Stamboom Eijsermans » Hertog Jan I, "Jan Primus" van Brabant (± 1252-1294)

Persoonlijke gegevens Hertog Jan I, "Jan Primus" van Brabant 

• Roepnaam is Jan Primus.
• Hij is geboren rond 1252 in Brussel (België).
• Hij is overleden op 3 mei 1294 in Bar-le-Duc, Frankrijk.
• Een kind van Hertog Hendrik Iii van Brabant en Adélaide de Bourgogne
• Deze gegevens zijn voor het laatst bijgewerkt op 5 januari 2016.

Gezin van Hertog Jan I, "Jan Primus" van Brabant

(1) Hij is getrouwd met N.N. N.N..

Zij zijn getrouwd

(2) Hij is getrouwd met Hanneke Pijlijser.

Zij zijn getrouwd.

Kind(eren):

1. Ridder Jan I Pijlijser  1275-1312 

(3) Hij is getrouwd met Margaretha van Frankrijk.

Zij zijn getrouwd op 5 september 1270.

(4) Hij is getrouwd met Margaretha van Vlaanderen.

Zij zijn getrouwd in het jaar 1273.

Kind(eren):

1. N.N. van Brabant  1272-1272
2. Godfried van Brabant  ± 1273-± 1283
3. Hertog Jan Ii van Brabant  1275-1312 
4. Margaretha van Brabant  1276-1311 
5. Maria van Brabant  ± 1278-????
6. Johan van Meeuwe  ± 1285-1342 

Notities over Hertog Jan I, "Jan Primus" van Brabant

Hertog van Brabant vanaf 1267 en hertog van Limburg vanaf 1288.

Jan was een zoon van Hendrik III en Aleidis van Bourgondië. Hij volgde zijn mentaal gestoorde oudere broer Hendrik IV op, die door zijn moeder-regentes van de troon was geweerd. Hij huwde in 1273 met Margaretha van Dampierre, dochter van de Vlaamse graaf Gwijde van Dampierre. Zijn eerste vrouw, een dochter van Lodewijk IX van Frankrijk, overleed in 1271 na amper één jaar huwelijk.

Jan I was een krachtige heerser die zijn gebied aanzienlijk vergrootte. Hij kondigde ook een algemeen landrecht af en reorganiseerde de administratie van zijn vorstendom. Zijn pogingen de Brabantse invloed tussen Maas en Rijn te versterken brachten hem o.m. in botsing met de machtige aartsbisschop van Keulen. Omdat zijn Rijnpolitiek strookte met hun handelsbelangen, kon hertog Jan rekenen op de financiële steun van de Brabantse steden, waaraan hij als tegenprestatie uitgebreide privileges toekende. Zijn belangrijkste aanwinst was het hertogdom Limburg, (samenvallend met het noordoosten van de huidige Belgische provincie Luik en het zuiden van de Nederlandse provincie Limburg, en genoemd naar de burcht Limburg aan de Vesder). Toen de kinderloze hertogin Irmgard van Limburg in 1283 overleed, kocht Jan I het opvolgingsrecht van één van haar erfgenamen over. Dat was niet naar de zin van haar weduwnaar Reinoud I van Gelre. Het verzet werd echter tijdens de Slag bij Woeringen (5 juni 1288) gebroken, waarna het hertogdom Limburg definitief aan Jan I werd toegewezen. Jan overleed vanwege een zware verwonding, opgelopen tijdens een riddertournooi in Frankrijk.
SOUR
ALIA Jan Primus /Cambrinus/
Duke of Brabant in 1267 and of Limburg in 1287
Died in Bar-le-Duc (FRA) at a tournament.
has been burried in Brussels (Minderbroerdersklooster)
Jan I kwam op 5 juni 1288 als overwinnaar uit de Slag van Woeringen (Worringen bij Keulen) waardoor Brabant voortaan de handelsweg Brugge-Keulen beheerste. Brussel is dan al groter dan Leuven.
De stad blijft tijdens de dertiende eeuw in omvang toenemen omdat de buitenwijken (zoals Sint-Joost-ten-Node, Molenbeek, Opbrussel) onder het gezag van de stad komen.
Hertog Jan was een man vol tegenspraken. Hij was een poëtische minnaar (hij heeft een aantal mooie liefdesgedichten geschreven - zie onderaan) en tegelijk was hij een ruige oorlogsvoerder. Hij was wel een verstandig bestuurder en heeft besluiten genomen die het dagelijks leven in Brabant zeer ten goede kwamen. Maar tegelijk was hij een bourgondisch levensgenieter. Hij leefde schuimend en luidruchtig hongerend en dorstend naar meer. Het was alsof hij steeds haast had.
Hij leefde inderdaad kort, van 1252 tot 1294, wat niet ongewoon was voor die tijd. Toen hertog Jan op zijn tweeenveertigste overleed was hij al tweemaal weduwnaar. Hij had veel kinderen, vooral buiten het huwelijk.
Vrouwen van Hertog Jan
Called Jan "the Victorious" (D: the Overwinnaar)
Reeds op vijftienjarige leeftijd werd Jan noodgedwongen, na het overlijden van zijn vader, officieel uitgeroepen tot Hertog van Brabant.
Jan's moeder, Aleidis besliste Jan voorrang te geven op zijn oudere broer, dewelke zij onbekwaam achtte om die taak te vervullen.
Mede daardoor behield Aleidis nog gedurende jaren zeer veel inspraak in de bestuursaangelegenheden.
Een groot aantal vertegenwoordigers van de kerkelijke overheid, van steden en van adel waren in 1267 aanwezig bij dit historische feit in de abdij van Kortweg.
De Duitse Keizer bekrachtigde korte tijd later de hertogelijke titel.

Drie jaar later, in 1270, trad Hertog Jan in het huwelijk met Margaretha, de dochter van de Franse koning Louis IX. Het was een louter politiek huwelijk. Reeds in 1255 was aan de Franse koning al een bruidsschat betaald voor Margaretha, die dus wellicht in eerste instantie was voorbestemd voor Jans zwakkere broer.
Ten tijde van Hertog Jan was het niet ongewoon wanneer een weduwnaar spoedig hertrouwde. Toen Margaretha in 1271 overleed in het kraambed, zonder kinderen na te laten, was de hertog negentien jaar.

Zijn moeder Aleidis adviseerde haar zoon achter de schermen nog steeds in vele zaken en was daardoor misschien wel de belangrijkste vrouw in zijn leven.

Van zijn omgang met Frédérique Robulait was nagenoeg niemand op de hoogte. Zij was de dochter van de bourgondische bierbrouwer Pierre Robulait die na de dood van zijn vrouw werd benoemd tot brouwmeester aan het hof. Zijn dochter Frédérique kreeg werk in de keuken.
Aan vrouwen had de jonge Hertog geen gebrek.

Frédérique was niet het enige aardige meisje in zijn volle dagen en nachten. Janneke Pijlijser (1253-1297) was een eenvoudige boerendochter. Toch was zij de enige vrouw waaraan Hertog Jan van Brabant echt zijn hart verloren heeft.

Pas in 1273 stelde Aleidis Hertog Jan voor aan Margaretha van Vlaanderen, de dochter van Guy (Gwijde), erfgenaam van het Graafschap Vlaanderen, en Mathilde, vrouwe van Béthune en Dendermonde. Enkele maanden na het huwelijk overleed Aleidis, Jans moeder.

Het huwelijk met zijn nieuwe Margaretha mocht dan al goed zijn, maar Hertog Jan bleef een vitale heer vol tegenspraak. Thuis in Brussel zat hij niet alleen met zijn echtenote, maar ook met vele onwettige kinderen, die hij in huis had genomen. Deze kinderen waren hem even lief als de anderen. De namen van sommigen zijn bekend; Margaretha van Tervueren, Jan Meeuwse, Jan Pijlijser, Hanneke van Mechelen en Joannes van der Plast. De naam Robulait is daar niet bij. Frédérique was wel het hoofd van de kasteelkeuken in Brussel en haar vader brouwde het steeds populairder wordende hopbier.

Na de dood van zijn tweede gemalin in 1285 besloot de Hertog nooit meer in het huwelijk te zullen treden. Want de enige vrouw waar hertog Jan wel zijn hele leven hartstochtelijk en intens verliefd op was, was tegelijkertijd de meest onbereikbare. De vurige, rossige Janneke Pijlijser was immers van te lage komaf en maakte een huwelijk uitgesloten. Deze heimelijke passie bracht hij tot uiting in talloze door hem geschreven minnedichten die hij aan haar opdroeg. Een passie bovendien die Hertog Jan zijn hele leven achtervolgde.

Eens meien morgens vroege
Was ic upghestaan;
In een scoen boemgerdekine
Soudic spelen gaen.
Daar vant ic drie joncfrouwen staen,
Si waren so wale ghedaen,
Dene sanc voor, dander sanc na:
Harba lorifa, harba harba lorifa,
harba lorifa!

Doe ic versach dat scone cruut
In den boemgardekijn,
Ende ic verhoorde dat suete gheluut
Van den magheden fijn,
Doe verblide dat herte mijn,
Dat ic moeste singhen na:
Harba lorifa, harba harba lorifa,
Harba lorifa!

Doe groette ic die alrescoenste
die daer onder stont.
Ic liet mine arme al omme gaen
Doe ter selver stont;
Ic woudese cussen an haren mont;
Si sprac: "Laet staen, laet staen, laet staen".
Harba lorifa, harba harba lorifa,
Harba lorifa!

Foundation for medieval Genealogy http://fmg.ac :

JEAN de Brabant, son of HENRI III "le Pacifique/le Débonnaire" Duke of Brabant & his wife Alix de Bourgogne [Capet] (Brussels 1253-Antwerp 3 May 1294, bur Brussels Franciscan Church). The Genealogia Ducum Brabantiæ Heredum Franciæ names (in order) "Henricum…Iohannem…Godefridum…et Mariam" as the children of "Henricus…tertius dux" & his wife, specifying that Jean and Godefroi were born in Brussels[236]. He succeeded his brother in 1267 as JEAN I "the Victorious" Duke of Brabant. He bought a claim the duchy of Limburg from Adolf V Graf von Berg, who had disputed the succession of his cousin Ermengard and her husband Reinald I Graaf van Gelderland[237]. His forces captured Worringen where the other claimant Henri VI Comte de Luxembourg, to whom Graf Reinald had sold his claim, was killed in battle. The dispute was arbitrated by Philippe III King of France who found in favour of Duke Jean who was thereupon recognised as Duke of Limburg in 1288[238]. The Balduini Ninovensis Chronicon records the death "1294 Non Mai" of "Iohannis primus dux Lotharingie, Brabantie et Lemburgie" during a tournament celebrating the marriage of the Comte de Bar with the daughter of the King of England[239].
m firstly ([5 Sep] 1270) MARGUERITE de France, daughter of LOUIS IX King of France & his wife Marguerite de Provence (early 1255-Jul 1271, bur église de l'Abbaye royale de Saint-Denis). The Genealogia Ducum Brabantiæ Ampliata names "Margaretam filiam sancti Ludovici Regis Francie" as the first wife of "Iohannes dux Lothoringie et Brabantie" specifying that she had one son[240]. She had previously been betrothed to Duke Jean's older brother. The Oude Kronik van Brabant records that "Johannes primus…in ducatu Lotharingie et Brabancie" married "Margaretam, filiam Philippi regis Francorum", adding that she died in childbirth with her child[241].
m secondly (1273) MARGUERITE de Flandre, daughter of GUY Count of Flanders & his first wife Mathilde de Béthune ([1251]-3 Jul 1285, bur Brussels Franciscan Church). The Genealogia Ducum Brabantiæ Ampliata names "Margaretam filiam Guidonis comitis Flandrie" as the second wife of "Iohannes dux Lothoringie et Brabantie"[242]. The Genealogia Comitum Flandriæ refers to the three (unnamed) daughters of "Guido…ex Mathilde filia Roberti Tenremontensis", specifying that one (listed first) married "Iohanni duci Brabantie"[243]. The Oude Kronik van Brabant records that "Johannes primus…in ducatu Lotharingie et Brabancie" married secondly "Margareta, filia Guidonis comitis Flandrie"[244]. The Annales Blandinienses name "Margaretha duxissa Brabantie, filia Guidonis comitis Flandrie" when recording her death in 1284 and burial in Brussels, specifying that she left four children "quorum maior natu duxit filiam regis Anglie in uxorem[245].
Mistress (1) - (5): ---. The names of Duke Jean's mistresses are not known.
Duke Jean I & his first wife had one child:
1. son (b and d Jul 1271, bur Saint-Denis). The Genealogia Ducum Brabantiæ Ampliata names "Margaretam filiam sancti Ludovici Regis Francie" as the first wife of "Iohannes dux Lothoringie et Brabantie" specifying that she had one son[246]. The Oude Kronik van Brabant records that "Margaretam, filiam Philippi regis Francorum", wife of "Johannes primus…in ducatu Lotharingie et Brabancie", died in childbirth with her child[247].
Duke Jean I & his second wife had four children:
2. GODEFROI de Brabant ([1273/74]-after 13 Sep 1283). The Genealogia Ducum Brabantiæ Ampliata names (in order) "Iohannem et Godefridum" as the two sons of "Iohannes dux Lothoringie et Brabantie" & his second wife, specifying that Godefroi died "in annis pubertatis"[248]. Betrothed (13 Sep 1283) to MARGARETA von Berg, daughter of HEINRICH von Berg-Windeck [Limburg] & his wife Agnes von der Mark. "Adolphus comes de Monte" transferred "ducatum Lemburgensem" to Brabant with the betrothal of "filium domini nostri ducis Brabantiæ Godefridum" and "Margaretam filiam Henrici nostri fratris" by charter dated 13 Sep 1283[249].
3. JEAN de Brabant (27 Sep 1275-Château de Tervueren 27 Oct 1312, Brussels Saints Michael and Gudula). The Genealogia Ducum Brabantiæ Ampliata names (in order) "Iohannem et Godefridum" as the two sons of "Iohannes dux Lothoringie et Brabantie" & his second wife[250]. He succeeded his father in 1294 as JEAN II "der Friedfertige" Duke of Brabant.
- see below.
4. MARGUERITE de Brabant (4 Oct 1276-Genoa 14 Dec 1311, bur Pisa Cathedral). The Genealogia Ducum Brabantiæ Ampliata names (in order) "Mariam comitissam Sabaudie et Montium, et Margaretam [uxor] Henricus comes de Lusseleborch" as the two daughters of "Iohannes dux Lothoringie et Brabantie" & his second wife[251]. The Gesta Baldewini de Luczenburch names "Domina Margareta sorore Iohannis Ducis Brabantiæ" as wife of "Henricum Comitum Luczelinburgensem…Romanorum Regem"[252]. Her marriage was arranged to settle the long-standing dispute with the Duke of Brabant over the duchy of Limburg, her husband abandoning his claim to Limburg at the same time[253]. The Gesta Baldewini de Luczenburch records the death in Dec 1311 of "Domina Margareta Regina"[254]. m (9 Jun 1292) HENRI IV Comte de Luxembourg, son of HENRI III Comte de Luxembourg & his wife Béatrice d'Avesnes (12 Jul 1274-Buonconvento near Siena 24 Aug 1313, bur Pisa Cathedral). He was elected HEINRICH VII King of Germany 6 Jan 1309, crowned Emperor 29 Jun 1312.
5. MARIE de Brabant ([1277/85]-after 2 Nov 1338, bur Brussels Franciscan Church). The Genealogia Ducum Brabantiæ Ampliata names (in order) "Mariam comitissam Sabaudie et Montium, et Margaretam [uxor] Henricus comes de Lusseleborch" as the two daughters of "Iohannes dux Lothoringie et Brabantie" & his second wife[255]. As Marie's second daughter gave birth to her first child in 1320, it is likely that Marie herself was born in the early part of the date range [1278/85] and that she married before 1300. "Maria di Brabant sua Sorella Moglie del detto Conte Amedeo" is named in a promise by "Gioanni Duca di Brabant" relating to the former's dowry, dated "il Luned avanti la divisione degli Apostoli 1304"[256]. m ([23 Oct 1297/1304]) as his second wife, AMEDEE V "le Grand" Comte de Savoie, son of THOMAS II Conte [Marchese] di Piemonte & his second wife Beatrice Fieschi ([1253]-Avignon 16 Oct 1323).
Duke Jean I had five illegitimate children by Mistresses (1) - (5) (The primary sources which confirm their parentage, and the parentage of their descendants, have not yet been identified):
6. JAN Meeuwe (-1310). Heer van Donghelberghe en Waver. m MARGARETA van Pamele, daughter of JOHAN van Pamele heer van Pamele en Ledeberg & his wife Marguerite de Contrecoeur. Jan Meewe & his wife had children:
a) WILLEM (-before 1362). Heer van Waver en Corbeek. m MARGUERITE van Hermalle, daughter of ARNOUT [II] van Oudenaarde heer van Lumme, Chaumot en Peer, voogd van Haspengouw & his wife Alix van Hermalle[257]. William & his wife had two children:
i) MARGARETA van Waver . Vrouwe van Pamele, Ledeberg, Corbeek. m firstly JAN [VI] van Aarschot heer van Schoonhoven, son of JAN [V] van Aarschot heer van Schoonhoven & his first wife Margareta van Lille (-[before 1365]). m secondly JAN [II] van Diegem knight, son of JAN [I] heer van Diegem & his wife Lelia Swaef[258]. m thirdly (1372) JAN van Rotselaar seneschalk van Brabant, son of ---.
b) LODEWIJK (-1383).
- de DONGELBERGHE[259].
c) PHILLIP van Waver (-after 1340). m as her second husband, MARGARETA van Reeleghem, widow of JAN [V] van Aarschot heer van Schoonhoven, daughter of DANEEL van Reeleghem & his wife --- (-after 30 May 1340).
7. JENNEQUIN van Mechelen . m ---. The name of Jennequin´s wife is not known. Jennequin & his wife had three children:
a) GERARD de Malines . Seigneur de Soigne. Living 1352. m ---. The name of Gérard´s wife is not known. Gérard & his wife had one child:
i) MARTIN de Malines .
b) JEAN de Malines . m ---. The name of Jean´s wife is not known. Jean & his wife had one child:
i) GERARD de Malines .
c) MARGUERITE de Brabant dite de Malines (-after 1368). m ([1330]) GERELINUS Hinckaert (-before 1366).
8. JAN Pyliser . He left descendants[260].
9. JAN van der Plasch . Living 1313/47.
10. MARGARETA van Tervueren . m (1292) JAN van Landewijck .

notes:
[236] Genealogia Ducum Brabantiæ Heredum Franciæ 9, MGH SS XXV, p. 391.
[237] Gade, J. A. (1951) Luxemburg in the Middle Ages (Leiden), p. 105.
[238] Gade (1951), pp. 106 and 108.
[239] Balduini Ninovensis Chronicon 1294, MGH SS XXV, p. 546.
[240] Genealogia Ducum Brabantiæ Ampliata 14, MGH SS XXV, p. 397.
[241] Oude Kronik van Brabant, p. 68.
[242] Genealogia Ducum Brabantiæ Ampliata 14, MGH SS XXV, p. 397.
[243] Iohannis de Thielrode Genealogia Comitum Flandriæ MGH SS IX, p. 335.
[244] Oude Kronik van Brabant, p. 68.
[245] Annales Blandinienses 1284, MGH SS V, p. 33.
[246] Genealogia Ducum Brabantiæ Ampliata 14, MGH SS XXV, p. 397.
[247] Oude Kronik van Brabant, p. 68.
[248] Genealogia Ducum Brabantiæ Ampliata 14, MGH SS XXV, p. 397.
[249] Ernst (1847), Tome VI, CCLIV, p. 313.
[250] Genealogia Ducum Brabantiæ Ampliata 14, MGH SS XXV, p. 397.
[251] Genealogia Ducum Brabantiæ Ampliata 14, MGH SS XXV, p. 397.
[252] Gesta Venerabilis Domini Domini Baldewini de Luczenburch Treverensis Archiepiscopi, Liber 2, I, Stephani Baluzii Miscellaneorum, Liber I, Collectio Veterum, p. 112.
[253] Gade (1951), p. 110.
[254] Gesta Venerabilis Domini Domini Baldewini de Luczenburch Treverensis Archiepiscopi, Liber 2, XIII, Stephani Baluzii Miscellaneorum, Liber I, Collectio Veterum, p. 126.
[255] Genealogia Ducum Brabantiæ Ampliata 14, MGH SS XXV, p. 397.
[256] Inventory of the State Archives of Turin, consulted at <http://ww2.multix.it/asto/asp/inventari.asp> (14 Nov 2003), volume 102, page 30, fascicule 1.
[257] Fonds Houwaert, Koninklijke Bibliotheek, Albert I, Brussel, Liber familiarum II, 6601, fo 8 familie Swaef; fo 179 familie Diegem, fo 182 van Waver-Dongelberge. [John Immerseel].
[258] Fonds Houwaert, Koninklijke Bibliotheek, Albert I, Brussel, Liber familiarum II, 6601, fo 8 familie Swaef; fo 179 familie Diegem, fo 182 van waver-Dongelberge. [John Immerseel].
[259] ES III 242-244.
[260] ES III 241, which gives no details.

Heeft u aanvullingen, correcties of vragen met betrekking tot Hertog Jan I, "Jan Primus" van Brabant?
De auteur van deze publicatie hoort het graag van u!

Tijdbalk Hertog Jan I, "Jan Primus" van Brabant

Klik op de namen voor meer informatie. Gebruikte symbolen:  grootouders    ouders    broers/zussen    kinderen