Arbre généalogique Willems Hoogeloon-Best » Maria Aletta HULSHOF (1781-1846)

Données personnelles Maria Aletta HULSHOF 

• Elle est née le 30 juillet 1781 dans Amsterdam, Noord-Holland, Nederland.
• Profession: Patriotte, Feministe en Pamflettiste..
• Elle est décédée le 10 février 1846 dans Amsterdam, Noord-Holland, Nederland, elle avait 64 ans.
• Un enfant de Allard HULSHOF et Anna Debora van OOSTERWIJK

Famille de Maria Aletta HULSHOF

Notes par Maria Aletta HULSHOF

Maria Aletta Hulshoff, bijgenaamd Mietje (Amsterdam, 30 juli 1781 – aldaar, 10 februari 1846) was een Nederlands patriotte, feministe en pamflettiste. Zij keerde zich in pamfletten tegen Napoleon en Lodewijk Napoleon en werd daarvoor gevangengezet als politiek gevangene.[1]

Tijdgenoten noemden haar "geëxalteerd", "dweepzuchtig" of "hysterisch" maar daarbij moet men bedenken dat een vrouw geacht werd steeds haar mond te houden over al wat tot het door mannen beheerste domein van wetenschap, zeden en politiek behoorde. Hulshoff vergeleek zichzelf graag met Jeanne d'Arc[2] en trok zich, net als de jonge Française, noch van de rol die haar was opgedrongen, noch van de gevaren die haar stellingname met zich mee brachten, iets aan.

Zij nam de democratische, patriotse en anti-orangistische standpunten van haar vader Allard Hulshoff over en hield er haar leven lang aan vast. Deze opvattingen waren in de doopsgezinde gemeente wijdverbreid en Hulshoff kon tijdens haar ballingschap in Engeland en de Verenigde Staten terugvallen op een hecht netwerk van verwanten en geloofsgenoten.

Inhoud [weergeven]
Biografie[bewerken]
Jeugdjaren[bewerken]

Portret van Allard Hulshoff, de vader van Maria Aletta
Hulshoff was de dochter van de doopsgezinde predikant Allard Hulshoff (1734-1795) en Anna Debora van Oosterwijk (1745-1812). Uit haar jeugdjaren is ook een familieportret bekend vervaardigd door Rienk Jelgerhuis, waarop Hulshoff als vijfjarige te zien is met haar ouders en broer Willem.[3][4] Op de dag van haar 14e verjaardag overleed haar vader. Slechts tien weken eerder was haar broer reeds overleden.[5][6]

Eerste pamfletten[bewerken]
Hulshoff zocht in mei 1804 schriftelijk contact met de vooraanstaande patriot Samuel Wiselius. Toen in diezelfde zomer een reeks pamfletten onder de titel "Verzameling van brieven, gewisseld tusschen Valerius Publicola te Amsterdam en Caius Manlius te Utrecht" verscheen, arresteerde de politie niet Wiselius maar Hulshoff. In de Bataafse Republiek heerste geen persvrijheid of vrijheid van meningsuiting en pamfletten, boeken en kranten werden gecensureerd.

Dit pamflet was waarschijnlijk een door Wiselius geschreven verhandeling over de democratie. Het is mogelijk dat Hulshoff slechts haar naam heeft 'geleend' om Wiselius te beschermen. In mei 1804 schreef zij namelijk een brief aan Wiselius waarin zij voorstelde om de door hun beide aangehangen radicaaldemocratische denkbeelden in een pamflet uiteen te zetten. Hulshoff schreef verder te hopen door dit pamflet onder haar naam uit te brengen dat zowel Wiselius als de drukker buiten schot zouden kunnen blijven.[2]

Hulshoff werd in hechtenis genomen, maar, omdat de autoriteiten begrepen dat de jonge vrouw niet de werkelijke auteur was en het bewijs tegen Wiselius niet toereikend, werd de zaak geseponeerd.

Een tweede pamflet, Oproeping van het Bataafsche volk uit 1806, was wel van haar hand en daarin keert zij zich tegen de opgedrongen koning Lodewijk Napoleon van Holland. Zij schreef het pamflet toen haar ter ore was gekomen, dat men in Parijs overwoog om een van de broers van Napoleon koning van Holland te maken. Zij noemt de patriot Johan Valckenaer als haar keuze voor de leiding van de Bataafse Republiek en deed in de inleiding een waarheid geworden voorspelling:

Aanhalingsteken openen
Naar het algemeen en maar al te gegrond gerugt vermelt, welk gerugt door zoo vele thans plaats grijpende omstandigheden bevestigd wordt, beoogt men Prins LOUIS BONAPARTE, onder den tijtel van Gouverneur Generaal over de Bataven te doen heerschen!
[...]
Over ons wil men een vreemd Vorst, met eigendunkelijke magt, de Schepter laten voeren; deze Republiek van eene vrije en onafhankelijke Bondgenoote, gelijk zij behoort te zijn, in een wingewest veranderen, ons voor altoos tot slaven maken!! - Binnen weinige weken zal deze rampzaligste staat de onze zijn, ten zij gij U op een waardige wijze tegen zulk een ontwerp verzet. Kunt gij (om slechts eenige gevolgen aan te stippen,) met koelbloedigheid vooruitzien dat uwe Nationale schuld of geheel vernietigd of gereduceert worde, en dus duizenden Ingezetenen in armoede gedompeld? Bij dat Nationaal Bankroet uwen Koophandel geheel verdorven; - uwe zonen ten krijgsdienst opgeschreven, als onderdanen, als soldaten van een vreemden Heer, en in ver afgelegene oorden ten slagtbank geleid! Afgrijselijk denkbeeld![7]

Aanhalingsteken sluiten
Het boekwerkje werd als "vuilaardig" door de politie opgekocht[6] of zelfs in beslaggenomen[2] en de Hollandse autoriteiten wilden de schrijfster vervolgen. Op vijf na werden alle exemplaren van dit pamflet door de autoriteiten vernietigd. Hulshoffs familie ontvoerde haar daarom en bracht de tegenstribbelende scribente naar Bad Bentheim in Duitsland.

Strafproces[bewerken]
Hulshoff ontsnapte daar aan de greep van haar familie en keerde terug naar Holland. Zij zocht de publiciteit die een proces met zich mee zou brengen en eiste in een brief aan de schepenen dat zij onmiddellijk zou worden gearresteerd. De strategie van de door haar moeder aangestelde[5] strafpleiters Valckenaer en Willem Bilderdijk, beviel haar niet. Hun verdediging was gebaseerd op ontoerekeningsvatbaarheid ten gevolge van een geestelijke stoornis. Hun letterlijke tekst was dat zij "zodanig een aandoenlijk en door aandoenlijkheid buiten de natuurlijke staat van geestbedaardheid geworpen juffer" was.[8] De achtergrond van dit verweer is de 19e-eeuwse opvatting dat een onbevredigde en opspelende baarmoeder, in het Grieks betekent "hustera" baarmoeder, vrouwen hysterisch maakt. Dit verweer zou de ongehuwde Hulshoff als politica ongeloofwaardig maken en zij ontsloeg de beide heren.

Tijdens het proces waarbij zij zichzelf wenste te verdedigen kreeg Hulshoff een zenuwinzinking, toen de rechters haar het woord gaven te harer verdediging kon zij dientengevolge geen woord uitbrengen. Zonder verweer werd zij daarop op 18 juli 1806 veroordeeld tot twee jaar[9] opsluiting op eigen kosten in het stadsverbeterhuis oftewel spinhuis. De vrome domineesdochter doodde de tijd met het zingen van "schone godsdienstige en ook republikeinse gezangen".[10]

Buitenlandse periode[bewerken]
Eenmaal weer in vrijheid gesteld publiceerde zij een pamflet tegen de napoleontische dienstplicht die zij als een "verfoeilijke hatelijke requisitie"[11] kenschetste. Deze aanval op de ruggengraat van de militaire dictatuur van de Bonapartes bracht haar op de lijst van regime-tegenstanders die moesten worden opgesloten in het Kasteel van Woerden, een van de gevangenissen voor politieke tegenstanders van het regime van Napoleon. Zij wist als man verkleed te ontsnappen voordat zij van Amsterdam naar Woerden kon worden overgebracht. Haar geestverwant Wiselius en de naaister van haar moeder - deze vrouw nam haar plaats in de gevangenis in - waren haar daarbij behulpzaam. Hulshoff vestigde zich daarop in Londen waar zij door haar doopsgezinde relaties werd onderhouden.

De doopsgezinden, het kerkgenootschap waartoe Hulshoff en haar ouders behoorden, waren in de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden vanwege hun godsdienst niet benoembaar in functies in het lands- en stadsbestuur. Dat bleef zo tot de inval van de Fransen in 1795 en het uitroepen van de Bataafse Republiek. Tal van doopsgezinden die buiten het bestuur waren gehouden hadden al voor 1795 gepleit voor staatkundige hervormingen. De stadhouder uit het Huis Oranje-Nassau had zich daartegen verzet. Doopsgezinden waren in de handel en bankwereld goed vertegenwoordigd[12] en Hulshoff kon tijdens haar ballingschap in Engeland en de Verenigde Staten terugvallen op een hecht netwerk van verwanten en geloofsgenoten.

Van Hulshoff is buiten het familieportret uit haar jeugd geen ander portret bekend. Wel bestaat er een signalement uit het opsporingsbericht dat na haar ontsnapping werd verspreid:

Aanhalingsteken openen
Maria Aletta Hulshoff, oud 27 Jaren, (is) kort en tenger van postuur, een weinig scheef of gedraaid van lighaam, geel-bleek van aangezicht; bij aandoening eenigszins doch schielijk, blozende; donker van uitzicht, donker bruin hair, neus en mond middelmatig, stem zagt, en langzaam van uitspraak, het lighaam eenigszins opgezet; zijnde van een meer dan gemeenen afkomst en opvoeding.[13]

Aanhalingsteken sluiten
Van 1811 tot 1820 woonde zij als vrijwillig banneling in New York in de Verenigde Staten waar zij in maart 1817[14] in het Engels haar "Handboek voor pacifisten-republikeinen" onder de titel "Peace Republicans Manual" publiceerde. De ondertitel van dit werk is het aan Propertius ontleende Latijnse motto "In magnis volvisse satis", juister zou zijn geweest "sat est",[15] oftewel "Het volstaat grote doelen nagestreefd te hebben". De vooruitstrevende Hulshoff keerde pas in 1820 terug naar Nederland waar zij zich van verdere politieke activiteiten onthield. In 1827 propageerde zij in haar laatste pamflet de vaccinatie tegen pokken. Daarvoor voerde zij hygiënische argumenten aan.

Mythe over een aanslag op Napoleon[bewerken]
Berichten als zou zij een moordaanslag hebben willen plegen op keizer Napoleon die in 1810 Den Helder en zijn paleizen in Amsterdam en Apeldoorn bezocht lijken niet gestaafd te kunnen worden door betrouwbare bronnen. Johan Joor spreekt in dit kader van een mystificatie, waarbij de vermeende voorgenomen aanslag op Napoleon gebruikt wordt om de persoon van Hulshoff nog buitengewoner te maken.[16] In dit kader kan ook de titel van het boek van Geertje Wiersma beschouwd worden. Wiersma schept een verwachting met de titel "Mietje Hulshoff of De aanslag op Napoleon", zonder in haar boek enig bewijs voor een aanslag, gepland of mislukt, aan te dragen.

De mythe lijkt echter ook heden ten dage niet geheel ontkracht. Zo wordt Hulshoff in een scriptie die in het digitale archief van het Internationaal Informatiecentrum en Archief voor de Vrouwenbeweging bewaard wordt, zonder enige kritische noot voorgesteld als vrouw die een aanslag op keizer Napoleon beraamde.[17]

De bronnen laten wel zien dat de keizer tijdens zijn bezoek streng werd bewaakt.[18]

Laatste levensjaren[bewerken]
Zoals zoveel doopsgezinden leefde ook de altijd vrijgezel gebleven en kinderloze Hulshoff zeer sober. In haar kamers aan de Egelantiersgracht bij de Lijnbaansgracht, op de bovenverdieping van nummer 99, werden na haar dood slechts "een ledig kabinet, een bureau met eenige vrouwe kleederen van weinig waarde, twee kisten boeken en schrifturen, een sluitmand met lappen, twee oude stoelen, een bed met twee kussens, verder eenige rommeling niet waardig te beschrijven" gevonden. Toch was zij rijk, zij liet aan haar vrienden, waaronder Wiselius, voor 22.400 gulden aan waardepapieren na.[2][19] Voor de inflatie gecorrigeerd zou dat bedrag anno 2007 circa 180.000 euro vertegenwoordigen.[20]

Literatuur[bewerken]

Wiselius na 1815

Titelpagina van Peace republican's manual door Maria Aletta Hulhoff uit 1817
Aan Maria Aletta Hulshoff toegeschreven werk[bewerken]
De "Verzameling van brieven, gewisseld tusschen Valerius Publicola te Amsterdam en Caius Manlius te Utrecht" 1804. Dit werk was waarschijnlijk van de hand van Samuel Wiselius maar het pamflet werd aan haar toegeschreven. Publius Valerius Publicola was een bondgenoot van Lucius Junius Brutus en een republikeins idool. Gnaeus Manlius, bijgenaamd "Cincinnatus", was Consul van Rome in 480 voor het begin van onze jaartelling. De brieven waren uiteraard gefingeerd en zij bevatten kritiek op de staatsinrichting van de Bataafse Republiek. De brieven kunnen gezien worden als een vervolg op "Belangrijke brieven over de nieuwe zamenstelling van den Asiatischen raad", geschreven door Wiselius onder het pseudoniem Decius Batavus.[21]
Werken van Maria Aletta Hulshoff[bewerken]
Oproeping van het Bataafsche volk, om deszelfs denkwijze en wil openlijk aan den dag te leggen, tegen de overheersching door eenen vreemdeling, waarmede het vaderland bedreigd wordt (Amsterdam, april 1806). Het werk is te kenschetsen als een politiek pamflet tegen de invoering van een monarchie. Het pamflet telt slechts 8 pagina's en werd ook in het Engels vertaald. De Bie en Loosjes schrijven hierover dat Hulshof zich in zóó heftige bewoording richtte tegen de komst van Lodewijk Napoleon naar Nederland en tegen andere regeeringsmaatregelen, dat zij zelf door de justitie vervolgd werd.[6]
Droevige klagt van een aalmoeseniers-weeskind (z.p. 1808). Het betreft hier een eerste aanklacht tegen het regeringsbeleid om weeskinderen op te roepen voor militaire dienst.
Waarschouwing tegen de requisitie, welke men in ons vaderland wil invoeren [...] (Haarlem, april 1809). Dit derde werk verscheen een jaar na het voorgaande en betreft opnieuw een aanklacht tegen de militaire dienstplicht.
Peace republican’s manual, or the French constitution of 1793 and the Declaration of the rights of man and of citizens […] (New York 1817).[22] Hulshoff publiceerde hier een studie over de Franse en Amerikaanse constituties en de Verklaring van de Rechten van de Mens en de Burger. Anders dan de voorgaande werken werd deze publicatie in New York geschreven in afwisselend Frans en Engels.
Gevolgen der voldoening, of iets over de vrage: Verkondigt Gods heilig woord, dat een gedeelte van het menschelijk geslacht, hier namaals, zonder einde boosaardig en lijdend zal blijven; of verkondigt hetzelve de eindelijke zaligheid van alle menschen? [...] (Amsterdam 1820). Het betreft een theologisch traktaat over de predestinatie en het hiernamaals.
De koepok-inenting beschouwd, en tien bedenkingen overwogen: voor minkundigen (Amsterdam 1827). Met dit laatste werk begaf Hulshoff zich op het raakvlak van de nationale gezondheidspolitiek en religie. Het ging in casu om een in 1827 actuele verhandeling over koepokken. Inenting met koepokken beschermde tegen de vaak dodelijk verlopende en destijds in Nederland nog endemische pokken. De inenting was in religieuze kringen echter omstreden omdat daarmee zou worden ingegrepen in Gods plan.

Avez-vous des renseignements supplémentaires, des corrections ou des questions concernant Maria Aletta HULSHOF?
L'auteur de cette publication aimerait avoir de vos nouvelles!

Barre chronologique Maria Aletta HULSHOF

Cliquez sur le nom pour plus d'information. Symboles utilisés:  grand-parents    parents    frères/soeurs    enfants