Cornelis (Kees, Cees) de Jager (Den Burg, 29 april 1921 – aldaar, 27 mei 2021)[1] was een Nederlands astronoom, pionier van ruimteonderzoek, popularisator van de wetenschap en 'bestrijder' van pseudowetenschap.
Inhoud
Biografie
De Jager woonde tijdens zijn schooltijd in Nederlands-Indië. In 1939 ging hij aan de Universiteit van Utrecht wis-, natuur- en sterrenkunde studeren. Eind 1942 behaalde hij het kandidaatsexamen. Toen de Duitsers in maart 1943 een loyaliteitsverklaring eisten van alle studenten, dook De Jager onder in de gewelven van de Utrechtse sterrenwacht Sonnenborgh, samen met zijn medestudent Hans Hubenet. Ze hadden de schuilnamen J.C. Gadeer en B. het Heun.[2] 's Nachts deed De Jager voor zijn afstudeeronderzoek waarnemingen van het oppervlak van de manen van Jupiter. Achteraf bleken de conclusies uit die waarnemingen een overschatting van de mogelijkheden van de binnenstadssterrenkunde.[3] Na zijn doctoraalexamen week De Jager voor een half jaar uit naar de theoretische natuurkunde en schreef hij een artikel over de massa van het zojuist ontdekte meson.
De Jager keerde terug naar de sterrenkunde en promoveerde in 1952 bij Marcel Minnaert cum laude op een onderzoek naar de waterstoflijnen in het zonnespectrum. Vervolgens is hij decennialang betrokken geweest bij onderzoek naar zonnevlammen en sterrenvlammen.[4] Van 1964 tot 1977 was hij directeur aan het Utrechtse sterrenkundig instituut "Sonnenborgh".
In 1957 werd De Jager benoemd tot lector in de stellaire astrofysica en in 1960 tot hoogleraar in dezelfde wetenschap. Op 8 mei 1961 hield hij zijn inaugurele rede Zon en sterren. In 1970 werd zijn leeropdracht 'het ruimte-onderzoek'. Hij leidde vele studenten en promovendi op.[5]
Vanaf 1980 ging zijn aandacht vooral uit naar de studie van superreuzen[6] en in het bijzonder de grootschalige stromingen aan hun oppervlak. Zijn emeritaat volgde op zijn afscheidsrede op 24 april 1986, getiteld Wereld en wetenschap.[7]
In 2003 verhuisde De Jager van Utrecht (waar hij op de sterrenwacht Sonnenborgh woonde) naar Texel. Daar werd hij vrijwillig medewerker bij het Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ), voor de bestudering van zon-klimaat relaties. Ook hield hij zich bezig met het voorspellen van toekomstige zonneactiviteit. In 2006 werd De Jager ereburger van Texel.
De Jager overleed op 27 mei 2021 op 100-jarige leeftijd.[8]
Functies
Directeur van Sterrenwacht 'Sonnenborgh' te Utrecht
Oprichter en eerste directeur van de Utrechtse Laboratorium voor Ruimteonderzoek
Oprichter van het Astrofysisch Instituut van de Vrije Universiteit Brussel
Secretaris-generaal van de Internationale Astronomische Unie (IAU)
President van COSPAR (Internationale organisatie voor samenwerking in ruimteonderzoek)
President van ICSU (Internationale Raad voor Wetenschappen)
Oprichter en eerste hoofdredacteur van de tijdschriften `Space Science Reviews’ en ‘Solar Physics’
Voorzitter van Stichting Skepsis van 1987 tot 1998[9]
Voorzitter van de European Council of Skeptical Organisations van 1994 tot 2001[10]
Fellow van het Committee for Skeptical Inquiry[11][12]
Lidmaatschappen
Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen
Koninklijke Belgische Academie voor Kunst en Wetenschap
Academia Leopoldina (Halle, Duitsland)
Indian Science Academy
Academia Europaea
Eerbetoon
Kees de Jager in 2011
Eredoctoraat Parijs;
Eredoctoraat Wroclaw;
Erelid SCOSTEP, de internationale organisatie voor zon-aarde-fysica;
Ereburger van Texel;
Erelid van de Nederlandse Vereniging voor Ruimtevaart;
De stad Dordrecht noemde een straat in de nieuwbouwwijk Sterrenburg naar Kees de Jager;
Ter gelegenheid van zijn honderdste verjaardag werd er op 29 april 2021 op de gevel van Sonnenborgh in Utrecht een plaquette onthuld
Cornelis de JAGER |