Stamboom Willems Hoogeloon-Best » Philipp Abraham KOHNSTAMM (1875-1951)

Persoonlijke gegevens Philipp Abraham KOHNSTAMM 

• Hij is geboren op 17 juni 1875 in Bonn, Noordrijn-Westfalen, Duitsland.
• Beroep: Natuurkundige, Filosoof en Pedagoog.
• Hij is overleden op 31 december 1951 in Ermelo, 1362, Gelderland, Nederland, hij was toen 76 jaar oud.
• Een kind van Mayer Max KOHNSTAMM en Sara WERTHEIM

Gezin van Philipp Abraham KOHNSTAMM

Hij is getrouwd met Johanna Hermana KESSLER.

Zij zijn getrouwd op 30 juni 1903 te 's-Gravenhage, Zuid-Holland, Nederland, hij was toen 28 jaar oud.

Kind(eren):

1. Geldolph Adriaan KOHNSTAMM  1904-1985 
2. Max KOHNSTAMM  1914-2010 
3. Johanna Augusta KOHNSTAMM  1917-2001

Notities over Philipp Abraham KOHNSTAMM

Philipp (later Philip) Abraham Kohnstamm (Bonn, 17 juni 1875 - Ermelo 31 december 1951) was een Nederlands natuurkundige, filosoof en pedagoog, en is bekend geworden als grondlegger van de wetenschappelijke pedagogiek en didactiek in Nederland.

Inhoud [weergeven]
Kinderjaren[bewerken]
Kohnstamm werd in Duitsland geboren als derde kind en enige zoon van de bankier Max Kohnstamm en Sarah Wertheim. Zijn moeder was een zuster van de Amsterdamse bankier en filantroop Abraham Carel Wertheim, naar wie het Wertheimpark in de Amsterdamse Plantage is genoemd. Gedwongen door een langdurige ziekte van zijn vader, die in een sanatorium moest worden opgenomen, verhuisde moeder met de kinderen naar Nederland. De familie was van liberaal-joodse huize. Aan het joodse geloof werd niet veel gedaan.

Universitaire loopbaan[bewerken]
Tijdens zijn HBS-tijd in Amsterdam woonde Philip (de derde p in zijn naam liet hij vallen) in huis bij zijn oom Abraham Carel Wertheim. In 1893 begon hij zijn studie in de natuurwetenschappen aan de Gemeente Universiteit. In 1901 promoveerde hij in de natuurkunde bij zijn leermeester J.D. van der Waals. Als experimenteel fysicus had Kohnstamm ook belangstelling voor de filosofie en met name de logica en kennisleer, waarin hij in 1907 aan dezelfde universiteit privaatdocent werd. Belangrijker was zijn benoeming, in 1908, tot buitengewoon hoogleraar in de thermodynamica, een afsplitsing van de leerstoel van Van der Waals. In 1918 volgde zijn overstap naar de pedagogiek, met een benoeming tot bijzonder hoogleraar in de opvoedkunde vanwege de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen. Van 1932 tot 1939 was hij tevens buitengewoon hoogleraar pedagogiek aan de Universiteit van Utrecht. In 1940 werd hij, samen met alle andere ambtenaren en docenten van Joodse afkomst, door de bezetter gedwongen zijn ambt neer te leggen. Na de bevrijding keerde hij terug en ging een jaar later met emeritaat.

Philip Kohnstamm wordt gezien als grondlegger van de empirische onderwijskunde in Nederland. Dit komt tot uiting in de naamgeving van het Kohnstamm Instituut en het gemeenschappelijk gebouw van de afdeling pedagogiek van de Universiteit van Amsterdam en de Hogeschool van Amsterdam, het Philip Kohnstamm-huis aan de Wibautstraat. In 1997 werd aan de Universiteit van Amsterdam een bijzondere leerstoel "Vormgeving van de beroepsopleidingen pedagogiek" ingesteld, de Kohnstamm-leerstoel genoemd.[1] Ook werd er een aantal basisscholen naar hem genoemd.[2]

Maatschappelijke functies[bewerken]
Kohnstamm was ook organisatorisch en maatschappelijk actief. In 1905 trad hij toe tot de Vrijzinnig Democratische Bond en was van 1907 tot 1918 voorzitter van die partij. Hij was medestichter van de Middenstands-Credietbank, actief lid van het Herstel Europa Comité en lid van de Onderwijsraad. In 1918 was hij medeoprichter van het Nutsseminarium voor Pedagogiek, waarvan hij eerste directeur werd. In 1936 stichtte hij het IVIO (Instituut Voor Individueel Onderwijs) dat bedoeld was voor de scholing van jeugdige werklozen in crisistijd. Na de Tweede Wereldoorlog werd hij voorzitter van de onderwijscommissie van de Partij van de Arbeid.

Geloofsovertuiging[bewerken]
In zijn jaren als scholier was hij nog atheïst en humanist. Vanaf het begin van de 20e eeuw voelde hij zich steeds meer aangetrokken tot de christelijke kerk en, nadat hij vanwege zijn vriendschap met de Doopsgezinde predikant A.K. Kuiper, eerst nog een tijd overwogen had lid te worden van de Doopsgezinde Broederschap[3], besloot hij in 1917 zich te laten dopen in de Nederlandse Hervormde Kerk - omdat het karakter van de volkskerk hem lief was [3]- en ontwikkelde zijn denken zich in de richting van het christelijk personalisme. In zijn geloofsovertuiging werd hij sterk geïnspireerd door zijn leermeester, de natuurkundige en Nobelprijswinnaar J.D. van der Waals.

Gezinsleven[bewerken]
Kohnstamm trouwde in 1903 met An Kessler, de oudste dochter van J.B.August Kessler, een van de oprichters van de Koninklijke Nederlandsche Petroleum Maatschappij. Zij kregen zes kinderen, van wie de jongste, Max Kohnstamm, later het bekendst werd. In 1907 lieten Philip en An naar eigen ontwerp een houten zomerhuis bouwen in Ermelo. In de loop der jaren werd dat huis een ontmoetingsplaats voor tal van bevriende intellectuelen, waaronder de natuurkundige Paul Ehrenfest, de rechtsgeleerde Paul Scholten en de pedagoog Martien Langeveld. In 1926 verhuisde het gezin definitief van Amsterdam naar Ermelo.

Enkele malen werd Kohnstamm getroffen door aanvallen van manisch-depressiviteit, de ziekte waaraan ook zijn vader leed. De eerste keer kwam in een periode van overspannenheid tijdens de Eerste Wereldoorlog, toen hij meehielp vluchtelingen uit het gebombardeerde Antwerpen per vrachtauto naar Amsterdam te brengen.

In de Tweede Wereldoorlog lieten de Duitsers hem aanvankelijk met rust. Het feit dat hij getrouwd was met een niet-Joodse vrouw beschermde hem tegen deportatie. Wel werden zijn beide zusters gedeporteerd en in Auschwitz vermoord. Toen de SS hem in 1944 wilde arresteren, werd hij tijdig gewaarschuwd door een SD-officier uit Ermelo met wie hij enkele levensbeschouwelijke gesprekken had gevoerd. Van 1942 tot 1944 zat zijn jongste zoon Max als gijzelaar gevangen in kamp Sint-Michielsgestel.

Publicaties[bewerken]
Kohnstamm schreef over een sterk uiteenlopend gebied: van natuurkunde, politiek, filosofie, pedagogiek tot theologie. Hij schreef honderden artikelen en een dertigtal monografieën. Een selectie:

1981, (postuum verschenen) Persoon en samenleving; opstellen over opvoeding en democratie
1949, Existentialisme, personalisme en paedagogiek
1948, Keur uit het didactisch werk van Prof. Dr. Ph. Kohnstamm
1947, Mensch en wereld
1947, Vrije wil of determinisme : een mathematisch-fysische en kennis-theoretische uiteenzetting voor juristen, paedagogen, theologen en andere niet-fysici
1938, Democratie in de branding
1938, Politiek en ethiek
1936, Het nationaalsocialisme als geestelijk gevaar
1935, Paedagogiek als wetenschap
1934, Psychologie van het anti-semitisme
1934, De formele logica en het kinderlijke denken
1934, Democratie, dictatuur en opvoeding
1934, Hoe mijn "bijbelsch personalisme" ontstond
1933, De wijsbegeerte in haar verhouding tot ons Hooger Onderwijs
1933, Psychologie van het ongeloof
1932, Over denken en leeren denken
1931, Modern-psychologische opvattingen omtrent godsdienst en religie : een kritisch overzicht
1931, Schepper en schepping: een stelsel van personalistische wijsbegeerte op bijbelschen grondslag. Deel 3. De Heilige. Proeve van een christelijke geloofsleer voor dezen tijd
1929, Schepper en schepping: een stelsel van personalistische wijsbegeerte op bijbelschen grondslag. Deel 2. Persoonlijkheid in wording. Schets eener christelijke opvoedkunde
1929, Individu en gemeenschap : verzamelde sociaal-paedagogische opstellen
1926, Schepper en schepping: een stelsel van personalistische wijsbegeerte op bijbelschen grondslag. Deel 1. Het waarheidsprobleem. Grondleggende kritiek van het christelijk waarheidsbewustzijn
1926, Sexueele opvoeding
1925, Modern agnosticisme
1925, Paedagogische en ethische vragen op het gebied van het sexueele leven
1925, Persoonlijkheid en idee
1925, De nieuwe school'
1923, Het levenswerk van J.D. van der Waals
1921, Over natuurwetten, wetmatigheid en determinisme
1919, Staatspaedagogiek of Persoonlijkheidspaedagogiek
1917, De toekomst der democratie en de oorlog
1916, Ontwikkeling en onttroning van het begrip natuurwet
1915, Warmteleer Uitgeverij Wereldbibliotheek
1914, Democratie
1908, Determinisme en natuurwetenschap
Literatuur[bewerken]
Over het werk van Philip Kohnstamm zijn tientallen artikelen verschenen en een achttal proefschriften en monografieën. Een selectie:

Hollestelle, M.; Beperkte spontaniteit; leven en werk van Philip Kohnstamm, Masters thesis Utrecht, 2004
Hilvoorde, I. van; Grenswachters van de pedagogiek, proefschrift Utrecht, 2002.
Vermeer, A.H.L.; Philipp A. Kohnstamm over democratie, proefschrift Utrecht, 1987
Hofstee, H.; Het bijbels personalisme van prof. dr. Ph.A. Kohnstamm : ontstaan en grondslagen, proefschrift Groningen, 1973
Erasmus, O.c.; Die personalisme van Kohnstamm als grondslag vir sy filosofie van die opvoeding, Meulenhoff Amsterdam, 1962
Praag, H. van; Philip Abraham Kohnstamm, een man Gods, Ten Have Amsterdam, 1952
Poortland, J.J.; Indeterminisme of determinisme? : een beschouwing naar aanleiding van Prof. Dr Ph. Kohnstamm's "Vrije wil of determinisme",Van Gorchum Assen, 1949
Hoogwerf, P.H.; De paedagogiek van Prof. Dr. Ph. Kohnstamm : met een inleiding tot zijn werken, Wolters Groningen, 1933
Snethlage, J.L.; Openbaring en het debat Kohnstamm-Snethlage : met aanteekeningen, Van Loghum Slaterus Arnhem, 1926
Goslinga, A.; Prof. Kohnstamm en het conflict Groen-van der Brugghen, Uitg. Holland Amsterdam, 1926

Heeft u aanvullingen, correcties of vragen met betrekking tot Philipp Abraham KOHNSTAMM?
De auteur van deze publicatie hoort het graag van u!

Tijdbalk Philipp Abraham KOHNSTAMM

Klik op de namen voor meer informatie. Gebruikte symbolen:  grootouders    ouders    broers/zussen    kinderen