Stamboom Heystek » Hendrik II van Gelre (± 1117-± 1182)

Persoonlijke gegevens Hendrik II van Gelre 

• Hij is geboren rond 1117.
• Beroep: graaf van Gelre en Zutphen (1131-1178).
• Hij is overleden rond 1182.
• Een kind van Gerhard III van Gelre en Ermgard van Zutphen
• Deze gegevens zijn voor het laatst bijgewerkt op 17 mei 2013.

Gezin van Hendrik II van Gelre

Hij is getrouwd met Agnes van Arnstein.

Zij zijn getrouwd rond 1134.

Kind(eren):

1. Agnes van Gelre  ± 1135-± 1186
2. Margarethe van Gelre  ± 1135-± 1180
3. Adelheid van Gelre  ± 1140-1190
4. Otto I van Gelre  ± 1150-> 1207 
5. Gerard III van Gelre  ± 1160-± 1182

• Het echtpaar heeft gemeenschappelijke voorouders.



Notities over Hendrik II van Gelre

Eerste graaf van Gelre en Zutphen Hendrik is de oudste zoon van gravin Ermgard van Zutphen en graaf Gerhard II van Gelder en hij mag zich in 1131als eerste tooien met de titel graaf van Gelre en graaf van Zutphen. Al schijnt hij die tweede titel pas later te krijgen. Niettemin zullen alle Gelderse vorsten zich vanaf nu zo noemen. Ook als Gelre een hertogdom wordt, blijven ze zich graaf van Zutphen noemen. Het bezit van Zutphen verschaft namelijk veel aanzien, want Zutphen is een vrij goed, terwijl Gelre slechts een leen van de keizer is. De keizer kan Gelre weer opeisen als niet aan de leenplichten wordt voldaan, maar van Zutphen moet hij afblijven. In Zutphen laat Hendrik zijn eigen munten slaan. Deze munten zoudente veel lijken op de munten uit Deventer, hetgeen ze daar niet kunnen waarderen. Dit is de eerste vastgelegde animositeit tussen de buren. In 1138 getuigt Hendrik voor keizer Konrad III als deze de Oostergo en Westergo aan de kerk van Utrecht teruggeeft. In hetzelfde jaar getuigt Hendrikvoor Konrad III als deze opnieuw schenkingen verricht aan het klooster Bedbur. Ook al verschijnt Hendrik geregeld aan het keizerlijke hof, het graafschap Zutphen is toch in het begin onbeduidend van grootte en invloed.Het omvat een klein deel van de huidige Graafschap: het ´s-Gravenhof, het dorp Zutphen met omliggende vruchtbare landen en weilanden, het hofte Lochem met het dorp zelf en zijn omgeving, het hof te Steenderen (in leen van Utrecht), het hof te Baak en enkele bezittingen op de Veluwe. DeGraafschap zou steeds groeien en Hendrik is de eerste in een lange rij die daarvoor zorgt. De tweede helft van de twaalfde eeuw wordt gekenmerktdoor vermindering van de centrale macht van de keizer en de dalende invloed van de bisschoppen op de wereldlijke heren binnen het bisdom. De graven krijgen in de loop der tijden steeds meer invloed in het bisschoppelijke gebied en weten zo hun territorium ten koste van het Sticht te vergroten. Het bisdom Utrecht staat aan het eind van de twaalfde eeuw onder invloed van de graven van Holland, die de voornaamste tegenstrevers van het jonge Gelre zijn. De graven van Holland weten met enige regelmaat een eigen kandidaat op de bisschoppelijke troon te krijgen. Zo is bijvoorbeeld bisschop Boudewijn II (1178-1196) een jongere broer van graaf Floris III van Holland en een van de felste tegenstanders van Gelre. Hendrik werkt met succes aan goede contacten met het aartsbisdom in Keulen, om niet door het samenwerkende Utrecht en Holland te worden opgeslokt. Ook heeft hij goede contacten met de proosten van Emmerik, Deventer en Xanten, die allemaal binnen de invloedssfeer van Gelre liggen. Zo weet hij zijn jongste zoon Otto I tot proost en aartsdiaken van het Sticht Xanten te laten benoemen. Ook het kapittel van Deventer wordt met succes bewerkt. In 1176wordt daar Arnold van Isenburg (1176-1196), een bekende van Hendrik, alsproost van Deventer benoemd. Zo blijft de balans met Utrecht-Holland in evenwicht. Met enige regelmaat wordt Hendrik ingeschakeld bij het uitbreiden van de Keulse macht in Westfalen. En als de Keulse bisschoppen strijdmoeten leveren tegen de Saksische hertog Hendrik de Leeuw is hij diversemalen in het Keulse leger te vinden. Hendrik komt in bezit van de Veluwe, maar dan als achterleenman van de hertog van Brabant. Deze moet op zijn beurt leenhulde brengen aan de bisschop van Utrecht, maar daarvoor ishij te trots zodat hij dat maar achterwege laat. Hendrik stelt zijn zoonGerhard III aan als graaf van de Veluwe. De legitieme overerfbaarheid van zijn ambt als graaf maakt van Hendrik een onafhankelijke vorst. Hij heeft nu de macht om kleinere heren te dwingen aan hem leenhulde te bewijzen. In overeenstemming met zijn machtstoename groeit ook de staat van de huishouding die hij voert, inmiddels een heuse hofhouding. Hierdoor is het gewenst dat hij zich geregeld verplaatst, want voedselvoorziening hethele jaar rond is een probleem. Bovendien moet hij elders zijn neus laten zien om zijn macht te tonen en recht te spreken. Het verspreide bezitnoopt hem tevens hiertoe. Op veel kasteelheren rust dan ook de verplichting om voor de graaf en zijn talrijke gevolg "open hof" te houden, hetgeen een grote last is. Vanaf nu zullen de Gelderse vorsten geen vaste residentie meer hebben. Wel heeft Hendrik zijn eigen hoven, te Gelder, te Zutphen, te Rozendaal, te Hattem en andere plaatsen. Gezien de toestand derwegen toentertijd zal het geen plezier zijn geweest om continu op reiste zijn. Hendrik geniet veel aanzien bij de grote keizer Friedrich I Barbarossa. Zo gaat hij mee met een van de veldtochten van de keizer om de Lombardische steden te onderwerpen, die een vertwijfelde vrijheidsstrijd voeren. Hendrik is er getuige van dat de machtige stad Milaan zich moet overgeven. Hij ziet de stoet der onderworpen stedelingen die tussentwee rijen Duitse soldaten doortrekt, de aartsbisschop met alle geestelijken in vol ornaat, de burgemeesters en de raad en daarna alle andere mannen uit de stad met een strop om de hals. Een indrukwekkend tafereel voorgraaf Hendrik van Gelre en Zutphen, die tevens ziet, net als alle andereaanwezige edelen en vorsten, welk een macht keizer Friedrich I Barbarossa kan ontwikkelen. En dat komt de keizer natuurlijk goed uit. In 1178is Hendrik vanwege zijn hoge leeftijd niet meer in staat zijn graafschaprond te reizen om zijn macht te tonen. Zijn zoon Gerhard III neemt het bestuur van het graafschap over. In 1179 sterft zijn vrouw Agnes en in 1182 volgt Hendrik haar. Iets dat niet veel graven op een dergelijk hoge leeftijd gegeven is in die jaren. Hij maakt nog mee hoe zijn opvolger Gerhard III op jonge leeftijd sterft en zijn tweede zoon Otto I het graafschap overneemt.

Heeft u aanvullingen, correcties of vragen met betrekking tot Hendrik II van Gelre?
De auteur van deze publicatie hoort het graag van u!




Tijdbalk Hendrik II van Gelre

  Deze functionaliteit is alleen beschikbaar voor browsers met Javascript ondersteuning.
Klik op de namen voor meer informatie. Gebruikte symbolen:  grootouders    ouders    broers/zussen    kinderen