Elsevier/Elzevier e.a. » Cornelis ELSEVIER (1717-1761)

Persoonlijke gegevens Cornelis ELSEVIER 

• Hij is geboren.Bron 1
• Hij werd gedoopt op 19 september 1717 in Rotterdam.Bron 2
• Beroep: schrijver.Bron 3
• Hij is overleden op 14 november 1761 in Haarlem.Bron 4
• Een kind van Isaac ELSEVIER en Jacomina Catharina TAELMAN
• Deze gegevens zijn voor het laatst bijgewerkt op 31 maart 2018.

Gezin van Cornelis ELSEVIER

Notities over Cornelis ELSEVIER

Nieuw Nederlandsch Biografisch Woordenboek (NNBW)

ELZEVIER (Kornelis), werd den 15 September 1717 te Rotterdam geboren. Zijn ouders waren Isaak Elzevier en Jacomine Catharina Taalman, in 1701 te Gouda getrouwd. De moeder overleed oud 51 jaar in Rotterdam (1731) en word in de kerk van Gouda bijgezet; de vader, van beroep refactie-meester van tabak, stierf 4 jaar later en werd in de Prinsenkerk van Rotterdam begraven. ‘Het noodlot, dat ik mijns vaders haard moest derven’, bracht vermoedelijk den 18-jarigen wees in huis bij familie zijner moeder te Gouda. De jongeman, die in Rotterdam goed onderwijs had genoten (‘al bestaat mijn tijdverdrijf alleen in minnen, of 'k grijp mijn lier en zing een minnezang’) en wien Fr. de Haes ‘den tempel van de Dichtkunst eerst gewezen’ had, vreesde, dat Gouda een oord was, ‘die geene Konst gedoogt’, maar spoedig kwam de dichterliefhebber in kennis o.a. met Pieter Pluijm, ‘door wiens grootschen zwier mijn lier verdooft werd’, en met Dr. Kornelis Gerard Moering, raad in de vroedschap der stad Gouda en schrijver van een paar treurspelen. Toen de nog steeds zeer ontvlambare zijn liefde door een koele goudsche Fillis niet beantwoord zag, keerde hij tot ‘zijn verloren vrijheid weer’. ‘'k Laet voor een tijd de Poëzy En al mijn andre dartelheden, Terwijl 'k mijn tijd zeer wel tevreden Tot nutter bezigheden wij’, zoo heet het in den voorlaatsten Toezang aan zijn vriend Pluym ‘Op mijn jaardag (1736) hem toegezonden’.
Vóór die nuttiger bezigheden - zijn opleiding tot apotheker - hem geheel in beslag namen, bezorgde hij zijn Lierzangen, ‘vele op de leest van Horatius geschoeid’ in druk, alsmede zijn Arkadia. Sannazoro's voorbeeld ontvonkte ‘mijn lust, om mijne Harderzangen, vóór lang geboren, op dezelfde wijze met onrijm aaneen te schakelen’. Onder de herders ‘ten tijde van de Batavieren’ is er een, in wien Kornelis steekt, nl. Elsrijk die aan 't eind zijn fluit, ‘waarop ik de bekoorlijkheden mijner minnaressen neurijde’ aan zijn herderlijken vriend schenkt. Ook werkte E. in 1742 nog af zijn zeer wijdloopige vertaling (tweemaal zoo lang als het oorspronkelijke) van Pope's Essay on Man, door de Haes en Pluym belofdicht, welke het puntige en bondige van het origineel gebrekkig weergeeft. Waarschijnlijk leidde zijn oom Marcus (?) Taalman, die in 1750 nog een apotheek te Gouda hield. Kornelis bij zijn studie. Of deze in zijn proef slaagde, of hij zich als apotheker in Gouda gevestigd heeft, of tijdelijk in Amsterdam - de bijvoeging op het titelblad van den 2en onveranderden druk (1790) van zijn Apothekers Woordenboek, ‘apotheker en chymist te Amsterdam’, is mogelijk slechts een reclame-fictie van den nieuwen uitgever - zoowel het een als het ander blijkt niet na te speuren. In de naamlijsten der apothekers te Amsterdam in de 18e eeuw staat E. niet, en onder de gezamenlijke apothekers van Gouda, die in 1750 een request over de oprichting van een apothekers gilde onderteekenden, komt hij niet voor. Zeker is, dat hij aan het voorbereiden van genoemd woordenboek veel tijd en zorg besteedde en een werk leverde, dat ‘onder de pharmaceutische litteratuur van de 18e eeuw voorzeker als oorspronkelijke arbeid verdient vermeld te worden’, ‘samengesteld uit velerlei bronnen en getuigende van veel inspannenden arbeid’ (W. Stoeder). In zijn voorrede verklaart hij, meer dan 80 winkelboeken te hebben gebruikt, o.a. ‘de Pharmacopae Viennensis’; ‘welke op een zware boete niet uit Oostenrijk mag gevoerd worden, heb ik echter met vele moeiten en kosten gekregen’. In zijn ‘Opdragt’ aan Johannes Franciskus van Leenpoel, med. doet., die hem tot dit werk had ‘aangenoopt’, zegt hij niet te behooren tot ‘de letterhelden, vlug van pen en gaauw van geest’, maar:
‘Ik tracht het oordeel der Apteckren le verlichten.
En te onderwijzen voor zoovecl ik mag en kan.’
Van zijn voornemen ‘om mettertijd op dit werk een vervolg te leveren, waer in vervat zal zijn alles wat hier over 't hoofd is gezien, vergeten en in 't vervolg zal ontdekt worden’ is niets gekomen. Ter verpoozing van zijn ‘alleen op kruid en bloem te azen’ zette de veertiger zich bijwijlen weer aan de beoefening van de geliefde taal- en dichtkunst. Twee van zijn statiger dichtproeven werden F. de Haes toegezongen. Hoe weinig van zijn levensloop bekend is, dit staat vast, dat E. ‘te Gouda woonagtig, van gereformeerde religie’ den 15. Februari 1760 werd ingeschreven als bewoner van het proveniershuis te Haarlem, er woning en verzorging krijgt tegen betaling van ƒ 3500 en er 14 November 1761 aan de galkoorts overlijdt.
Elzevier schreef: De stervende zwaen. Lierzang uit het Engelsch vertaalt van Elizabeth Handelcourt (Gouda 1736); Lierzangen en toezangen (Gouda 1737); Arkadia of vermakelijke uitspanningen. Met noodige Aentekeningen (Rott. 1739);
Korn. Elzeviers' Arkadia verdedigt tegens het zeer ongetrouw en logenachtig uittrekzel van hetzelve werkje, gemaekt door de Schrijvers van de Republijk der Geleerden (1739) (Rotterd. 1740); De betrapte herder of de roos verheerlijkt. Veldzang (Amst. z.j.); Eerspoor aan den inwoonderen der vrije Nederlanden (Amst. 1742); De ware Eer. Lierzang (Amst. 1743); Proeven van den Mensch. Naar het Engelsch van den Heer Pope in Nederduitsche vaerzen gevolgt (Amst. 1744); De klagende Nederlandsche maegd, getroost door het verkiezen van Z.D.H.W.K.H. Friso tot stadhouder enz. der Vereenigde Nederlanden (4e dr. 1747); Lierzangen bestaande in Minnedichten en toezangen in 5 boeken (Leid. 1747); Tandemn bona causa triumphat (1747); Eerkroon voor de Eendracht. Lierzang bij de verheffing van Willem K.H. Friso (Amst. 1747); Maendelijks musikaels Tijdverdrijf. Bestaende in Nieuwe Hollandsche Canzonetten of Zangliederen op d' Italiaensche trant in 't Muziek gebragt met een basso continuo, gecomponeert door A. Mahaut en in Digtmaet door K.E. (Amst. Oct. 1751 tot Juni 1752; met een Vervolg bestaende in 3 stukjes); Lexicon galeno-chymico-pharmaceuticum of Apothekers Woordenboek, vervattende de voorschriften der samengestelde geneesmiddelen, die in alle bekende dispensatorien worden gevonden, uit alle (meer dan 80) zoo oude als nieuwe artsenyboeken bijeengebragt, met elkander vergeleken en verrijkt met aenmerkingen (Amst. 1755; 2e dr. 1790); De Vier musikaalse jaergetijden. Lente- Zomer- Herfst- en Winter-tijdverdrijf, bestaande in 72 zang- en speelariaas, alom gerenomeert en nu om Gewigtige redenen tot een geringe Prijs gesteld, gecomponeerd door Antonio Mahaut, welkers kundige digtmaet in die geestrijke order tot de compositie is gebragt door den Heer Kornelis Elzevier (Amst. 1757); Gedachten over de uitterlijke kleeding der menschen (2e dr. Dordr. 1759); Drie dichtproeven bestaande in drie dichtstukken: De waere dichtkunst, zedezang. God verheerlijkt in zijne werken of reis door 't Heelal. Eerkroon voor de Matigheid. Renevens een proef van een Nieuwe Nederduitsche Spraekkonst (Haerlem 1761); Amadis en Oriane, of Proef van stantvastige Liefde. Treurspel in 5 bedrijven naar het Engelsch van J.J. Heidegger (z.j.), na Elzevier's dood waarschijnlijk door K. van Dulkenraad uitgegeven te Haarlem bij Avis Tolk (werkzaam van 1769-1777) naar het handschr. of een copie, aanwezig op de Stadsbibliotheek te Haarlem.
Zie: Republijk der Geleerden of Boekzaal van Europa. Nov. en Dec. 1739, 508-526; Witsen Geysbeek, Woordenb. der Nederd.-Dichters II, 288-291; Jer. de Vries, Proeven eener geschiedenis der Ned. Dichtkunst II, 256; J.G. Frederiks en F. Jos. van den Branden, 2e dr., 282; W. Stoeder, Geschiedenis der pharmacie in Nederland (Amst. 1891), 240-245.

R. Zuidema

Heeft u aanvullingen, correcties of vragen met betrekking tot Cornelis ELSEVIER?
De auteur van deze publicatie hoort het graag van u!

Tijdbalk Cornelis ELSEVIER

Klik op de namen voor meer informatie. Gebruikte symbolen:  grootouders    ouders    broers/zussen    kinderen