Groningse doopsgezinden » Jan Luies (± 1585-1637)

Persoonlijke gegevens Jan Luies 

• Hij is geboren rond 1585 in Noordbroeksterhamrik (doopsgezind).Bron 1

  Spellingvariant: Jan Lues, Jan Luyes of Jan Lucas.

• (Levensloop) van rond 1605 tot 1637.Bron 2

  Kort na zijn huwelijk vestigde Uko Walles zich te Noordbroek. Hij pachtte een boerderij met 15 ha. land, handelde in bouwmaterialen en werd verkozen tot vermaner van een grote doopsgez. gemeente. In september 1628 woonde hij de conferentie te Middelstum bij, waar tientallen behoudende gemeenten zich onder leiding van Jan Luies uit Kloosterburen afscheidden van de hoofdstroom der Vlamingen. Steen des aanstoots vormden de verzoeningsconferenties met andere stromingen, die volgden op het uitbrengen van Het Olijf-taxcken in 1627 door de gemeente Het Lam te Amsterdam. Luies verzette zich heftig tegen het streven van minder dogmatische geloofsgenoten de bestaande tegenstellingen te overbruggen. De afgescheiden gemeenten noemden zich voortaan Groninger Oude Vlamingen. Ook Uko Walles werd verkozen tot oudste. Toen Luies op 21 januari 1637 overleed, was W. de aangewezen persoon om hem op te volgen.
  
  Jan Luies was een zoon van Luije Gepkens, landbouwer in Noordbroek, en Jantien. Jan overleed na 14 december 1619. Hij trouwde omstreeks 1605 met Dewer. Hij is mogelijk identiek aan de oudste, welke later te Kloosterburen woonde.
  
  "LUYES (LUES). JAN. * Groningen (datum onbekend), † 21 jan. 1637. Boer te Kloosterburen. Oudste bij de Vlamingen, vanaf 1628 bij de Groninger Oude Vlamingen. Hij was gehuwd."
  
  "Zijn geboortejaar is niet bekend. Zeer waarschijnlijk was hij landbouwer te Kloosterburen in Groningerland, en niet, zooals Blaupot ten Cate vermeldt, te Noordbroek."
  
  "Jan Lues vond zijn eigen Vlaamse Broederschap (een behoudende richting binnen de doopsgezinden) de enige gemeente Gods en de 'bruid des Lams'. Overtuigd van zijn eigen gelijk, reisde hij al ruziënd en twistend het land door. In 1617 deed hij te Haarlem de Vlaamse oudste Jacques Outerman in de ban, in april 1622 voerde hij te Hoorn een scherp debat met de Friese oudste Pieter Jans Twisck en in 1623 reisde hij naar Blokzijl, waar hij de Vlaamse oudste Claes Claesz in de ban deed. De verbroedering te Amsterdam van de gedeelde Vlaamse Broederschap werd in 1623 door Jan Lues bestreden en nogmaals trok hij naar Blokzijl, waar hij Claes Claesz de huid vol schold. Hij maakte in 1628 de beslissende bijeenkomst in Middelstum mee, maar overleed vóór de volgende belangrijke vergadering in 1637. Zijn aanhangers werden eerst 'Jan Lucasvolk' genoemd, later stonden zij bekend als de Mennonieten der Groninger Oude Vlamingen."
  
  "De Groninger Oude Vlamingen (een stroming binnen de doopsgezinde beweging) zijn ontstaan als afsplitsing van de Vlaamse Broederschap op een vergadering te Middelstum in 1628. Aanleiding hier was een huwelijkskwestie in Blokzijl met al of niet toepassing van de ban. Twee oudsten waren te Middelstum toonaangevend: Jan Lues uit de Marne en Uko Wallis van Noordbroek. Jan Lues had de Vlaamse oudste Claes Claesz in de ban gedaan, omdat hij te Blokzijl een gebande, die met een ongedoopte vrouw getrouwd was, weer aangenomen had. Deze kwestie speelde in Middelstum een grote rol. De vorming van een afzonderlijke groep werd definitief, toen Jan Lues op 21 januari 1637 overleed en zijn mede-oudste Uko Wallis een maand later de leiding nam. Naar de laatste werden de Groninger Oude Vlamingen, vooral in Oostfriesland, Ukowallisten genoemd. In de doopsgezinde wereld van toen waren de verdraagzame Waterlanders en de strenge Groninger Oude Vlamingen elkaars tegenpolen."
  
  Maar men probeerde ook wel tot hereniging te komen. In 1628 bijvoorbeeld werd er in Middelstum (Groningen) vergaderd over een hereniging van ‘Friezen’ en Vlamingen'. Dat ging niet echt goed, in die zin dat een deel van de Vlamingen niet wilde herenigen; dat deel scheidde zich af onder leiding van Jan Luies, 'Bisscop der Mennisten uyt der Marna’. Jan Luies en zijn volgelingen heetten toen 'Oude Vlamingen'. Omdat ze hun sociëteits-vergaderingen in de stad Groningen hielden werden ze ook wel 'Groninger Oude VLamingen' genoemd. Of Jan Luies ook inderdaad uit de Marne (Noordwest-Groningen) kwam, is niet zeker, maar in ieder geval had hij in die regio veel aanhangers . Bekend is dat er plm. 1640 Oud-Vlaamse groepen bestonden in Vliedorp (Houwerzijl), Leens en Kloosterburen.
  
  Jan Luies, Oudste in de Provincie Groningen, waarschijnlijk te Noordbroek, had in 1622, den 13 April en eenige volgende dagen, te Hoorn, een scherp dispuut tegen Pieter Jansz. Twisck. Jan Jans Mabé, die daarbij, met eenige andere Oudsten tegenwoordig was, teekende het verhandelde op, waarvan een copij in hands. bij J. D. Hesselink berustte.
  
  De geestelijke vader en oudste aanvoerder van deze groep (Oude Vlamingen of Uco Wallisten) was Jan Luies, de bisschop van de mennisten in de Marne.
  
  De ontwikkeling van het doperdom in het Groningerland is voor een belangrijk deel het gevolg van het werk en de leer van Menno Simons (1496-1561). Omstreeks 1540 preekte en doopte hij in Stad en Ommelanden, waardoor de dopersen in de provincie Groningen sindsdien veel aanhang kregen. Zo stichtten de zo geheten Oude Vlamingen een groepering die zeer conservatief in gebruiken en orthodox in de leer (van Menno) was. Hun leider Jan Luies werd wel ‘Bisscop der Mennisten uyt der Marna’ genoemd; de zeer strenge Luies had in het gebied (dat tegenwoordig het grootste deel van gemeente De Marne uitmaakt) volop volgelingen.
  
  In 1628 heeft zich door het drijven van een zekere Jan Luyes, wonende te Noordbroek, een afzonderlijke groep gevormd. Deze groep werd in 1637 in tweeën gescheurd door het optreden van Uco Walles, ook in Noordbroek woonachtig. Zij werden de "Ucowallisten" genoemd.

• Hij is overleden op 21 januari 1637 in Kloosterburen.Bron 3
• Een kind van Luij Gepkens en Jantien N. N.
• Deze gegevens zijn voor het laatst bijgewerkt op 27 april 2024.

Gezin van Jan Luies

Hij is getrouwd met Dewer N. N..

Ze zijn in de kerk getrouwd rond 1605.Bron 4

Heeft u aanvullingen, correcties of vragen met betrekking tot Jan Luies?
De auteur van deze publicatie hoort het graag van u!

Tijdbalk Jan Luies

Klik op de namen voor meer informatie. Gebruikte symbolen:  grootouders    ouders    broers/zussen    kinderen