Genealogie Gomes » Claas Jacobsz Daalder (± 1700-< 1753)

Persoonlijke gegevens Claas Jacobsz Daalder 

• Hij is geboren rond 1700.
• Beroep: jongmatroos bij de VOC (1710); matroos bij de VOC (1714); commandeur (1729).
• Geloof: Doopsgezind.
• Hij is overleden voor december 1753.
• Een kind van Jacob Claasz Daalder en Neeltje Dirks
• Deze gegevens zijn voor het laatst bijgewerkt op 22 mei 2013.

Gezin van Claas Jacobsz Daalder

(1) Hij is getrouwd met Marritje Jacobs.

Zij zijn getrouwd rond 1729 te Texel.

Kind(eren):

1. Trijntje Claas Daalder  ± 1734-1798
2. Pieter Claasz Daalder  < 1743-± 1750

(2) Hij is getrouwd met Aafje Simons.

Zij zijn getrouwd

Zij zijn op 17 december 1743 te Amsterdam bij notaris Gravius een voorhuwelijkse overeenkomst aangegaan.

Notities over Claas Jacobsz Daalder

Huis Herenstraat 49:
In de verkoopakte van 1729 wordt het huis beschreven als een huijs en erve en schuijr aan Den Hoorn. Aan de oostzijde woonde toen Arien Albertszen en aan de westzijde Aaltje Claes.
De rijding en waterpet moesten gedeeld worden met buurman Albertszen.
De commandeur ter walvisvaart Daalder kocht het pand voor 930 gulden en betaalde contant.
Klaas was toen rond de dertig jaar oud en al een paar jaar commandeur, hoogste bevelhebber, op een walvisvaarder. In het jaar voor de aankoop was hij in maart met het schip ‘de Vogel Phenix’ naar Straat Davis (bewesten Groenland) vertrokken om walvissen te vangen. En ze hadden geluk, ze vingen 8 walvissen. Op 21 juli kwamen ze met deze vangst alweer aan op de Rede van Texel. En dat was uitzonderlijk vroeg. In de regel kwamen de Straat Davisvaarders eind augustus begin september weer terug.
Met deze vangst heeft Klaas Daalder goed verdiend. Een commandeur kreeg naast het handgeld van 125 gulden, 25 gulden per gevangen walvis en 20 tot 30 stuivers (afhankelijk van de rederij) per opgeleverd vat of quarteel traan. De 8 walvissen brachten dus sowieso 325 gulden + de opbrengst van het in dit geval onbekend aantal vaten traan.

In 1729 en 1730 had hij al weer genoeg verdiend om een stuk land te kopen. Van de zoon van oud-walvisvaarder Cornelis Klaasz Kramer kocht hij het land genaamd Heynstad ter grootte van 350 roeden in de polder het Wambus. Hij betaalde hiervoor negenhonderd gulden.
In deze periode trouwde Klaas met Marritje Jacobs. In februari 1734 waren zij samen in Amsterdam. Bij notaris Maten de Jonge lieten ze hun testament opmaken. In de akte werden ze omschreven als ‘De Eersame Claas Daalder, commandeur op het schip genaamt De Vogel Phenix, en daarmede gedestineert na de Straat Davids, ende Eerbare Marritje Jacobse, desselfs huijsvrouw, woonende sij eghtelieden op Texel aan den Hoorn.’
Het was een testament op de langstlevende. Er waren nog geen kinderen geboren. Maar in de akte lieten ze wel vastleggen, dat, mochten er kinderen komen, de langstlevende dan de voogd zou worden. Daarmee moest er voorkomen worden dat de weeskamer en weesmeester van Den Hoorn zich hiermee zouden bemoeien. En mochten er geen kinderen geboren zijn als Klaas zou overlijden, dan was zijn moeder Neeltje mede-erfgenaam.

Tot 1800 is het huis Herenstraat 49 in bezit geweest van de doopsgezinde familie Klaas Daalder.
Tot circa 1753 woonde Klaas met Marritje Jacobs en later met Aafje Simons in het huis. Daarna werd het huis bewoond door dochter Trijntje, die getrouwd was met de walvisvaarder Simon Maartensz Walig.
Bron: Historische Vereniging Texel nr 96, sep 2010

---
In dienst van de VOC
Klaas Daalder had in 1729 al een hele zeevarende loopbaan achter de rug. Als tien/elfjarige jongen ging hij met zijn oom Pieter Daalder mee met het VOC schip ‘Huijs ter Hemert’ naar Batavia. Zijn oom was schipper op dit fluitschip. Klaas ging als jong matroos en verdiende 8 gulden per maand. Bij aanmonstering liet hij optekenen dat zijn moeder Neeltje tijdens zijn reis recht had op drie maanden gage.
Op 19 januari 1710 vertrok het schip vanaf de Rede van Texel. De aanmonstering vond gewoonlijk plaats in Amsterdam. De bemanning voer dan per boot richting Texel en ging op de Rede aan boord van het VOC schip. Misschien is Klaas eerst nog even naar Den Hoorn gegaan om afscheid te nemen. Maar als neefje van de schipper hoefde Klaas misschien niet naar Amsterdam te komen om aan te monsteren en kon hij bij Texel aan boord stappen.
Er waren 153 man aan boord: 104 zeelieden en 49 soldaten. Het werd een reis zonder noemenswaardige incidenten. Van 11 mei tot 5 juni verbleven ze op Kaap de Goede Hoop. Twee maanden later arriveerden ze in Batavia. Er waren 10 zeelieden en 2 soldaten overleden op de reis. In Batavia werd het schip gelost en weer geladen.
Op 30 november vertrok Klaas met dit schip van Batavia. Zijn oom was nu ook weer de schipper.
Begin maart kwam ‘Huijs ter Hemert’ bij Kaap de Goede Hoop aan. Daar verbleven ze tot 15 april. Op 3 augustus 1711 arriveerden zij op de Rede van Texel. Twee dagen later haalde Klaas zijn verdiende geld op bij het kantoor van de VOC in Amsterdam. Hij was ruim anderhalf jaar weggeweest en had 148 gulden verdiend. Zijn moeder had geen gebruik gemaakt van haar recht op de drie maanden gage. Klaas kreeg de volle 148 gulden uitbetaald.
Wat Klaas in die drie jaar daarna heeft gedaan, is [nog] niet bekend. Wel dat hij in 1714 weer met zijn oom Pieter een reis voor de VOC ging maken.
Ditmaal op het fluitschip de ‘Risdam’. De veertienjarige Klaas was gepromoveerd naar matroos en verdiende nu 10 gulden per maand. Ook deze keer verklaarde hij dat zijn moeder recht had op drie maanden gage.
Op 27 september 1714 vertrokken ze vanaf de Rede van Texel. Aan boord waren 131 personen: 94 zeelieden, 31 soldaten en 6 passagiers. Onder de zeelieden bevonden zich nog twee Texelaars: matroos Dirk Jansz ook uit Den Hoorn en matroos Jan Hendriksz Graaf uit Oosterend.
Tijdens deze reis hadden ze eind oktober nog een tussenstop van vier dagen bij de Kaap Verdische eilanden. In januari verbleven ze drie weken op Kaap de Goede Hoop. Zeven maanden na vertrek arriveerden zij op 26 april in Batavia. Klaas bleef tot juli 1716 aan boord van de ‘Risdam’. De Hoornder Dirk Jansz raakte in augustus 1716 in het Bataafse hospitaal waar hij op 3 juli, zonder testament en weinig goederen, overleed.
Vanaf half juli 1716 ging Klaas vier maanden werken op het schip ‘IJzelmonde’. Ook zijn oom Pieter ging in juli over op een ander schip. Samen met de Oosterender Jan Hendriksz Graaf kwam hij op de ‘Nesserak’. Op 1 oktober overleed Pieter Daalder op dit schip. Uit een notitie in het scheepssoldijboek blijkt dat Klaas tot op het laatst bij zijn oom is geweest. ‘Deze persoon heeft bij zijn oom het alderlaatste van zijn leventijt te wezen, schipper Pieter Daalder geweest en verklaart dat voormelde Daalder geen testament in India heeft gemaakt. ’ Deze verklaring was blijkbaar nodig, omdat Pieter Daalder in een crimineel proces was verwikkeld op deze reis.
Bij zijn gegevens in het scheepssoldijboek staat dat Pieter nadat hij in Nesserak een testament heeft laten opmaken, is overleden. Klaas ontkende het maken van dit testament. Wat was hier gebeurd?
Duidelijk is wel dat pas drie jaar na zijn overlijden de erfgenamen van Pieter Daalder zijn verdiende geld ontvingen.
In november 1716 stapte Klaas over op het schip ‘Barneveld’ waarmee hij op 12 augustus 1717 weer in Holland terugkwam. Hij kreeg voor repatriëring 38 gulden extra, maar daar tegenover stond dat de VOC voor reisgeld 30 gulden inhield! In totaal had hij deze reis ruim 207 gulden verdiend. Uit de afrekening bleek dat moeder Neeltje in oktober 1716 zelf de door haar zoon toegezegde 3 maanden gage van 30 gulden bij het VOC kantoor in Amsterdam had opgehaald. Klaas kreeg de resterende 177 gulden contant uitbetaald.
Bron: Historische Vereniging Texel nr 96, sep 2010

---
Gegevens van Claas Daalder uit Texel
Datum indiensttreding: 20-01-1710 Datum uit dienst: 00-00-1711
Functie bij indiensttreding: Jongmatroos Reden uit dienst: Gerepatrieerd
Uitgevaren met het schip: Huis te Hemert Plaats of schip: huis te hemert
Maandbrief: Ja Schuldbrief: Nee
Begunstigde(n): Moeder: Neeltjen Dircks

Gegevens van de vaart
Schip: Huis te Hemert Vertrek: 20-01-1710
Kamer: Enkhuizen Kaap: 11-05-1710 05-06-1710
Inventarisnummer: 14662
Folio: 102 Aankomst: 08-08-1710 Batavia
DAS-en reisnr.: 2102.4

---
Gegevens van Claas Daaler uit Texel
Datum indiensttreding: 27-09-1714 Datum uit dienst: 00-00-1717
Functie bij indiensttreding: Matroos Reden uit dienst: Gerepatrieerd
Uitgevaren met het schip: Risdam Plaats of schip: Barneveld
Maandbrief: Ja Schuldbrief: Nee
Begunstigde(n): Moeder: Neeltjen Dirks

Gegevens van de vaart
Schip: Risdam Vertrek: 27-09-1714
Kamer: Enkhuizen Kaap: 09-01-1715 27-01-1715
Inventarisnummer: 14671
Folio: 52 Aankomst: 22-04-1715 Batavia
DAS-en reisnr.: 2223.1

---
Ter walvisvaart
Tot nu is nog niets gevonden wat Klaas heeft gedaan tussen zijn thuiskomst in 1717 en 1725. Het eerstvolgende feit is dat hij in 1725 commandeur ter walvisvaart was op ‘de Jonge Eva’ van de rederij Dirk Tewis uit Zaandam.
Een commandeur was de hoogste bevelhebber op een walvisvaarder en verantwoordelijk voor de bemanning, de vangst in het vangstgebied en allerhande zaken aan boord. Een commandeur word je natuurlijk niet zomaar. Klaas Daalder zal dan ook wel in de voorgaande periode gevaren hebben op een walvisvaarder. Hij moet ergens ervaring hebben opgedaan om zo’n baan aangeboden te krijgen.
Een mogelijkheid is dat hij gevaren heeft bij één van de Texelse walvisvaarders die in deze periode ter walvisvaart gingen [Cornelis Groen, Cornelis Jansz de Jong, Jacob Knaap en
Former Hendriksz Neeff]. Eén van deze Texelaars was Adriaan Maartensz Kuijper, ook uit Den Hoorn. In de regel namen commandeurs diverse bemanningsleden uit hun omgeving (familie, vrienden of dorpsgenoten) mee aan boord. Misschien dat Klaas Daalder een paar keer met Adriaan Kuijper mee is geweest. Maar hij kan net zo goed bij niet-Texelse walvisvaarders ervaring hebben opgedaan.
De eerste reis van de vijfentwintigjarige Klaas als commandeur ter walvisvaart verliep niet echt zoals hij wellicht gehoopt had. In maart vertrokken ruim 80 schepen, waaronder de Texelaars Former Hendriksz Neeff, Cornelis de Jong en Klaas Jacobsz Daalder richting Straat Davis, het gebied ten westen van Groenland. De heen- en terugreis duurden gemiddeld vijf à zes weken. Afhankelijk van het weer en de ijsgang verbleven de schepen tot half juli in het vangstgebied. Vaak vertrokken dan alle schepen tegelijk richting vaderland.
Zodra er berichten waren uit het vangstgebied werd dit vermeld in de Hollandse kranten. Zo ook in de Amsterdamsche Courant van 19 juli 1725.
Hierin is te lezen dat het schip van commandeur Gerrit Pietersz Colmert uit de Straat Davis is teruggekomen. Hij had een lijst mee van vangsten die de andere Straat Davisvaarders op het moment van zijn vertrek aan boord hadden. Ook de Texelaars stonden daarin vermeld: Former Neeff had op dat moment 4½ walvis en Cornelis de Jong had 1 walvis aan boord. Het laatste regeltje van de lijst bevatteinformatie over Klaas Daalder: ’t schip van Klaes Daelder was verongelukt.
Dit was duidelijk, er was iets niet goed gegaan met commandeur Klaas Daalder. Maar wanneer, hoe en waar werd hier niet bij vermeld. In de andere bronnen die veel informatie over de walvisvaarders en hun reizen geven, wordt ook alleen maar gemeld dat het schip van Klaas Daalder gebleven is. Weer een vraag erbij: is het schip vergaan in slecht weer, gekraakt door het ijs, een aanvaring of was het door andere omstandigheden lek geworden? Heel vaak wordt er na zo’n ongeluk bij thuiskomst een verklaring afgelegd door de commandeur en/of bemanningsleden om de ware toedracht van het ongeluk te vertellen. Ondanks een zoektocht in archieven van notarissen van Texel, Zaandam en Amsterdam is deze verklaring nog niet grvonden.
Het is dus ook niet duidelijk met welk schip Klaas Daalder en zijn bemanning naar huis zijn gekomen. Wel duidelijk is dat hij dat seizoen buiten het handgeld niets had verdiend met de walvisvaart.
De rederij had zijn vertrouwen niet opgegeven in Klaas Daalder. Hij kreeg een ander schip ‘de Vogel Phenix’ en voer nog drie jaar met dit schip voor dezelfde rederij. En dat waren betere reizen. In 1726 vingen ze 3 walvissen, in 1727 waren dat 5 walvissen en in 1728, zoals eerder vermeld, een topvangst van 8 walvissen.
Inmiddels was broer Dirk in 1728 ook commandeur geworden. Hij ging ook naar Straat Davis, maar voer de eerste jaren voor een rederij uit Dordrecht.
Hun zuster Wijntje was inmiddels getrouwd met Pieter Knaap, ook uit Den Hoorn. En zwager Pieter was ook commandeur ter walvisvaart. In 1729 vertrok hij voor het eerst naar Straat Davis. Dirk en Pieter kwamen ieder terug met een ½ walvis. Het was heel gebruikelijk in de walvisvaart dat een walvis gedeeld werd. Het kwam regelmatig voor dat twee schepen op één walvis jaagden.
Vaak zie je dat het door bekenden gebeurde. Dat lijkt hier ook het geval te zijn. Voor Pieter Knaap was het tevens de laatste reis als commandeur.Hij ging verder als koopvaardijschipper naar de Oostzee en zuidelijk Europa.
De rederij Dirk Tewis heeft dat laatste jaar ‘de Vogel Phenix’ verkocht aan de rederij Olphert Pet ook uit Zaandam. Klaas Daalder ging mee met ‘zijn’ schip. Tot en met 1736 heeft hij voor deze rederij walvissen gevangen in Straat Davis. De vangsten varieerden van 1 tot 5½ walvis per jaar. En daar zat geen enkele misse reis tussen. 1736 was de laatste reis van Klaas Daalder naar Straat Davis. Vanaf 1737 werden de wateren rond Spitsbergen zijn vangstgebied.
Bron: Historische Vereniging Texel nr 96, sep 2010

---
Ter walvisvaart naar Spitsbergen
Vanaf 1737 was Klaas Jacobsz Daalder een Groenlandvaarder. Hiermee werden de walvisvaarders die hun vangstgebied bij Spitsbergen hadden, aangeduid.
De vaart naar en van dit gebied was rond de drie weken, aanzienlijk korter dan naar Straat Davis.
De Groenlandvaarders vertrokken vrijwel altijd eind maart, begin april. In 1737 gingen 108 Hollandse schepen richting Spitsbergen. Klaas en zijn bemanning vingen dit eerste seizoen, in het nieuwe vangstgebied, drie walvissen waarvan 100 vaten spek afkwamen. Broer Dirk Daalder kwam vanaf 1739 ook naar de wateren bij Spitsbergen. Hij voer nu ook voor een Zaanse reder.
Waarom de broers van vangstgebied veranderden, is niet duidelijk. Dirk had in 1738 in Straat Davis maar één walvis gevangen. En zijn broer bij Spitsbergen in dat jaar ook maar één. De Groenlandvaart was in dit geval dus niet beter dan de Straat Davisvaart. De volgende twee seizoenen waren lucratiever voor Klaas Daalder en zijn bemanning. Toen vingen ze respectievelijk 4 en 6 walvissen.
Klaas had genoeg gespaard om in maart 1740 aan Wijbrand Plaatsman, voor diens moeder Trijntje Arjens, 900 gulden te lenen. Als borg dienden twee stukken land in de polder de Grie.
In 1741 en 1742 had hij minder geluk met de walvisvaart.
Op 9 april vertrok hij met ‘de Vogel Phenix’ en nog 27 andere walvisvaarders richting Spitsbergen. Eind april kwamen de schepen in het vangstgebied. Op de 27e april raakte de ‘de Vogel Phenix’ zodanig door het ijs beschadigd dat Klaas Daalder genoodzaakt was om terug te keren naar huis. Volgens de Haarlemsche Courant arriveerde hij op 11 mei op de Rede van Texel. Van dit voorval is [nog] geen verklaring in de archieven
gevonden over deze schade. Het schip was wel te repareren, want in 1742 vertrok Klaas Daalder weer met dit schip naar Spitsbergen. Dit seizoen was ook ronduit slecht voor hem. Hij kwam zonder vangst terug naar huis. Hij was duidelijk naar een andere plek geweest dan zijn broer Dirk. Die had in dit seizoen 5 walvissen gevangen! Het volgende seizoen, 1743, ging weer beter met 2 gevangen walvissen. In het jaar daarop, 1744, maakte Klaas op drieënveertigjarige leeftijd zijn laatste reis als commandeur ter walvisvaart. Hij sloot zijn loopbaan af met de super vangst van 9 walvissen.
Een mooi voorbeeld van op je hoogtepunt stoppen!
Klaas Jacobsz Daalder heeft 19 seizoenen op walvissen gejaagd, waarvan 18 jaar met het schip ‘de Vogel Phenix’. In totaal heeft hij, en zijn bemanning natuurlijk, op die reizen 65½ walvis gevangen.
Een gemiddelde van 3,4 walvis per seizoen. Er is berekend dat een vangst van 3 walvissen per seizoen rendabel was voor een rederij. Klaas Daalder heeft het dus goed gedaan voor de twee Zaanse reders voor wie hij heeft gevaren.
Bron: Historische Vereniging Texel nr 96, sep 2010

---
Notaris Zacharias Gravius 1743

11-12-1743 Claas Daelder, den Hoorn, x Marritje Jacobs, kinderen Pieter en Trijntje, voogdij-

17-12-1743 Claas Daalder Bruijdegom en Aefje Simons Bruijt, den Hoorn

---
Na het huwelijk met Aafje Simons is Klaas Daalder nog één keer als commandeur ter walvisvangst geweest. Na deze reis is er bijna niets meer gevonden in de archieven over de levenswandel van Klaas Daalder en
Aafje Simons. Waarschijnlijk is Aafje in 1748 overleden.
Haar twee dochters verklaarden bij notaris Gravius dat ‘van alles onse moederes goederen ten volle voldaan te zijn’. Deze verklaring van 20 april 1748 werd geschreven onder de akte van huwelijksvoorwaarden van december 1743.
Rond 1750 leefde Klaas Daalder nog. In de bevolkingsregistratie staat bij nummer 129 dat de bewoner Klaas Daalder een boer is, er zijn twee personen en 6 gulden verschuldigde belasting. Hieruit kan je concluderen dat zoon Pieter ook overleden is en dat Klaas alleen nog met zijn dochter Trijntje op de Herenstraat 49 woonde.
Uit deze registratie blijkt tevens dat het huis nr. 31 [de Naal 1 Boerderijenboek] ook eigendom was van Klaas Daalder. Hier staat: het huys van Klaas J. Daalder, bewoont door Lysbet Hendr. 2 pers. en Maartje Pieters 2 pers.
Bron: Historische Vereniging Texel nr 96, sep 2010

Heeft u aanvullingen, correcties of vragen met betrekking tot Claas Jacobsz Daalder?
De auteur van deze publicatie hoort het graag van u!

Tijdbalk Claas Jacobsz Daalder

Klik op de namen voor meer informatie. Gebruikte symbolen:  grootouders    ouders    broers/zussen    kinderen