOM (FAM) --
  1 CHIL @I264@
  2 _QUAYHUSB 2
  Geboorte
  Kind Gordina de Groot
  Datum geboorte 22-04-1855
  Geslacht Vrouw
  Plaats Nuenen, Gerwen en Nederwetten
  Vader Cornelis de Groot
  Moeder Cornelia van Rooij
  Overlijden
  Overledene Gordina de Groot
  Datum overlijden 02-02-1927
  Plaats Nuenen, Gerwen en Nederwetten
  Geslacht Vrouw
  Vader Cornelis de Groot
  Moeder Cornelia van Rooij
  Bron Overlijdensregister Nuenen, Gerwen en Nederwetten 1927
  Toegangsnr. 550
  Inv.nr. 2110
  Aktenummer 7
  Akte datum 1927

• Een kind van Cornelis de Groot en Cornelia van Rooij
• Deze gegevens zijn voor het laatst bijgewerkt op 3 januari 2024.

Gezin van Gordina "Sien" de Groot

Zij is getrouwd met NN.

Zij zijn getrouwd

Kind(eren):

1. Cornelis de Groot  1885-1951

Notities over Gordina "Sien" de Groot

Door Hans Korpershoek

Sien de Groot

Schildersmodel van Vincent van Gogh. Gordina (Sien) de Groot werd geboren te
Nuenen c.a. op 22 april 1855 en is overleden te Nuenen c.a. op 2 februari 1927.
Sien woonde ondermeer aan de Beekstraat in de voormalige openbare lagere school,
die als zodanig dienst heeft gedaan tot 1877, en in een oude landarbeiderswoning in
Gerwen tot 1956 genummerd B 26 en nu aangeduid als Gerwenseweg 4. Sien woonde
daar samen met haar broers Peer en Gijs. Op een 24-tal olieverfschilderijen,
tekeningen en etsen van Vincent van Gogh is Sien de Groot door verschillende
Nuenenaren herkend. Zij zelf heeft tegenover de schilder Nico Eekman verklaard
model te hebben gestaan voor Vincent van Gogh en met name voor te komen op het
schilderij ‘De Aardappeleters’.
In een van zijn brieven aan zijn zus Wilhelmien heeft
Vincent van Gogh naar Sien de Groot geïnformeerd:
‘Het zou mij een plezier doen als gij mij wildet schrijven hoe Margot Begemann het
maakt en hoe zij het maken bij de Groot: hoe is die geschiedenis afgelopen, is Sien
de Groot met haar neef getrouwd? en is haar kind blijven leven? Wat ik van mijn werk
denk is dat het schilderij van de boeren die aardappels eten, wat ik in Nuenen maakte
après tout het beste wat ik maakte...’
(brief W1 1887, Parijs).

De zoon van Sien de Groot, in oktober 1885 geboren, werd toentertijd toegeschreven
aan Vincent van Gogh. Hij heeft dat ontkent in één van zijn brieven:‘Er moet een
meid in de kraam die ik dikwijls geschilderd had, en men zag er mij op aan, hoewel ik
het niet was. Echter wetende hoe ‘t geval in elkaar zat van die meid zelve, en het een
geval zijnde waarin een gemeentelid van de Nuenense pastoor zich nogal bijzonder
lelijk had gehouden, kunnen zij op mij, bij deze gelegenheid althans, geen vat
krijgen....’
(Brief 423, september 1885 aan zijn broer Theo).

Pastoor Andreas Pauwels verbood op een gegeven ogenblik zijn parochianen voor
Vincent van Gogh te poseren. De familie De Groot, en met name Sien de Groot, trok
zich van dat verbod niets aan.
Vincent van Gogh daarover in Brief 423: ’... De pastoor ging zover dat hij mensen
geld beloofde, als zij zich niet lieten schilderen; de lui echter zeiden heel parmantig
terug, dat zij liever aan mij verdienden dan bij hem iets te komen vragen...’.
Straatnaam: Sien de Grootstraat, vastgesteld bij raadsbesluit van 26 maart 1981.
Vincent van Gogh schilderde in december 1884 het portret van Gordina de Groot. Ze was op dat moment zijn Dolcinea, volgens zijn vriend Anthon Kerssemakers. Vincent zou haar minstens 24 keer tekenen en schilderen als zijn favoriete model.
Gordina, ook wel Sien of Dien genaamd, was indertijd twee jaar jonger dan Vincent en geboren als een zondagskind op 24 april 1855 om 4 uur 's-middags.
Ze woonde, toen ze vereeuwigd werd, in het huisje aan de Gerwense weg 4 in Gerwen (b26) welk door Vincent vaak werd bezocht en wat ook diende als decor voor het beroemde schilderij "de Aardappeleters".
De personen aan tafel zijn bij elkaar in een compositie gebracht door Vincent. De vader van Gordina (Cornelis 1818-1883) was net in april overleden op 65 jarige leeftijd en Vincent heeft hem niet meer gekend, want hij zou pas in december 1883 via Eindhoven in Nuenen arriveren.
Moeder de Groot (Cornelia van Rooij 1825-1891) woonde er met Gordina en de broers Peter en Gijs.
De broers zullen wel de verantwoordelijkheid voor het vaderloze gezin hebben moeten overnemen en het huishouden in handen gegeven hebben van Gordina, nu haar moeder ook al een dagje ouder werd.

Het bedoelde portret is wat mij betreft veel indringender dan de Mona Lisa van Leonardo da Vinci.
Daar waar Leonardo een mysterieuze, decadente schoonheid schilderde en er flink de tijd voor genomen zal hebben, portretteerde Vincent op een betoverende wijze een boerse jonge vrouw, zo van het land geplukt maar met een wonderlijke eerlijke echtheid.
Het is een schoonheid uit het leven gegrepen, waarmee Vincent haar vereeuwigde op 27 jarige leeftijd.

De ruwe penseelvoering en kleurgebruik van zijn veranderende palet onderstrepen nog eens de ongelooflijke uitdrukkingskracht die van Gogh eigen is en als zodanig niet eerder vertoond of aangedurfd door andere kunstenaars uit die tijd.
Ook gebruikte hij zo te zien ruwe borstels of zelf geplette kwasten om met een krachtige streek dat nog te versterken, hetgeen tot voor die tijd zeer ongewoon was en ook met grote snelheid werd geschilderd.
Dit maakt het schilderij absoluut uniek.

De verleidelijke, licht spottende of plagende blik in haar ogen moeten door Vincent onmiskenbaar zijn geregistreerd zoals ze hem aankeek.
De volle rode sensuele lippen glimlachen naar haar "schildersmenneke" maar je voelt naast de spanning ook de warmte voor hem.
De pas gestreken zondagse poffer staat als een bekroning op haar hoofd.
Vincent zou het Mineral blauw-pigment bestellen bij de firma Schonberg in Dusseldorf om de speciale kleur die hij zo bewonderde van de boerse kleding te benaderen.
Het Pruisisch blauw voor de contouren en schaduwwerking zal voor altijd een werkwijze van Vincent blijven zoals het gebruik van de complementaire kleuren uit de leer van Eugene Delacroix.
Met wat toetsen van Napels geel heeft hij de lichtval door de kleine raampjes van de Gerwense hut op het gezicht van Gordina schitterend weergegeven.

Vincent moet op Gordina een wonderlijke indruk gemaakt hebben, alsof hij van een andere planeet kwam.
Als de zoon en buitenbeentje van de dominee/predikant Theodoor van Gogh, die op een statige pastorie woonde met zijn familie die groot aanzien genoot door deftigheid, maar ook door Vincents welbespraaktheid, de kennis van de talen en zijn reizen door Europa.
Terwijl Gordina waarschijnlijk nauwelijks verder is gekomen dan Nuenen, moet Vincent verteld hebben over Parijs, Amsterdam, London en het dichterbij gelegen Eindhoven. Gordina kon niet lezen of schrijven en wist niet hoe de moderne wereld in elkaar zat. Zelfs het plaatselijk dialect is zoals een andere taal.

Vincent zal ook wel wat tijd met Gordina in het koren hebben doorgebracht want vaker schrijft hij naar zijn broer Theo dat je moet genieten van wat er voorhanden is.
De mangelkamer achter de pastorie of zijn atelier bij koster Schafrat, die ook organist en kleermaker was, leenden zich zeker niet voor geheime afspraakjes.
De vrouw van de koster had net een kind gekregen en er woonde in hetzelfde huisje een kapelaan, Wilhelmus Beekman (1853-1919).
Muren waren ook toen al gehorig en de sociale controle groot.
Ook de gezusters Begemann, buren van de van Gogh’s zullen hem argwanend in de gaten gehouden hebben na de escapades met hun zuster Margot.

Vincent leefde op brood en kaas maar had altijd een gevulde flacon brandy bij zich. Door zijn eenzijdige eetgewoontes en ziekelijkheid zou hij een paar maanden later in Antwerpen tien tanden moeten laten knippen, zo slecht was zijn gebit er aan toe, nog afgezien van de conditie van zijn maag.
Zuster Willemien schrijft dat Vincent met brandy daar ook de dames in het veld verwende (maar ook gaarne de dames in Eindhoven) en dat er over geroddeld werd in het dorp.
Wie weet is Gordina daartoe aangemoedigd geworden.

Ervaring met alcohol zal ze wel niet gehad hebben en de bijkomende effecten zullen haar wat lichtzinniger gemaakt kunnen hebben.
Vincent, als minnaar, met zijn stugge rode haren en stoppelige baard en vaak nog als een vagebond gekleed zullen van hem toch geen Adonis gemaakt hebben.
Vaak zat hij ook nog onder de verf van de nog natte schilderijen die hij vervoerde. Zijn urenlange tochten door hei en beken en daarbij zijn schilder-spullen zeulend zullen hem zeker niet frisser gemaakt hebben.

Vincent had al veel ervaring met de dames van plezier in Parijs, Londen, Amsterdam en wist ook wel hoe je kindertjes moest voorkomen met de voorbehoedsmiddelen uit die tijd welke hij zelf vanuit Antwerpen meebracht en uitdeelde aan de plaatselijke jongens, tot groot ongenoegen van de pastoor.
De vroegere affaire met Margot Begemann, die eerder zijn geliefde was en trachtte zichzelf te vergiftigen, werd ook afgesloten met de woorden aan Theo, dat hij Margot in het sociale nooit in verlegenheid zou brengen.

Echter, Gordina raakte rond januari 1884 in verwachting en in het dorp Nuenen keek iedereen Vincent erop aan en hij zal wel aanleiding tot de geruchten gegeven hebben. Haar kind Cornelis, in oktober 1885 geboren, zou later ook rode haren krijgen maar dat zat ook in de genen van familie de Groot.

Afbeelding invoegen

Een dikke maand nadat Sien haar zoontje Cor gebaard had, is Vincent definitief, op 17 november 1885 vertrokken, alhoewel hij zelf eerst aangaf dat het tijdelijk kon wezen. Het kind zal wel niet meer door Vincent gezien zijn of zou hij toch een bezoekje gebracht hebben aan de kraamkamer in Gerwen?

Uit latere brieven aan zus Wil (brief 423 bijvoorbeeld) weten we dat Vincent heeft nagevraagd hoe het met de gezondheid van het kind was en of het was blijven leven, maar ook of Gordina nog met haar neef getrouwd was.
Waarschijnlijk was het een kwakkelige gezondheid die hem deed vermoeden dat het kind het niet zou halen.
Eerder vertelde Vincent aan Theo dat hij erop werd aangekeken de vader te zijn maar dat hij wist hoe het zat en nog wel van Gordina (de meid) zelve.
Pastoor Andreas Pauwels (van 1880-1889) heeft een kwalijke rol gespeeld om de bewoners te verbieden om nog model te staan voor Vincent, maar gezien de datering van de schilderijen zal Gordina zich daar weinig van hebben aangetrokken.
Dit moet ook voor de deftige moeder van Vincent zeer gênant geweest zijn.
Je moet wel lef hebben om het verbod van zo’n pastoor te negeren en al helemaal in zo’n kleine gemeenschap en zelfs de burgemeester moest eraan te pas komen om e.e.a. te sussen.
Vincent was ook boos op de pastoor omdat de vader van het kind een lid van zijn Katholieke Gemeente was en hem de hand boven het hoofd hield.

In 1927 zou Benno Stokvis in zijn nasporingen betreffende van Gogh nog met een dame gesproken hebben in Eindhoven die beweerde de toenmalige verloofde van de man te zijn geweest en neef van Gordina.
Deze had toegegeven aan zijn toekomstige vrouw, dat hij de vader was van het kind van Gordina.
Er zal wel iets geregeld zijn, tot ieders tevredenheid.
De man zou als beroep "moeilijk hoofdwerk" gehad hebben.
De verloofde vrouw is uiteindelijk toch met die persoon getrouwd en zal het hem dan vergeven hebben.

De situatie in het vaderloze gezin de Groot zal niet eenvoudig zijn geweest om de eindjes aan elkaar te knopen.
Vincent betaalde wel zijn modellen van de ruime toelage van zijn broer Theo en nam ook koffie mee vanuit Eindhoven, want de arme luitjes konden zich hooguit surrogaat-koffie veroorloven; die hij kocht of ruilde bij Jans en Dora van den Broek in het Korenstraatje te Eindhoven.

Hij placht ook te logeren in Eindhoven als hem dat uitkwam om allerlei redenen. Verhuizen naar Eindhoven zou voor hem te duur zijn geweest.
Vaak was hij daar te vinden, zowel voor enige tijd als tussendoortjes.

Hij kocht er zijn materialen bij Jantje Baijens waar hij ook kon poffen en die ook goedkope verf voor hem wreef, zoals hij Theo vertelde.
Soms bestelde Vincent enorme doeken van meer dan 1 1/5 meter en hij zal die echt niet alle dagen door weer en wind op en neer gesjouwd hebben.
Hij mocht ze soms in Eindhoven "stallen" zoals een keertje "de Aardappeleters" bij zijn vriend Anton Kerssemakers die tegen-over het Eindhovense station woonde en omdat hij bang was om het "door" te schilderen.

Of als hij een week lang daar met zijn vrienden stillevens schilderde en les gaf aan Willem van de Wakker, Anthoon Hermans, Toon Kers en natuurlijk contact had met de leerlingen van "de Teekenschool".
Daar kwam nog bij, dat hij bij de organist van de Sint Catharina kerk en muziekleraar Hein van der Zanden pianolessen ging nemen, wat echter op een ramp uitliep omdat Vincent de muziektonen met kleuren vergeleek, hetgeen we weten uit de overlevering.
De pianoleraar werd bang van hem en heeft hem weggestuurd.

Uit later onderzoek zal blijken dat meerdere mensen de verbintenis maken tussen de hersencellen en de zintuigen met kleur en geluid, wat nu synesthesia wordt genoemd, en een geliefd onderwerp is in de cognitieve psychologie van vandaag en waar we nog weinig van weten.

Het culturele leven was behoorlijk in opkomst in die tijd en ook Anthoon Hermans de goudsmid, kunsthandelaar en amateur-schilder, was het middelpunt hiervan en de zangkoren, verenigingen en orkesten tierden welig in die tijd.
Gordina zal wel nauwelijks of geheel niet deel hebben kunnen uitmaken van het stadse leven, alhoewel Vincents leerlingen wel wisten wie ze was.
Ook nam Vincent zijn gasten mee op bezoek naar de hutten van de mensen die hij beschreef als "inboorlingen".

Toen Gordina eenmaal zichtbaar in verwachting was heeft Vincent haar nog een aantal malen geschilderd met grote angstige ogen en haar een prominente positie gegeven in de compositie van de aardappeleters, waar ze in de eerste studies nog ontbrak.
Pas later kwam ze in beeld, toen nog met het hoofd afgewend, en in de laatste versie zien we haar in volle glorie naar een jongeman kijkend.

Ze moet wel onzeker geweest zijn betreffende haar toekomst.
Vincent zou vertrekken naar Antwerpen, zijn spulletjes zijn nog een tijdlang opgeslagen gebleven maar Vincent is die nooit komen ophalen en heeft die uiteindelijk laten versturen naar zijn moeder in Breda waar ze naartoe was verhuisd.
Gordina zou nooit met haar neef of iemand anders trouwen en afhankelijk blijven van haar familie.
Het zal ook wel een sterke vrouw geweest zijn die verder geen kinderen meer zou krijgen en haar eigen lotsbestemming zou bepalen.

Vincent was altijd op zoek geweest naar een eigen gezinnetje maar met alle mislukkingen zal dit ook wel geen optie voor hem zijn geweest.

De notabelen het dorp waren ronduit vijandig en Vincent kon beter uit de buurt blijven en zijn "conversatie" zoeken in Eindhoven.

Afbeelding invoegen
De roem van Vincent heeft Gordina vast nog wel meegemaakt en onderzoekers hebben later nog met haar gesproken waarbij ze beaamde dat ze voor Vincent poseerde en zijn model was geweest.
Zoontje Cor zal tegen die tijd ook wel geweten hebben wie zijn echte vader in de incestueuze situatie was, of daar navraag naar hebben gedaan.

Gordina zou 71 jaar worden en overlijden op 3-2-1927 en werd bij de oude Sint Clemenskerk van 1620 te Gerwen begraven op het kerkhofje rechts naast de kerk.
De grafsteen werd helaas verwijderd en er is een tuin aangelegd. Nu is er alleen nog een grasveld zichtbaar waar het gebeente van Gordina moet liggen.

Jammer! Deze door Vincent in de ogen gekeken vrouw en die op de overgebleven schilderijen aanschouwd is door vele miljoenen mensen.
Al vele jaren lang rust zij nu anoniem in de aarde en het is jammer dat met haar graf indertijd zo oneerbiedig is omgesprongen.

Haar zoon Cornelis zou overlijden in 1951 en slechts zijn grafsteen is bewaard gebleven op begraafplaats "de Huikert" in Gerwen (zie onder).

Heeft u aanvullingen, correcties of vragen met betrekking tot Gordina "Sien" de Groot?
De auteur van deze publicatie hoort het graag van u!

Tijdbalk Gordina "Sien" de Groot

Klik op de namen voor meer informatie. Gebruikte symbolen:  grootouders    ouders    broers/zussen    kinderen