Stamboom Luser Stasse » Harcko Lupposz Iwema (1485-1544)

Persoonlijke gegevens Harcko Lupposz Iwema 

• Hij is geboren in het jaar 1485 in Niebert, Marum.
• Beroepen:
• in het jaar 1532 Kerkvoogd in Niebert.
• Grietman van het Westerdeel van Vredewold in Vredewold.
• Hij is overleden op 8 april 1544 in Niebert, Marum, hij was toen 59 jaar oud.
• Een kind van Luppo Ywema (Iwe) Iwema (toe Ewer)

Gezin van Harcko Lupposz Iwema

Hij is getrouwd met Haebe Lucke Renckema.

Zij zijn getrouwd

Kind(eren):

1. Andreas Harckes Iwema  1515-????
2. Maens Harckesdr Iwema  1520-????
3. Kunne Harckesdr Iwema  1522-1588
4. Mense Harckes Iwema  1534-????

Notities over Harcko Lupposz Iwema

Richter en Schepper' (Buurrechter en Zijlrechter) 'tot Niebert en Nuis'en dus ook op gezette tijden Grietman van Westerdeel-Vredewold (1516 en 1525).

Aan het eind van de 14e eeuw drongen de Bourgondiërs in de Lage Landen binnen, waardoor de politieke situatie grondig veranderde. Door het huwelijk van Filips de Stoute, de jongste zoon van de Franse koning, met Margaretha van Vlaanderen kwameerst dit hertogdom binnen de Bourgondische dynastie, daarna volgden Brabant, Namen, Limburg, Henegouwen en ook Holland en Zeeland, terwijl Filips' afstammeling Karel V in 1524 ook nog Friesland en in 1528 het prinsbisdom Utrecht wist in te lijven, en als allerlaatste in 1543 het hertogdom Gelre (waar toen de rest van het hogere noorden nog onder viel!). In de nadagen van dit bewind van Karel van Gelre besluit diens bastaardzoon en naamdrager - in die tijd zijn vaders stadhouder in Stad & Lande van Groningen - om de grietenij (het grietmanschap) van (alleen) Vredewold voortaan erfelijk te verbinden aan het huis van Ewsum, residerend in Huize Nienoord, en in die tijd met vaste hand bestuurd door Wigbolt's weduwe Beetke van Raskwerd. Daardoor worden de regionale buurrechters, die deze hogere rechterstoel 'per ommegang' bekleedden, buiten spel gezet. Maar als dan op hemelvaartsdag van het jaar 1531 ook onze 'voorvader': de buurrechter Harcko Iwema de eed moet afleggen op (en in de handen van) deze, nu dus 'vaste', grietman Onno van Ewsum, op het kerkhof bij de kerk van Nuis en in het bijzijn van Karel van Gelre Jr., lukt dat hem niet, vanwege wat wordt genoemd: 'Cranckheyt des hoefdes, als dat seer schudde ende he oeck vrees (=Fries) sprack' - een taal die Karel kennelijk niet had verwacht en/of niet kon verstaan; daarom werd een ander naar voren geroepen, een zekere Hille Hayens (volgens no. 14a van het Inventaris Huisarchief Nienoord in 1520 grietman in Westerdeel-Vredewold), en die kon de eedsformule wel over zijn lippen krijgen... In 1537 wordt door een andere gedupeerde buurrechter, Jelt Eyssema van Midwolde, samen met Heiko (=Harcko) Iwema van Niebert en Bocko Auwema van Tolbert een bezwaarschrift ingediend tegen het feit dat van Ewsum hun beide, hen bij toerbeurt toekomende, 'grietenijen ontbrukede', maar een uitspraak van de Hoofdmannenkamer in Groningen doet deze kansloze zaak tenslotte in de doofpot belanden.

Aanknopingspunten in andere publicaties: Hoewel de naam Ywema in diverse schrijfvormen voorkomt (Ywema, IJwema, Iwema), blijft de oorsprong gelijk; ergens in de buurt van Niebert (Gr.).

 

I Harcke Iwema, ovl. vóór april 1544, Grietman, trouwde Haebe Idema.

 

De vroegste vermelding gevonden van Harke IJwema is gedateerd op Sunte Johannes avent baptiste tho midsom (24 juni) 1516[1], op welke dag een verkoopacte verzegeld werd beginnende met  "Ick Harke IJwema greetman inde Wester deel van Fredewolt bekenne ende betuighe …". In elk geval ook in 1528 was Harko Iwema grietman: op Maendagch nae Palme 1528[2] begint een verkoopacte met "Ick Harko Ima greethma inth Westerdeel van Vredtwolth bekenne ende betughe".

 

Blijkbaar pachtte Harke Iwema de accijnzen voor het Gelderse gezag, een niet ongebruikelijke bijbaan voor de gegoede burgerij en adel in de Ommelanden, getuige een aantekening van Jacobi (25 juli) 1525[3]: Item ontfangen van Hercke Ywema opten accijse vurs[creven] 24 gld. 18 st.

 

Middels een verzegelde brief van 20 mei 1531[4] wordt door Charle van Gelre &c. Stadtholder der Stadt unde Omlanden van Groningen de Grietenij van Vredewold overgedaan aan de van Ewsums. Op een 17e eeuws afschrift van deze brief volgt een naar zich laat aanzien op 15 maart 1678[5] gemaakte aantekening waarin gesteld wordt "Item dat int beginsel Ao. 1531 in Fredewolt eenige weren, die nopende die Gretenij niet ingewilliget hadden, noch n dieselve wolden tostaan, als die Edele Bocko Auwema den ouden, Leht Eensema en Herko Iwema, die welcke die van Groningen en andere luiden van qualiteijt mit eenige van die Hooftluiden aan haar handt hadden, en dat die sake al in Recte waer".

 

Dat Harke Iwema het niet helemaal eens was met de overdracht van de Grietenij blijkt eveneens uit een getuigenverklaring op 16 april 1643[6]. Een aantal personen verschijnen voor Ewe Grathema, buurrechter in Tolbert en verklaren dat zij rond hemelvaartsdag 12 jaar geleden erbij zijn geweest in Nuis: ... der vrouwen van Eusum hoeren kynderen ende erven de gretenie vs. eerstlyck ende ewelyck up gedragen ende overgegeven, daer Harke Ydema de olde, Hylle Hayens, Hemke Harkema, Haye Reyts, Sywert Fossema, Haye Lamberts ende meer anderen van den oldesten juncker Kaerle vs. de hant op gaven und de anderen gemene umstanders staken to samen eendrachtelyken hoer handt op yn de lucht ende repen ya. ya. Vervolgens dient jonker Onne van Ewsum de eed afgenomen te worden: Ende de gemeente vs. begeerden van Harken Ydema dat hye juncker Onne up de vs. gyfft der gretenyen den eedt eens voer alle wolde staven dat Harke Ydema ut cranckheyt des hoeffdes als dat seer schudde ende oeck vrees sprack ende syn sprake weecklyck was alsoe dat juncker Kaerle hem nyet wal verstaen kunde ende juncker Kaerle solxs van Hylle Hayens begeerde to doen ...

 

Ook is er nog een verklaring van de pastoren heer Sydt van Niebert, heer Hynrich in Nuis en heer Sywert te Marum gedateerd 17 april 1537[7]. Allen verklaren hoe (op een niet nader gespecificeerde hillyche dach) namens de van Ewsums heer Jacob de gemene buren ende ingeseten des karspels de overdrachtsbrief van de grietenij heeft laten zien en voorgelezen. Sydt van Niebert verklaart daarbij hoe de breef aldaer neet was gestraffet noch wedergeroepen dan allene Harke IJwema hefft sick overluyt int g... beclaget dat in de selveste breef ytlyke articulen vergeten ende utgebleven weren, so als he gehoert hefft ...

 

Op Maandag na St. Simon en Judens (29 okt.) 1537[8] wordt mede voor Harke IJwema het huwelijkscontract verleden tussen Iwo Auwema en Frouke Jelkema, helaas wordt daarbij zijn rol niet vermeld.

 

Mogelijk is Harcke Iwema reeds voor 1540 overleden: op een lijst van grastallen[9] uit dat jaar komt hij niet zelfstandig voor. Wel staat onder Lettelbert vermeld: Peter Gerrijts van Harcke Iwema - 20 gras, waarmee waarschijnlijk bedoeld wordt dat Harcke Iwema (of zijn erfgenamen) de eigenaar van het betreffende land was.

 

In elk geval is Harcke Iwema op 9 april 1544[10] overleden, op welke datum Iwo Auwema een stuk veen overdoet aan Haebe Idema, Leo Idema, Luppe ende Maens hoer dree soens ende hoeren arffgen. Waarom Drewes Iwema, zeker de broer van Leo Idema, hier niet genoemd wordt is onduidelijk.

 

Postuum wordt  Harcke Iwema nog genoemd in 1565[11], in een acte tussen Abell Reinema toe Noortwijck  en vrouw Beetke van Rasquert wordt ondermeer genoemd "noch negen mannen mat hoijlants gelegen tot Luixwolde, Sijwe Hogemaden genoemt, daer zall: Harcke Iwema arffgen: op oosten, ende Gauke Gallema opt west naest angelandet sijn, streckende uit dat noorder einde an de dijcksloot, en met dat suider einde an de Aa".

 

Kinderen (volgorde onbekend):

1.     Leo Iwema

2.     Drewes Iwema

3.     Luppo Iwema

4.     Maens Iwema

---

[1] Huisarchief Nienoord inv. nr. 14

[2] Huisarchief Nienoord inv. nr. 15

[3] [Alma] Gelders Archief, Hertogelijk Archief, inv.nr. 1338: ontvangsten van accijnzen.

[4] Huisarchief Nienoord inv. nr. 670a, fol.1-1v

[5] Huisarchief Nienoord inv. nt. 1670a, fol. 1v

[6] HA Nienoord inv. nr. 25f

[7] HA Nienoord inv. nr. 25d

[8] HA Nienoord inv. nr. 537a

[9] OA inv.nr. 39

[10] HA Nienoord inv. nr. 45i

[11] Huisarchief Nienoord inv. nr. 631

 

Heeft u aanvullingen, correcties of vragen met betrekking tot Harcko Lupposz Iwema?
De auteur van deze publicatie hoort het graag van u!

Tijdbalk Harcko Lupposz Iwema

Klik op de namen voor meer informatie. Gebruikte symbolen:  grootouders    ouders    broers/zussen    kinderen