Notizen bei Karel de Grote (Karel de Grote,) Keizer van het Heilig Roomse Rijk en Koning der Franken ♔♕♚♛
Karel de Grote
ine-height: 1.2em;">
iv>important; color: #0645ad; margin: -1px; display: block; border: 0px; padding: 0px;" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Karel_de_Grote#mw-head">Naar navigatie springenNaar zoeken springent-ltr" lang="nl" dir="ltr">;">ZieKarel de Grote (doorverwijspagina)voor andere betekenissen van Karel de Grote.
er: #aaaaaa 1px solid; padding: 0px;" cellspacing="1" cellpadding="1">font-size: 14px; font-weight: bold;">Karel de Grote
: none transparent scroll repeat 0% 0%; color: #0645ad;" title="747" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/747">747-814coration: none; background: none transparent scroll repeat 0% 0%; color: #0645ad;" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Charlemagne_denier_Mayence_812_814.jpg">us uit Mainz (812-814) met het opschrift KAROLVS IMP AVG ("Karolus Imperator Augustus") (Cabinet des Médailles, Parijs).
background: none transparent scroll repeat 0% 0%; color: #0645ad;" title="Lijst van Frankische koningen" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Lijst_van_Frankische_koningen">Koning der Frankenepeat 0% 0%; color: #0645ad;" title="768" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/768">768-814ration: none; background: none transparent scroll repeat 0% 0%; color: #0645ad;" title="Pepijn de Korte" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Pepijn_de_Korte">Pepijn de Korteyle="vertical-align: top; font-weight: bold;">Opvolgerad;" title="Lodewijk de Vrome" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Lodewijk_de_Vrome">Lodewijk I="3" align="center">Keizer van het Heilige Roomse Rijkyle="vertical-align: top;" colspan="2">800-814gn: top; font-weight: bold;">Opvolgerijk de Vrome" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Lodewijk_de_Vrome">Lodewijk Ir">Hertog van Beierenn: none; background: none transparent scroll repeat 0% 0%; color: #0645ad;" title="788" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/788">788-814l-align: top;" colspan="2">Tassilo III van Beierenyle="text-decoration: none; background: none transparent scroll repeat 0% 0%; color: #0645ad;" title="Lodewijk de Vrome" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Lodewijk_de_Vrome">Lodewijk I>style="vertical-align: top;" colspan="2">Pepijn de Korteground: none transparent scroll repeat 0% 0%; color: #0645ad;" title="Bertrada van Laon" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Bertrada_van_Laon">Bertrada van Laonl-align: top; font-weight: bold;">DynastieKarolingen" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Karolingen">Karolingen scroll repeat 0% 0%; color: #0645ad;" title="Handtekening" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Charlemagne_autograph.svg">or: #0645ad;" title="Duits" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Duits">Duits:Karl der Große;FransenEngels:Charlemagne;Latijn:Carolus Magnus of Karolus Magnus) (waarschijnlijk2 april747of748[1]-Aken,28 januari814[2]), afkomstig uit het geslacht derKarolingen, was vanaf9 oktober768koningderFranken[3]en vanaf25 december800keizervan hetRoomse Rijk.
Deze kleinzoon vanKarel Martelkreeg reeds tijdens zijn leven de bijnaam "de Grote" en geldt sinds demiddeleeuwenals een van de belangrijkste heersers van het Westen. Het Frankische Rijk kende onder hem zijn grootste omvang. Met zijn kroning doorpaus Leo IIIop eerste kerstdag 800 in Rome, werd het keizerschap in West-Europa in ere hersteld. Op initiatief van keizerFrederik Barbarossawerd Karel de Grote op29 december1165door detegenpaus Paschalis IIIheilig verklaard.[4]Reeds in het eposKarolus Magnus et Leo Papa(eind 8e eeuw) werd hij tot "Pater Europae" ("Vader van Europa") uitgeroepen.[5]Karel de Grote wordt beschouwd als een persoonlijkheid die het collectief Europeeshistorisch bewustzijnheeft vormgegeven.[6]
Zowel de Duitsers als de Fransen voeren het begin van hun nationale geschiedenis terug tot Karel de Grote. De stadAkenstelde in1949als erkenning voor zijn verdiensten deInternationale Karelsprijs Akenin, die jaarlijks wordt uitgereikt.[7]
tr">x; padding: 0px;">Inhoudtext-decoration: none; background: none transparent scroll repeat 0% 0%; color: #0645ad;" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Karel_de_Grote#Leven">1Levenx 0px 2em; padding: 0px;">ttps://nl.wikipedia.org/wiki/Karel_de_Grote#Afkomst,_geboorte_en_jeugd">1.1Afkomst, geboorte en jeugde transparent scroll repeat 0% 0%; color: #0645ad;" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Karel_de_Grote#Gedeeld_koningschap_(768-771)">1.2Gedeeld koningschap (768-771)rgin: 0px 0px 0px 2em; padding: 0px;">ad;" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Karel_de_Grote#Onderwerping_van_Aquitani%C3%AB_en_Gascogne">1.2.1Onderwerping van Aquitanië en Gascogneom: 0.1em;">1.3Alleenheerschappij en uitbreiding van het rijk (771-800)in-bottom: 0.1em;">1.3.1De Saksenoorlogenclass="toclevel-3 tocsection-7">1.3.2Onderwerping van de Langobardenl repeat 0% 0%; color: #0645ad;" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Karel_de_Grote#Krijgstochten_tegen_de_Moren">1.3.3Krijgstochten tegen de Moren href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Karel_de_Grote#Bretonse_Mark">1.3.4Bretonse Mark10">1.3.5Het einde van de onafhankelijkheid van Beierenansparent scroll repeat 0% 0%; color: #0645ad;" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Karel_de_Grote#Keizerschap_(800-814)">1.4Keizerschap (800-814)m; padding: 0px;">nl.wikipedia.org/wiki/Karel_de_Grote#De_uitbreiding_van_het_Frankische_Rijk_in_het_oosten">1.4.1De uitbreiding van het Frankische Rijk in het oosten1.4.2Het conflict met Byzantiumlass="toclevel-3 tocsection-14">1.4.3Hervormingen en interne reorganisatie van het rijkecoration: none; background: none transparent scroll repeat 0% 0%; color: #0645ad;" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Karel_de_Grote#Dood_en_opvolging">1.5Dood en opvolgingion-16">2Huwelijken en nakomelingenecoration: none; background: none transparent scroll repeat 0% 0%; color: #0645ad;" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Karel_de_Grote#Echtgenotes">2.1Echtgenotesttom: 0.1em;">2.2Afstammelingenlass="toclevel-1 tocsection-19">3Culturele betekenisle="text-decoration: none; background: none transparent scroll repeat 0% 0%; color: #0645ad;" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Karel_de_Grote#Karolingische_renaissance">3.1Karolingische renaissanceevel-2 tocsection-21">3.2Kerken en kloosters, paltsen en paleizent scroll repeat 0% 0%; color: #0645ad;" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Karel_de_Grote#Capitulare_de_villis">3.3Capitulare de villis 0.1em;">4Karel de Grote in de middeleeuwse literatuur"text-decoration: none; background: none transparent scroll repeat 0% 0%; color: #0645ad;" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Karel_de_Grote#Frankische_romans">4.1Frankische romanstocsection-25">5Voortleven in de herinneringyle="text-decoration: none; background: none transparent scroll repeat 0% 0%; color: #0645ad;" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Karel_de_Grote#Graftombe">5.1Graftombergin-bottom: 0.1em;">5.2Heiligverklaringass="toclevel-2 tocsection-28">5.3Visuele voorstellingenr: #0645ad;" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Karel_de_Grote#Uiterlijk,_gezondheid_en_gewoonten">5.4Uiterlijk, gezondheid en gewoontenext-decoration: none; background: none transparent scroll repeat 0% 0%; color: #0645ad;" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Karel_de_Grote#De_naam_als_titel">5.5De naam als titel>5.6Herontdekte, mogelijke Karelstroon; color: #0645ad;" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Karel_de_Grote#Noten">6Notenoll repeat 0% 0%; color: #0645ad;" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Karel_de_Grote#Bronnen">7Bronnennone transparent scroll repeat 0% 0%; color: #0645ad;" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Karel_de_Grote#Referenties">8Referenties;">g/wiki/Karel_de_Grote#Leven_en_levenswerk">8.1Leven en levenswerkcolor: #0645ad;" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Karel_de_Grote#Voortleven_in_de_herinnering_en_beeldvorming">8.2Voortleven in de herinnering en beeldvorming="margin-bottom: 0.1em;">9Externe linksv>line-height: 1.3; padding: 0px;">Levenchaars, terwijl we over andere delen juist zeer goed geïnformeerd zijn. Terwijl er voor het midden en het einde van zijn leven in vergelijking met andere middeleeuwse heersers een ongewoon rijk bronnenmateriaal voorhanden is,[8]is er nauwelijks iets over zijn kindertijd en jeugd bekend.[9]Zelfs zijn geboortedatum is onderwerp van speculatie.
Zijn klaarblijkelijk aanzienlijke vorming kon hij pas op volwassen leeftijd hebben verworven. Mogelijkerwijs werd hij net als zijn broerKarlomaninSaint-Denisopgevoed. Wie zijn leermeesters waren, is onbekend. Of daar op dat ogenblik reeds het volledige programma van deseptem artes liberales, dezeven vrije kunsten, werd onderwezen, is onduidelijk.
Karel zette zich later in het kader van zijn onderwijshervorming in voor het herstel van deze zeven vrije kunsten, wat erop lijkt te wijzen dat deze tijdens zijn jeugd niet tot het vaste curriculum behoorden. Maar in elk geval was elementaire wereldoriëntatie ook reeds een onderdeel van de eerste van de zeven kunsten, degrammatica, die niet alleen Latijns taalonderricht omvatte, maar ook alle kennis die noodzakelijk was voor een competente omgang met teksten. Ook als volwassene nam Karel nog levendig deel aan onderwijsvragen van velerlei aard. Vooral aan theologische en filosofische discussies zoals debeeldenstrijd, waarin hij in de kanttekeningen van delibri Carolinipersoonlijk stelling nam. Hij mengde zich ook in de discussie over hetadoptianismeen belastte hofgeleerden zoalsAlcuinusmet de opheldering van zulke vragen.
De rijkelijk overgeleverde veeleisende, vaak ook uitgesproken onderhoudende dichtkunst uit de hofkringen zal Karel in ieder geval hebben kunnen waarderen, daar zijn kennis van het Latijn en literatuur meer dan behoorlijk was. Latijn was ongetwijfeld een van de hoftalen, en gezien de internationale samenstelling van de hofhouding zelfs de enige taal die allen of in elk geval de meesten beheersten. Daarnaast was er de constante aanwezigheid van het Latijn als liturgische taal. Ook aan het onderwijs van zijn eigen kinderen hechtte hij grote waarde. Behalve het literaire onderwijs, dat op dat ogenblik geen vanzelfsprekendheid was voor jonge edelen (het aantal geschooldelekennam pas vanaf de tweede helft van de8e eeuwweer toe), moeten ook de omgang met wapens en dejacht, die Karel nog tot op hoge leeftijd bedreef, een hoog aanzien hebben genoten.
Afkomst, geboorte en jeugd
none transparent scroll repeat 0% 0%; color: #0645ad;" title="Pepijn de Korte" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Pepijn_de_Korte">Pepijn de KorteenBertrada van Laon, bijgenaamd "Bertrada met de grote voet".[10]Zijn geboortejaar is omstreden,[1]zijn geboorteplaats is niet bekend, temeer omdat meerdere plaatsen in aanmerking komen.[11]Karels biograafEinhardschreef in zijnVita Karoli Magni, dat er over de kindertijd en de jeugd van de keizer niets schriftelijk was overgeleverd en dat er bij de aanvatting van zijn werk – ongeveer vijftien jaar na Karels dood – niemand meer in leven was die erover kon vertellen.[12]
ne; background: none transparent scroll repeat 0% 0%; color: #0645ad;" title="Pepijn van Herstal" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Pepijn_van_Herstal">Pepijn van Herstal (* ca. 635 - † 714) Frankischehofmeierkipedia.org/wiki/Alpaida_(persoon)">Alpaida († voor 714) zogenaamdFriedeleheroll repeat 0% 0%; color: #ba0000;" title="Liutwin (de pagina bestaat niet)" href="https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Liutwin&action=edit&redlink=1">Liutwin († ca. 717 in Reims) bisschop inTrier,ReimsenLaonhref="https://nl.wikipedia.org/wiki/Martin_van_Laon">Martin (* ca. 660 - † 680) graaf van Laonidth="12%">Bertrada de oudere (* 660 - † na 721) stichtster van deabdij van Prümpan="2" align="center" width="25%">Karel Martel (* ca. 689 - † 741) Frankische hofmeiereat 0% 0%; color: #0645ad;" title="Rotrude van Trier" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Rotrude_van_Trier">Rotrude van Trier (* 690 - † 724)="25%">Charibert, (* 680 - † 747) graaf van Laonr: #ba0000;" title="Gisele van Aquitanië (de pagina bestaat niet)" href="https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Gisele_van_Aquitani%C3%AB&action=edit&redlink=1">Gisele van Aquitaniëps://nl.wikipedia.org/wiki/Pepijn_de_Korte">Pepijn de Korte (* 714 - † 768) koning van de Frankenbackground: none transparent scroll repeat 0% 0%; color: #0645ad;" title="Bertrada van Laon" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Bertrada_van_Laon">Bertrada van Laon (* ca. 725 - † 783)-size: 1.2em; overflow: hidden; font-weight: bold; color: #000000; padding-bottom: 0px; padding-top: 0.5em; margin: 0.3em 0px 0px; line-height: 1.6;">Gedeeld koningschap (768-771)s="thumbinner">-left: 3px; margin-right: 0px;"> >768werd diens koninkrijk verdeeld onder Karel en Karloman. Op9 oktober768, het feest vanDionysius van Parijs, werd Karel inNoyongekroond en Karloman in het nabijgelegenSoissons.[3]Karel kreeg de gebieden langs de westelijke en noordelijke kusten: het westen vanAquitanië, de grootste delen vanNeustriëenAustrasië, enThüringen.[14]Karloman kreegBourgondië,Allemannië, de resterende delen van Aquitanië, Neustrië en Austrasië, deProvence, en het indirecte gezag overBeieren.[15]
Onderwerping van Aquitanië en Gascogne
sparent scroll repeat 0% 0%; color: #0645ad;" title="769" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/769">769, kort na de dood van Pepijn de Korte, probeerde hertogHunold van Aquitaniëzich onafhankelijk te maken van de Karolingers.[16]Karel begon daarop een veldtocht tegen hem, zonder de beloofde steun van zijn broer Karloman.
Hij dwong Hunold te vluchten naar hertogLupus II van Gascogne. Deze was echter zo geïntimideerd door Karels dreigementen, dat hij naast de uitlevering van Hunold en diens vrouw, ook zijn eigen hertogdom onderwierp aan Karel (769).[17]
In 770 sloot hij door bemiddeling van abtSturmiusvanFuldaeen verdrag metTassilo III van Beieren.[18]In datzelfde jaar trad hij in het huwelijk met deLongobardischeprinsesDesiderata.[19]Dit zeer tegen de zin van ;paus Stefanus III, die de samenwerking met de Franken in gevaar zag komen.[20]Karlomans rijk werd hierdoor namelijk omsingeld door dat van Karel (in het westen) en zijn nieuwe bondgenoten (in het oosten).
Alleenheerschappij en uitbreiding van het rijk (771-800)
none; background: none transparent scroll repeat 0% 0%; color: #0645ad;" title="4 december" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/4_december">4 december771overleed Karloman echter teSamoussy, nabijLaon.[21]Karel trok daarop naarCorbeny, waar de groten van Karlomans rijk hem hulde kwamen brengen en hem accepteerden als hun vorst ten nadele van Karlomans zoontjes.[22]
De Saksenoorlogen
align: middle; border: 0px;" src="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/15px-1rightarrow_blue.svg.png" alt="" width="15" height="15" data-file-height="480" data-file-width="480" />ZieSaksenoorlogenvoor het hoofdartikel over dit onderwerp.yle="text-decoration: none; background: none transparent scroll repeat 0% 0%; color: #0645ad;" title="772" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/772">772begonnen de (met onderbrekingen) tot804 ;durende Saksenoorlogen. De strijd werd aanvankelijk alleen ter pacificatie van de grensregio gevoerd, totdat het doel veranderde in de met aanzienlijke wreedheid doorgedreven onderwerping,kersteningen integratie van het Saksische volk in het Frankische Rijk. In777werd Saksen in bisdommen ingedeeld.[23]In782werd de Frankische indeling in graafschappen ingevoerd. In dat jaar werden op een dag 4.500 Saksische edellieden gedwongen zich tot het christendom te bekeren, het alternatief was onthoofding; de gebeurtenis staat bekend als hetBloedbad van Verden.[24]Het Saksische verzet onder leiding vanWidukindduurde, ondanks de hardere Frankische tegenmaatregelen en militaire overwinningen van Karel op de Saksen, nog lange tijd voort. De Saksische adel werkte uiteindelijk in meerderheid mee (zelfs Widukind onderwierp zich in785), maar toch brak er in792opnieuw een opstand uit. Karel reageerde zowel metdeportatieals met een verbetering van de juridische status van de Saksen in het koninkrijk. In802werd het Saksische volksrecht opgetekend en door Karel erkend. Saksen werd kort daarop als definitief gepacificeerd en als deel van het christelijke Frankische Rijk gezien.
Onderwerping van de Langobarden
sp;Langobarden.[25]Karel ging in op dit verzoek, en in774veroverden de FrankenPavia.[26]Karel zette de laatste LangobardenkoningDesideriusaf.[27]Karel was in 769 getrouwd met Desiderius' dochter (die Desiderata, Ermengarda of Gerperga heette),[19]die hij in 771 verstootte. Hij liet zich in 774 zelf tot koning van de Langobarden kronen.[28]In het zuiden bleef hetHertogdom Beneventotot de verovering door de Noormannen in de11e eeuwzelfstandig, hoewel het ook tot desatellietstatenvan hetFrankische Rijkmoet worden gerekend.
Krijgstochten tegen de Moren
ent scroll repeat 0% 0%; color: #0645ad;" title="778" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/778">778was niet zo succesvol als die tegen de Langobarden.[29]Aanleiding voor deze expeditie was een verzoek om bijstand van Suleiman ibn Yaqzan al-Arabí al-Kelbi, de door zichzelf uitgeroepen gouverneur van Zaragoza, die om ondersteuning tegen emirAbd al-Rahman IvanCórdobaverzocht. Tijdens de terugtocht werd een deel van het Frankische leger doorheidenen(aldus contemporaine bronnen) in deslag bij Roncevauxweggevaagd.[30]Hierbij viel ook de graaf van deBretonse mark,Hruotland, de bevelhebber van de vernietigde Frankische achterhoede.[31]Deze gebeurtenis werd later in hetRoelantsliedheropgepikt. Aquitanië werd als een onderkoninkrijk voor Karels minderjarige zoonLodewijkingericht.[32]Samen met zijn tot onderkoning van Italië uitgeroepen broer Pepijn werd hij in 781 door de paus gezalfd en gekroond.[33]De verhoudingen in de Pyreneeënregio konden zo voor het eerst worden gestabiliseerd. Het machtsgebied van de Franken werd - al was het maar tijdelijk - uitgebreid tot Girona, Cerdagne, Urgell en Barcelona. Slechts als gevolg van de latere conflicten met de Saracenen - zoals de Moren in de late middeleeuwen werden genoemd - werd in806deSpaanse Markaan de overkant van de Pyreneeën opgericht.
Een gevolg van de militaire aanwezigheid van de Franken in dit gebied zou het ontstaan van het vorstendomAndorrazijn geweest, dat claimt sinds de tijd van Karel de Grotede jureonafhankelijk te zijn geweest.[34]InEl Gran Carlemany, het Andorraanse volkslied, wordt Karel de Grote uitbundig bezongen.
In797, volgens andere bronnen801,[35]knoopte Karel diplomatieke betrekkingen aan metHaroen ar-Rashid, de kalief vanBagdad. Ze kwamen overeen, steeds andere geloven bij hun onderdanen te dulden, en overwogen eventuele bondgenootschappen tegen de kaliefen van Córdoba enerzijds, respectievelijk het Oost-Romeinse Rijk anderzijds, die echter niet gerealiseerd werden. De kalief schonk Karel onder meer eenAziatische olifant, genaamdAbul-Abbas.[36]
Bretonse Mark
iddle; border: 0px;" src="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/15px-1rightarrow_blue.svg.png" alt="" width="15" height="15" data-file-height="480" data-file-width="480" />ZieBretonse Markvoor het hoofdartikel over dit onderwerp.
Bretagne wist gedurende de hele regering van Karel zijn onafhankelijkheid te bewaren. In 786 trokken de Frankische troepen nog plunderend door Bretagne, maar ze konden het land niet onderwerpen.[37]In 790 benoemde Karel zijn negenjarige zoonKarel de Jongeretot markgraaf van de Bretonse Mark en koning van Neustrië.[38]Ook hier waren het bestuur en de militaire leiding in handen van ervaren hovelingen. Een veldtocht in 811 bleef ook zonder resultaten.[39]
Het einde van de onafhankelijkheid van Beieren
decoration: none; background: none transparent scroll repeat 0% 0%; color: #0645ad;" title="Geschiedenis van Beieren" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Geschiedenis_van_Beieren">Baiern(oude schrijfwijze van Beieren) definitief in het Rijk ingelijfd, in het oosten werd deAvaarse Mark(vanaf 856Marchia Orientalisgenoemd) alsgrensmarktegen de Awaren opgericht en onder Frankisch gezag gesteld. De laatste Beierse stamhertogTassilo III, die zijn leen in757van Pepijn had verkregen,[40]zocht tevergeefs, de onafhankelijkheid door een bondgenootschap met de eigenlijk al reeds onderworpen Langobarden te redden. Aan de opstand tegen de Franken, waarvan men dacht dat ze door de twisten met de Saksen hun handen vol hadden, nam ook hertogArechis II van Beneventodeel. De insubordinaties van de Italische bondgenoten van Tassilo waren onder andere door de belegering vanCapuaenSalernoin 786/787 beëindigd geworden. Het Beierse gebied, dat vanaf 798 vanuitSalzburgtot een eigenkerkprovinciewerd uitgebouwd, bleef na de inlijving in het Rijk evenwel als politiekeentiteitbehouden. Onder de “prefecten” genoemde ambtsdragers van de koning (in de 9e eeuw als onderkoninkrijk) behield het beslist een bijzondere positie binnen het Frankische Rijksverband. De integratie van Beieren in het Frankenrijk was samen met de onderwerping van de Saksen een belangrijke voorwaarde voor de latere vorming van hetHeilige Roomse Rijk.
Keizerschap (800-814)
="thumbinner">: 0px; padding: 3px;">one; background: none transparent scroll repeat 0% 0%; color: #0645ad;" title="Dom van Aken" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Dom_van_Aken">Dom van Aken..5em 0px;">In 795 werdPaus Leo IIItot paus gekozen. Hij verzekerde zich onmiddellijk van de ondersteuning van de Frankenkoning en stuurde Karel de Grote, de schutsheer van de kerk (patricius romanorum), de sleutel tot het graf van Petrus, evenals de banier van Rome toe.[41]Het pausdom was sedert enige tijd onder de invloed geraakt van de in diverse fracties versplinterde Romeinse stadsadel, die bij de pauskeuze doorslaggevend was. In 799 werd de confrontatie met de adel ten top gedreven: het hoofd van de kerk was doelwit van een aanslag en poging tot afzetting.[42]Leo III, die onder andere een onwaardige levenswandel (waaronder echtbreuk en meineed) werd verweten, vluchtte naar Karel inPaderborn(vgl.Karolus Magnus et Leo Papa). Het is onduidelijk of er daar en onder welke omstandigheden zaken werden afgesproken: mogelijkerwijs werd hier voor het eerst, maar mogelijk ook reeds jaren tevoren de keizerskroningovereengekomen. Het is echter ook mogelijk dat er hierover helemaal geen afspraken zijn gemaakt. Het historisch onderzoek stort zich vooral op de bij Einhard vermelde opmerking van Karel toen hij de kerk verliet: "Indien ik met het plan van de paus vooraf bekend was geweest, zou ik, in weerwil van de heiligheid van het feest, niet in de kerk verschenen zijn."[43]Een andere bron, deAnnales Laureshamenses, spreekt daarentegen van een synode van de Frankische en Romeinse bisschoppen, waarbij men de Frankenheerser de keizerlijke waardigheid heeft aangeboden.[44]Mogelijkerwijs verwijst de opmerking bij Einhard niet op de keizerskroning zelf, maar op de omstandigheden en hunprotocollaireafloop.[45]
Karel trok in elk geval in de zomer van 800 naar Rome. Leo III ontving hem eind november ver voor de poorten van de Eeuwige Stad en legde op 23 december een reinigingseed af, die hem van de beschuldigingen van de samenzweerders uit de adellijke facties zou ontlasten. In hoeverre hij dit vrijwillig heeft gedaan, is niet bekend.
Op de eerste kerstdag van 800 werd Karel door Paus Leo III in deOude Sint-Pietersbasiliektotkeizergekroond.[46]Deze titel was sinds de afzetting vanRomulus Augustulusin 476 in West-Europa niet meer gevoerd, hoewel de opeenvolgendeOost-Romeinse/Byzantijnse keizersaanvankelijk ook in het westen erkend werden. Karels volledige titel luidde vanaf 800:Karolus serenissimus Augustus a Deo coronatus magnus pacificus imperator Romanum gubernans imperium, qui et per misericordiam dei rex Francorum atque Langobardorum(vrij vertaald: „Karel, doorluchtige Augustus, door God gekroond, grote vrede stichtende keizer, het Romeinse Rijk regerend, bij Gods genade ook koning van de Franken en Langobarden“).[47]Een (belangrijke) reden voor de kroning was de afzetting van de (vorige) Byzantijnse keizer doorIrene van Byzantium(het Byzantijnse Rijk was de staatsrechtelijke opvolger van het Romeinse Rijk). Daar volgens het Romeinse recht een vrouw geen keizer(in) kon zijn, beschouwden enkele bronnen volgens Paus Leo III de Romeinse keizerstroon als vacant (hoewel eerder machtspolitieke redenen een rol speelden).[44]
Alspatronus et advocatusvan de kerk had Karel nu de Byzantijnse keizer vervangen - zoals tevoren reeds de Langobard Desiderius. DepatriarchvanJeruzalemstuurde de sleutel van hetHeilig Grafnaar Karel als symbolische erkenning van Karels beschermheerschap over de christenheid. De kroning tot keizer betekende bijgevolg een provocatie voor hetByzantijnsekeizerschap (Basileus), waartegenover Karel zich nu als gelijkwaardig opstelde - zo niet zelfs meer dan gelijkwaardig.
Karel zag zichzelf alsAugustus Imperator Renovati Imperii Romani(Augustus Keizer van het Hernieuwde Romeinse Rijk) en aldus als directe opvolger van de Romeinse keizer. ZijnFrankische Rijkwas daarmee volgens de opvatting van menig geleerde de opvolger van het Romeinse keizerrijk (weliswaar slechts ideëel, niet staatsrechtelijk, daar het Oost-Romeinse/Byzantijnse Rijk in het oosten verder was blijven bestaan, zie:Tweekeizersprobleem). De eenheid van kerk en rijk was nu officiële staatsdoctrine. Als beschermheer van de paus en het christelijk geloof lette Karel de Grote er erg op, dat in zijn rijk iedereen hetPater Noster(Onzevader) kende. Tijdelijk stond op het belasteren van priesters of van hetchristendomen zijn symbolen zelfs de doodstraf.
De uitbreiding van het Frankische Rijk in het oosten
0px 1.3em 1.4em; background-color: transparent;">lid; padding: 3px;">in-left: 3px; margin-right: 0px;"> ).nkische landname (de pagina bestaat niet)" href="https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Frankische_landname&action=edit&redlink=1">Frankische landnamein Saksen doken ook in het noordoosten de Slaven als nieuwe buur op in het politieke bewustzijn van de Franken. In plaats van naar een territoriale uitbreiding van het rijk streefde Karel aanvankelijk naar de oprichting van een rijksgrens aan deElbe[48]en de pacificatie van de aangrenzende gebieden. Als schadeloosstelling voor de gedeporteerde Saksen liet Karel de Grote in het noordoosten van het rijk (Noordalbingië) WendischeAbodritenen ook Franken zich vestigen. Vanaf 804 kwam het tot conflicten met deDenen, wier koning Göttrik (ook:Gudfred) naarFriesland, respectievelijk Saksen uithaalde en met de steun van deWilzendeAbodritenbevocht. Volgens de aantekening in deAnnales Regni Francorumvoor het jaar 808 zou Göttrik toentertijd hetDanevirketussenTreeneenSchleials verdediging tegen de Franken hebben opgetrokken.[49]In werkelijkheid was het echter reeds in 737 om onbekende redenen opgetrokken. In 810 plunderden de Denen Friesland en de Friese eilanden. De Abodriten in het oosten vanHolstein ;slaagden erin zich (met Frankische bijstand) van Deense onderhorigheid te vrijwaren. Ze sloten in 811 evenwel een vredesverdrag met de Denen. De betrekkingen tussen Franken en Abodriten bleven ambivalent, zoals de omstandigheden van de oprichting van de Saksenwallen (Limes Saxoniae) rond 810 aantonen.
Om die reden sloten de Franken in 780[50]eenverbond[51]met de Abodriten tegen de Saksen enWilzen, dat op eenleenrechtelijkeafhankelijkheid van de Abodriten schijnt te wijzen. De door Karel aangestelde[52]koningenWitzanenDrascostelden herhaaldelijk een leger samen (Heeresfolge) voor militaire bijstand, rond 789 tegen de Wilzen[53]of in 798 in deslag bij Bornhövedtegen de Saksen. Ondanks de succesvolle veldtocht tegen de Wilzen en de overwinning inNoordalbingiëhield Karel aan de Elbe als rijksgrens vast. De onderworpen Wilzen leverden gijzelaars,[54]en Karel liet in 804, na de deportatie van de Saksen, zijn Abodritische bondgenoten zich in Noordalbingië vestigen.[55]Deze zouden de noordgrens tegen de Denen beschermen en tegelijk de Saksen hun terugtocht[56]naar de Denen afsnijden.
De overwinning van de Deense koning Göttrik (ook:Gudfred) over de Abodriten in 808 dwong Karel tot een verandering van politiek.[57]Noordalbingiëwerd tot aan deEider[58]in het rijk geïntegreerd en weer aan de Saksen toevertrouwd.[59]Hun gebied van vestiging grensde Karel in het oosten met deLimes Saxoniaetegen dat van de Abodriten af. Tegen die Denen richtte hij de vestingEsesfelthop. Vervolgens plunderde Göttrik in 810Frieslanden de Friese eilanden.[60]Nadat hij in 810 was vermoord, sloot zijn opvolgerHemmingvrede met de keizer.
De betrekkingen met deSlavischestammen ten oosten van Saksen enThüringenwaren eveneens tweeslachtig: in 789 voerden de Franken een veldtocht tegen deWilzen.
Na de langdurige onderwerping van de Saksen, werden ook deSorben, in 789 nog bondgenoten van Karel tijdens de veldtocht tegen de Wilzen, in 806 door de Franken verslagen, nadat hun hertogMiliduchwas gedood.[61]Volgens contemporaine bronnen probeerden zij in de daarop volgende decennia echter meermaals hun onafhankelijkheid terug te winnen. Het lijkt erop dat ook hier een of zelfs meer grensmarken zijn geweest. De stand van het onderzoek hierover is echter onduidelijk (zie ookLimes Sorabicus).
Bohemenviel na een campagne in 805 en 806 onder Frankische afhankelijkheid en werd tribuutplichtig. In een oorkonde uit 817, waarin de provincies en volken van het Frankenrijk worden opgesomd, worden deBeheimials een van de afhankelijke volken genoemd. Ook zij werden langzamerhand met succes gekerstend: in 845 lieten veertien hertogen uit Bohemen zich in Regensburg dopen. De Beiersecleruswas hierbij de voornaamste drijvende kracht achter de missionering. Vanaf het midden van de 9e eeuw – Karels kleinzoonLodewijk de Duitserwas sinds 843 koning (zieVerdrag van Verdun) – werd Bohemen steeds meer tot een twistappel tussen hetOost-Frankische Rijken hetGroot-Moravische RijkvanSvatopluk I. Vanaf 862 werd ookHongarijeeen probleem. De expansie van de Franken in dit gebied vestigde – naast de vestigingsgolf onder dePřemysliden– de blijvende Duitse politieke en culturele invloed in oostelijkMidden-Europain de volgende eeuwen (zieOostkolonisatie;Samo (persoon)).
Tegen de uit het Donaugebied (buiten de rijksgrenzen) komendeAvarenvoerde Karel in 791 aanvankelijk persoonlijk een mislukte veldtocht. Daarna volgde na zorgvuldige voorbereiding (aanleg van deFossa CarolinatussenAltmühlenRezat) in 795/796 onder leiding vanErik van Friulien koningPepijn van Italiëeen tweede veldtocht met overtuigend succes. De zeer groteAvarenschatviel in de handen van de Franken en de staat van de Avaren werd met steun van de Bulgaarse heerserKroemverslagen. De rest van de bevolking werdgedwongen gekerstend. Aanvankelijk werd hun nog een eigen politieke organisatie binnen het Frankenrijk toegestaan. Ten laatste in de 10e eeuw verdwenen ze definitief uit de geschiedenis.
Het conflict met Byzantium
kephoros I" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Nikephoros_I">Nikephoros I, Byzantijnse keizer („Basileus“) sinds 802, ervoer de Keizerlijke waardigheid van Karel als aanmatiging en weigerde diens erkenning. Een in 803 inConstantinopelaangekomen Frankisch gezantschap moest onverrichter zake terugkeren. Het conflict verscherpte zich nog toen Karel de door Byzantium geclaimde regio's Dalmatië en Venetië als tot zijn machtsbereik toebehorend behandelde. Nikephoros zond daarop in 806 de Oost-Romeinse vloot en stelde een zeeblokkade in tegen Venetië. Karels zoonPepijn, koning van Italië, kon echter Venetië veroveren, wat blijkbaar Nikephoros meer bereid maakte tot onderhandelingen. Een eind 810 in Italië aangekomen Byzantijns gezantschap, dat eigenlijk de intussen gestorven koning Pepijn (8 juli 810) had willen bereiken, werd door Karel naar Aken ontboden en in 811 met een vriendelijk, in antwoord op de keizersvraag evenwel compromisloos schrijven teruggestuurd. Bij hun terugkeer was echter de Byzantijnse keizer Nikephoros I tijdens een veldtocht tegen de Bulgaren in deslag aan de Warbizapasgevallen (26 juli 811). Zijn schoonzoonMichaël I Rhangabetrok kort daarop de macht naar zich toe. Anders dan zijn voorganger was hij in een duurzame overeenkomst met het westen geïnteresseerd. Daarom zond keizer Michaël I nu van zijn kant een Byzantijns gezantschap naar Aken, dat daar in 812 aankwam. In een publieke ceremonie huldigde deze Karel de Grote en noemde hem „keizer“. Daarmee was het keizerschap van Karel de Grote door het Byzantijnse Rijk diplomatiek erkend. Karel moest daarvoor in devrede van Akenevenwel weer aan Venetië en Dalmatië verzaken.
Daarenboven zagen de Byzantijnse keizers zich als hogerstaand, en om dit duidelijk te maken voegden de opvolgers van Michael I aan hun titelkeizerhet genitiefvan de Romeinentoe (basileus tōn Rhōmaiōn).[62]Daarmee zou hun unieke rang als unieke opvolger van de Romeinse keizer gedocumenteerd worden. De Karel de Grote volgende Westelijke keizers noemden zich daarentegen aanvankelijk slechtsimperator augustus(verheven keizer). De titulatuurverheven keizer van de Romeinen(Romanorum imperator augustus)komt in het westen, dat is in hetHeilige Roomse Rijk, pas voor het eerst voor ten tijde vanOtto IIIin 996.
Hervormingen en interne reorganisatie van het rijk
pvolgerLodewijk de Vromegrotendeels verder bespoedigde, reorganiseerde Karel de Grote het Frankenrijk ook intern. Het eerste doel was, de voorwaarden voor een bestuurspraktijk op schriftelijke grondslag te creëren. Om deze reden nam de onderwijshervorming een aanvang. Abten en bisschoppen werden door verschillende documenten (bijv.Epistola de litteris colendisofAdmonitio generalis) de opdracht gegeven, om onderwijs te verzorgen.[63]Aan het hof werden geleerden uit heel Europa samengebracht, aan wie belangrijke hofambten, bisdommen en rijksabdijen werden toegewezen. Begaafde leerlingen konden hier hun opleiding vervolmaken. Het hof werd de draaischijf, waarlangs informatie, persoonlijke betrekkingen, en boeken werden overgedragen. De stamhertogdommen schafte Karel af, waarbij de juridische autonomie van de stammen evenwel werd bewaard. Hij beval bovendien de optekening vanstamrechten. In deLex Frisionumbijvoorbeeld werden de Friezen in het noordwesten en noorden van het koninkrijk op basis van hun traditionele wetten en gewoonten belangrijke privileges toegestaan. Zij werden als "Vrijen" bestempeld en mochten onder andere hunpotestaatzelf kiezen. Ook de indeling vanFrieslandin drie duidelijke afgebakende districten werd in de - hier als voorbeeld genomen -Lex Frisionumschriftelijk vastgelegd.
Het rijksbestuur, dat Karel de Grote trachtte te unificeren, droeg hij vooral over aan zijn hofclerus en een nieuw opgerichtedienstadel. Dehofkapelwas het centrale bestuursorgaan van de wereldlijke en geestelijke structuur in het rijk. De uitvoering van het bestuur van het rijk lag in de handen van degraven. Deze fungeerden in het kader van de zogenaamdegraafschapstichtingals koninklijke ambtsdragers bij de uitoefening van deregalia(gravenban) en waren in bepaalde gebieden plaatsvervanger van de koning (Mark-, Burg- en Paltsgraven). Bijzonder belangrijk waren demarkgraven: zij waren de regenten in de nieuw ingerichtegrensmarkenen hadden in dit gebied verreikende voorrechten, als militair bevelhebber en als ambachtsheer. De markgraven moesten zorgen voor de dienstplichtigen.
Met de overdracht van ambten en lenen aan leidende adellijke families (de „Groten“), verzekerde Karel zich van hun loyaliteit en stichtte daarmee een nieuwe rijksaristocratie. De graafschapsinrichting werd tot belangrijkste instrument ter bewaring van de eenheid van het rijk, hoewel het in de verschillende tradities in het westen respectievelijk het oosten van het rijk (RomeinseCivitasversus Germaansegouw) zijn grenzen vond.
Met decapitulariawerd bovendien een verregaand uniforme wetgeving geschapen, alsook het rechtswezen en derechtspraakhervormd (onder andere invoering van volksgetuigen (Rügezeugen) enlekenrechters). De regeerbaarheid van Karels rijk zou vooral door de zogenaamdezendgraven, demissi dominici, worden verzekerd. Deze werden meestal paarsgewijs uitgestuurd (een wereldlijke en een geestelijke afgevaardigde), om instructies en verordeningen van de keizer door te voeren. Ze konden in een toegewezen gebied indien nodig ook het onmiddellijk rijksgezag uitoefenen.
De kerk speelde een vooraanstaande rol bij de reorganisatie en consolidatie van het binnenland. Zij werd door Karels uitbouw van de klerikale infrastructuur - er werden onder andere talrijke nieuwe bisdommen gesticht, waarbij Karel zich het recht voorbehield, de bisschoppen zelf te benoemen -, door omvangrijke schenkingen, de bekrachtiging van hettiendegebod[64]en door hervormingen waarschijnlijk tot belangrijkste eenheidsband van zijn rijk gemaakt. De invoering van demetropolitaanstatuten, het regelmatig houden vansynodesen de uitvoering vanvisitaties, maar vooral de bevordering van het vormingsniveau van de clerus waren de beslissende maatregelen voor het uitroeien van kerkelijke misstanden. Door een onder leiding vanBenedictus van Anianedoorgevoerde en onder Karels opvolger Lodewijk de Vrome voorgezette monistische hervorming, werden deRegula Benedicti(ora et labora) alsook de algemeen geldende, deze regel aanvullendeconsuetudinesbindend voor kloosters. Nu eerst kwam het tot een duidelijke afbakening tussen monniken en seculiere clerus. Voor dekanunnikstiftenen hetdomkapittel ;werd hetvita communis("gemeenschapsleven") dwingend voorgeschreven (vgl.Capitula e canonibus excerpta, 813;Institutio canonicorum Aquisgranensis, 816), waardoor ook hier een strengere toezicht op de levenswandel mogelijk werd, wanneer ook de regels minder ascetisch waren dan in het klooster. De door Pepijn begonnenliturgiehervormingnaar Romeins voorbeeld werd verder doorgevoerd. Het doel was het oorspronkelijk aanPaus Gregoriusde Grote toegeschrevenSacramentariumin plaats van het in de 8e eeuw in omloop gekomen zogenaamdeiunggelasianischeSacramentarium in te voeren.Paus Adrianus Izond op vraag van Karel een modelexemplaar naar Aken, hetSacramentarium Gregorianum-Hadrianum. Benedictus van Aniane of Alcuinus schreef ter aanvulling op het geheel op de Romeinse kerkdienst afgestemdeGregorianum-HadrianumhetSupplementum Anianense.
Het eertijds volkomen uiteenlopendgeldwezenwerd eveneens hervormd. Degouden standaardwerd opgegeven, de zilverendenariusals over het hele rijk geldende en voorkomende valuta ingevoerd. Eénsolidusrespectievelijk schilling was 12denarii; één pond (libra), waarvan het gewicht tegenover de antieke maatstaf werd verhoogd, kwam overeen met 20solidi.[65]In Karels muntverordening werd vastgelegd, dat uit een pond zilver 240 penningen (denarius) moesten worden geslagen. De Angelsaksische koningOffa van Merciënam in die tijd deze regeling over, die in Engeland tot1971van kracht was.[66]
Dood en opvolging
Divisio Regnorum. Nadat er al enkele van zijn zonen gestorven waren, verhief Karel in 813 zijn enige legitieme erfgenaamLodewijk de Vrometotmedekeizer.[67]In 814 volgde Lodewijk de Vrome zijn vader op.
Sinds 810 leed Karel de Grote aankoortsaanvallen. In 811 maakte hij zijn persoonlijk testament op. Na een 47-jarige heerschappij stierf Karel de Grote op 28 januari 814 inAkenen werd in depaltskapel, de zogenaamde Mariakerk, bijgezet (zie:graftombe). De doodsoorzaak (geïnfecteerd met borstvliesontsteking?) is niet met absolute zekerheid vastgesteld.Einhardvermeldt dat Karel, nadat hij hevige koorts kreeg, een ontsteking in de zij zou hebben opgelopen, waarna hij stierf.[67]
Reeds vroeg zag Karel zich als dé rechtgelovige verdediger en bewaarder van de christenheid. Daarom werd hij in zijn grafschrift geroemd alsimperator orthodoxus, die hetregnum Francorum(het Frankenrijk) grootmoedig (nobiliter) heeft uitgebreid.[68]
Huwelijken en nakomelingen
#000000; padding-bottom: 0px; padding-top: 0.5em; margin: 0.3em 0px 0px; line-height: 1.6;">Echtgenotes./../../w/skins/Vector/resources/common/images/bullet-icon.svg?d4515'); margin: 0.3em 0px 0px 1.6em; padding: 0px;"> transparent scroll repeat 0% 0%; color: #0645ad;" title="Himiltrude" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Himiltrude">Himiltrude(omstreeks 768)[69]coration: none; background: none transparent scroll repeat 0% 0%; color: #0645ad;" title="Desiderius van de Longobarden" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Desiderius_van_de_Longobarden">Desiderius, die hij in 770, ten laatste begin 771 verstootte. Zij wordt meestal onder de naamDesideratavermeld (vermoedelijk heette ze in werkelijkheid Gerperga).[19]lHildegard(de gente Suaborum, 758 - 30 april 783), dochter van graafGerold van Vintzgouwen Imma, een dochter van deAlemaanseduxHnabi[70]background: none transparent scroll repeat 0% 0%; color: #0645ad;" title="Fastrade" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Fastrade">Fastrade(- 10 augustus 794,Frankfurt am Main), dochter van (de vermoedelijkThürings-Mainfrankische) graaf Radulf[71] none; background: none transparent scroll repeat 0% 0%; color: #0645ad;" title="Luitgarde" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Luitgarde">Luitgarde(- 4 juni 800), eenAlemaanseprinses[72]ren:
de[73]nd: none transparent scroll repeat 0% 0%; color: #ba0000;" title="Gerswinde (de pagina bestaat niet)" href="https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Gerswinde&action=edit&redlink=1">Gerswinde[74]18_74-1" class="reference">[74]e">[74]p: 0.5em; margin: 0.3em 0px 0px; line-height: 1.6;">Afstammelingenommon/images/bullet-icon.svg?d4515'); margin: 0.3em 0px 0px 1.6em; padding: 0px;">../w/skins/Vector/resources/common/images/bullet-icon.svg?d4515'); margin: 0.3em 0px 0px 1.6em; padding: 0px;">sparent scroll repeat 0% 0%; color: #0645ad;" title="Pepijn de Gebochelde" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Pepijn_de_Gebochelde">Pepijn de Gebochelde(770 - 811)[75]5em 0px 1.3em 1.4em; background-color: transparent;"> solid; padding: 3px;">t: 3px; margin-right: 0px;"> ist-style-image: url('../../../../../w/skins/Vector/resources/common/images/bullet-icon.svg?d4515'); margin: 0.3em 0px 0px 1.6em; padding: 0px;">t Hildegarde:1em;">Karel de Jongere(772/773 - 811), vanaf 788 koning inNeustrië[76]ttom: 0.1em;">Karloman (773 - 8 juli 810), alsPepijnkoning vanItalië[77]e="Gallië" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Galli%C3%AB">Gallië)[78]e="margin-bottom: 0.1em;">Rotrudis(ca. 775 - 6 juni 810)[79]/wiki/Lodewijk_de_Vrome">Lodewijk de Vrome(778 - 840)[80]yle-image: url('../../../../../w/skins/Vector/resources/common/images/bullet-icon.svg?d4515'); margin: 0.3em 0px 0px 1.6em; padding: 0px;"> none; background: none transparent scroll repeat 0% 0%; color: #0645ad;" title="Lotharius I" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Lotharius_I">Lotharius I(795-855)e="margin-bottom: 0.1em;">Pepijn I(koning van Aquitanië; 838) (?); color: #0645ad;" title="Lodewijk de Duitser" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Lodewijk_de_Duitser">Lodewijk II(† 876)="text-decoration: none; background: none transparent scroll repeat 0% 0%; color: #0645ad;" title="Karel de Kale" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Karel_de_Kale">Karel II(koning van het West-Frankische Rijk, keizer in 875; - 877)="Gisela (dochter van Lodewijk de Vrome)" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Gisela_(dochter_van_Lodewijk_de_Vrome)">Gisela(ca. 820 - 874)ttom: 0.1em;">Lotharius (juni/augustus 778,ChasseneuilbijPoitiers- 779), tweelingbroer van Louis[81]rijk" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Bertha_van_Frankrijk">Bertha(779/780 - na 14 januari 828),[82]in 814 van het Hof verwezen Bertha had een verhouding met Karels hofgeestelijkeAngilbert, waaruit de kinderenNithard(790 - 844/45) en Hartnid (813) voortkwamen.[83]Bertha'sliaisonwas de inspiratie voor de sage vanEginhard und Emma(Wilhelm Busch).[84]i/Gisela_(781-808)">Gisela(voor mei 781 - na 800)[85]-bottom: 0.1em;">Hildegard (na 8 juni 782 - tussen 1 en 8 juni 783)[86]"margin-bottom: 0.1em;">uit zijn huwelijk met Fastrada:dding: 0px;">)" href="https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Theodrada&action=edit&redlink=1">Theodrada(ca. 785 - 9 januari 844/853, kloosterSchwarzach am Main), voor 814 abdis vanArgenteuil[79]margin-bottom: 0.1em;">Hiltrude (ca. 787 - na 800)[87].1em;">van een onbekende vrouw:"margin-bottom: 0.1em;">Hruodhaid (ca. 787 - na 800)[74]="margin-bottom: 0.1em;">uit zijn verbintenis met Madelgarde:em; padding: 0px;"> #ba0000;" title="Abdij van Faremoutiers (de pagina bestaat niet)" href="https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Abdij_van_Faremoutiers&action=edit&redlink=1">abdis van Faremoutiers[88]lass="new" title="Gerswinde (de pagina bestaat niet)" href="https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Gerswinde&action=edit&redlink=1">Gerswinde:dding: 0px;">e="text-decoration: none; background: none transparent scroll repeat 0% 0%; color: #0645ad;" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Karel_de_Grote#cite_note-VKM_18-74">[74]>uit zijn verbintenis met Regina:[74]-style-image: url('../../../../../w/skins/Vector/resources/common/images/bullet-icon.svg?d4515'); margin: 0.3em 0px 0px 1.6em; padding: 0px;">on: none; background: none transparent scroll repeat 0% 0%; color: #0645ad;" title="Drogo van Metz" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Drogo_van_Metz">Drogo(17 juni 801 - 8 december 855), vanaf 818 geestelijke, in 820Abt van Luxeuil, vanaf 823bisschop van Metz, vanaf 834 aartsbisschop en aartskapelaan vanLodewijk de Vrome="margin-bottom: 0.1em;">Hugo(802/806 - 14 juni 844), vanaf 818 geestelijk, monnik in deabdij van Charroux, vanaf 822/823 abt vanSaint- Quentin, vanaf 836Abt van Saint-Bertin, vanaf 834 tot 840 aartskanselier vanLodewijk de Vromen/images/bullet-icon.svg?d4515'); margin: 0.3em 0px 0px 1.6em; padding: 0px;">ass="reference">[74]Times, serif; border-bottom: #a2a9b1 1px solid; font-weight: normal; color: #000000; margin: 1em 0px 0.25em; line-height: 1.3; padding: 0px;">Culturele betekenisKarolingische_renaissance" class="mw-headline">Karolingische renaissance-color: transparent;">="image" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Karldergrossesignatur.svg">padding: 3px;">nde: eigenhandig geschreven is slechts de V-vormige "Vollziehungsstrich" binnen de ruitvormige O van het zogenaamde "Karelmonogram", waardoor de bovenste helft van de O tegelijkertijd als A (voor KAROLVS) wordt gelezen. De lineaire tekst aan weerszijden van het kruisruitmonogram luidtSignum Karoli gloriosissimi regis ("Zegel van de meest glorierijke koning Karel").
d als de periode van de zogenaamdeKarolingische renaissance. Kunst, literatuur en architectuur kenden een ongewone opleving.
Karel bracht de belangrijke geleerden van zijn tijd aan zijn hof bijeen, onder wie de Angelsaksische geleerdeAlcuinusals hoofd van deDomschoolvan Aken, de LangobardenPaulus DiaconusenPetrus van Pisa, de VisigotenTheodulf van OrléansenAngilbertenEinhard(ook wel Eginhard genoemd).Hildebold, de eerste aartsbisschop van Keulen, was Karels kanselier en aartskapelaan van zijn hof. De door Karels hof ingevoerdeKarolingische minuskel(Carolina), een uit kleine letters bestaandboekschrift, was onder andere het voorbeeld voor het vandaag de dag nog veelgebruikte lettertypeAntiqua. Er ontstond onder het waakzame oog van de keizer voor enkele decennia een intellectueel centrum met een zeer stimulerende sfeer en een uitstraling die reikte tot in alle uithoeken van het rijk. Haar vitaliteit en creativiteit had het te danken aan de persoonlijke interesse van de heerser evenals het engagement van de daardoor aangespoorde geleerden, literatoren en kunstenaars, maar vooral aan het feit dat een onderwijsconcept de gemeenschappelijke grondslag vormde, namelijk het geloof in de intrinsieke waarde van onderwijs buiten het nut ervan voor machtspolitieke, kerkelijke, theologische of economische doelen.
Deseptem artes liberales, waarvan het volledige herstel van het in de late oudheid ontwikkelde concept het doel was, vormden zeker geen doelgerichte, op onmiddellijke aanwendbaarheid van technische vaardigheden gerichte afgesloten leerprogramma's, maar verschaften een formele vorming met een taalkundig-literair zwaartepunt als uitgangspunt voor een levenslang leren, ook na het afsluiten van de eigenlijke vormingsfase, opdat het voor leidinggevende en verantwoordelijke functies geschikte persoonlijkheden met de nodige algemene vorming en dienovereenkomstig verruimde intellectuele horizon zou voortbrengen. „Mij is het duidelijk voldoende om de wijsheid om haarzelf na te streven.“, zo vatte de mogelijk meest uitgesproken „humanist“ onder de Karolingische geleerden,Lupus van Ferrières, in zijn beroemde voorstellingsbrief aan Einhard[89]rond 830 weemoedig op de gouden tijd onder Karel de Grote terugblikken deze onder Lodewijk de Vrome reeds weer bedreigde vormingsidee van de Karolingische renaissance vol zorgen om de toekomst als het ware bezwerend samen. Dat dit niet louter lippendienst was, laat zich aan de werken aflezen, waarmee Lupus en andere zijnsgelijken zich bezighouden en die zij zelf schreven.
Volgens Einhard[90]was Karel de Grote ook in de instandhouding van zijn moedertaal (lingua propria) zeer geïnteresseerd, met andere woorden de West-Germaanseidiomenvan de Franken (vgl.Ripuarisch,Moezelfrankisch,Frankisch,Oudhoogduits). Zo gaf Karel aan zijn geleerden de opdracht om eengrammaticavoor zijn moedertaal op te stellen.[90]Daarbij kan het ook slechts om een letterkundig werk zijn gegaan. Daarenboven liet Karel „barbaarse“ (d.i. in het Germaanse respectievelijk de volkstaal) „en zeer oude (helden)lieden, in dewelke de daden en oorlogen van oude koningen werden bezongen, opschrijven“.[90]In welke taal en onder welke vorm dit werd neergeschreven (in het Latijn of het Oudhoogduits, alsregestenof in liedvorm), is onduidelijk. Deze verzameling is om onbekende redenen niet bewaard gebleven. Karels zoon Lodewijk de Vrome werd in de nieuwe tijd menigmaal ten onrechte voor het verlies ervan verantwoordelijk geacht.[91]Bij Einhard wordt verder ook vermeld, dat Karel de Latijnse benamingen van de winden en de maanden zelfs in het Frankische vertaalde, zo noemde hij januari wintermaand (Wintarmanoth), mei weidemaand (Wunnimanoth), december heiligemaand (Heilagmanoth).[90]Ook werd voor een verzameling van de belangrijkste wetteksten, zowel van het volks- enstamrechtalsook van deCapitularia, gezorgd. Belangrijke kerkelijke tekst zoals de Latijnse Bijbel, de zogenaamdeVulgata, deregel van Benedictusen hetSacramentariumvanPaus Gregorius de Grotewerden van taalkundige verloedering gereinigd en in modelexemplaren voor verveelvoudiging beschikbaar gesteld. Door de hofbibliotheek werden zeldzame teksten aan de kathedraal- en kloosterbibliotheken ter afschrift ter beschikking gesteld. Boekenbestanden werden inboekenlijstenopgenomen endesideratalijstenopgesteld. Al deze activiteiten beoogden allereerst ooit de systematische sortering, registratie en inventarislijst van de gehele overgeleverde cultuurtraditie, om op dit fundament te kunnen verder bouwen.
Kerken en kloosters, paltsen en paleizen
round-color: transparent;">class="image" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Aachener_Dom_Oktogon.jpg">padding: 3px;">ograaf en leider van de Domschool als opvolger vanAlcuinus, die in796het hof verliet en abt vanSaint-Martin de Tourswerd – mogelijkerwijs hield zijn overstap verband met zijn openlijke kritiek op de koning zijn houding tegenover de Saksen[92]), spreekt ook over zijn omvangrijke bouwactiviteit. In de eerste plaats wordt daarmee de „wonderbare“;Paltskapelin deAkener koningspaltsbedoeld, die in de laatste 20 jaar van zijn leven zijn lievelingspalts werd, bij wijze van spreken een soort van „hoofdstad“ ten Noorden van de Alpen. Voor deze zou hij zelfs zuilen en grootse Marmerstukken uitRomeenRavennahebben laten overbrengen.[93]Ook een ruiterstandbeeld vanTheoderik de Groteliet hij uit Ravenna naar Aken overbrengen, waarWalahfrid Straboin zijn gedichtDe imagine Tetricipostuum kritiek op uitte. Daarnaast vermeldt Einhard ook een houten brug over de Rijn bijMainz, die echter al snel weer was afgebrand, zoals ook de bouwaanvang van een tweedepaleisbijIngelheimenNijmegen.[94]
Kloosters werden onder andere inSankt Gallen(het huidige Zwitserland) en op heteiland Reichenau(Bodenmeer) (zie ook:Abdij van Reichenau), in het ingelijfde Beieren inSt. EmmerambijRegensburg, inFreisingen aan deTegernsee(belangrijkste Benedictijnenabdij van Opper-Beieren, in 817 tot de meest welgestelde kloosters in het rijk van keizer Lodewijk de Vrome gerekend), in het huidige OostenrijkseMondsee(daar was ookSalzburgsinds deAvarenoorlogenvan 791 tot 799 een centrum van deMissie) alsook inFuldaen inTrieropnieuw gesticht, tot abdijen verheven of ondergingen een aanzienlijke stijging in hun aanzien. Zij werden de drijvende kracht van de onderwijshervorming, die door Karel was begonnen, en werden derhalve veelvuldig uitgebouwd en uitgebreid. Voor deAbdij van Sankt Gallenbijvoorbeeld was de periode van de 9e tot de 10e eeuw eenGouden Tijdperk. Het daar omstreeks 790 ontstane Latijns-Duitse woordenboekAbroganswordt beschouwd als het alleroudste Duitse boek. Ten slotte waren het ookmonniken, die begin 9e eeuw deedelroosnaar Midden-Europa invoerden en detuinbouwin het algemeen aanzienlijk professionaliseerden.[95]
Capitulare de villis
lass="thumbinner">line-height: 1.4em; border: 0px; padding: 3px;">illis vel curtis imperii.rordeningCapitulare de villis vel curtis imperii, die door Karel de Grote als een gedetailleerd voorschrift over het beheer van dekroondomeinenwerd afgekondigd. In hoofdstuk 70 van deCapitulareworden 73 voedingsgewassen (inclusief geneeskruiden) en 16 verschillende fruitbomen beschreven, die in alle keizerlijke landgoederen door de beheerders waren aan te planten.[96]In dit document werd ook aangedrongen op het bijhouden van een geschreven administratie en een regelmatige verantwoording van het beheer.
Karel de Grote in de middeleeuwse literatuur
t leven en werken van Karel de Grote ontstonden na zijn dood vele sagen, onder andere deKarelromansenchansons de geste(Roelandslied). Als Latijnse tegenhanger van het Oud-Franse Roelandslied werd tussen 1130 en 1140 deHistoria Karoli Magni et Rotholandigeschreven.[97]Naast het Roelandverhaal beval de pseudo-Turpijn de legende, dat Karel de Grote naar het graf vanSint-Jakobus ;inSantiago de Compostelawas gegaan en het van deSaracenenhad bevrijd. De historische Karel de Grote daarentegen is niet naar Compostela gekomen, en zijn strijd in Noord-Spanje in 778 verliep niet zeer roemrijk (Zie:Krijgstochten tegen de Moren). Omstreeks 1200 werd deHistoria Karoli Magni et Rotholandidoor een onbekende auteur onder de titelKarolellusin hexameters overgezet.[98]
>und: none transparent scroll repeat 0% 0%; color: #0645ad;" title="Heilig Land" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Heilig_Land">Heilig Landwas getrokken, de Heidenen uitJeruzalemhad verdreven en hiervoor was beloond met waardevollerelikwieën, waaronder deDoornenkroonvan Christus. Nadat het motief van de Karel de Grote zijn reis naar het Oosten reeds in deChroniconvan Benedictus monachus (Benedictus van Sant'Andrea del Soratte) aan het eind van de 10e eeuw opduikt, komen we de volledig uitgewerkte legende voor het eerst tegen in de in 1053/54 in het klooster vanSaint-DenisopgesteldeDescriptio clavi et corone domini("Beschrijving van de nagel [van het Kruis] en de [Doornen-]kroon van de Heer").[99]De historische Karel de Grote is echter nimmer naar Jeruzalem afgereisd, maar had in werkelijkheid voor zijn diplomatieke inspanningen voor het welzijn van de christenen in het Heilige Land enige relikwieën uit hetHeilig Grafgekregen.[100]
De graven van deZüricherstadspatronenFelix en Regulazouden door Karel de Grote zijn herontdekt. Deze had ooit eens een hert van Aken tot aan Zürich achtervolgd, toen zijn paard plotseling door de knieën ging, om de graven van de heiligenreverentiete bewijzen. Karel had daarop het gebeente laten opgraven en ter ere van de heiligen de kerk en deproosdijGrossmünster gesticht. De graven van de Heiligen waren tot de Reformatie in de zogenaamdeZwölfbotenkapelletoegankelijk voor de pelgrims. In diezelfde kapel werden ook relikwieën van Karel de Grote bewaard, die in1233naar Zürich waren overgebracht.
Frankische romans
-align: middle; border: 0px;" src="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/15px-1rightarrow_blue.svg.png" alt="" width="15" height="15" data-file-height="480" data-file-width="480" />ZieFrankische romanvoor het hoofdartikel over dit onderwerp.k wel Karelepiek genoemd) met Karel de Grote als centrale figuur zijn de oudste soortridderromans. Originele versies uit de tijd waarin deze teksten werden geschreven bestaan nauwelijks. Wat we nu kennen zijn ofwel fragmenten ofwel complete, maar omgewerkte versies die pas werden gedrukt in de15een16e eeuw. Wat deze Karelromans gemeenschappelijk hebben is dat ze zich elk baseren op een Fransechanson de geste("heldenlied").[101]
Zo gaat hetMiddelnederlandseRoelantslieduit het begin van de13e eeuwterug op het FranseChanson de Rolanddat dateert van ca. 1100.[102]Hierin wordt verteld hoe de achterhoede van Karels leger door moslims wordt aangevallen. Als christelijke helden worden hier Roelant en Olivier opgevoerd, en natuurlijk worden ook de Spaans-Arabische moslims (de Saracenen) als krijgshaftig voorgesteld. In werkelijkheid vond deze historische gebeurtenis plaats in de Pyreneeën bij Ronceveaux, en de aanvallers en overwinnaars waren geen moslims maar Basken.
Reinout van Montalbaenbaseert zich op het FranseRenaud de Montebanen verhaalt over de ruzie en de strijd tussen Karel de Grote en de familie van de Graaf van Aymont, wiens kinderen bekend zijn als devier Heemskinderen(van 'Haymijns kinderen').[103]Dankzij hun wonderpaardBeyaerten met de bescherming van ridderMalegijs, maken zij het Karel flink lastig, maar uiteindelijk moeten ze zich onderwerpen aan het feodale gezag. Voor het ros Beyaert, het lievelingsdier van Reinout, de jongste van de vier heemskinderen, loopt het niet zo goed af, want Karel eist als teken van onderwerping dat het paard verdronken wordt in de Maas. Van deze epische tekst bezitten we echter nog slechts fragmenten. Het verhaal is ons wel overgeleverd uit een in delate middeleeuwengedrukte prozatekst met de titelDe historie van de vier Heemskinderen.
Karel ende Elegastuit de13e eeuwis mogelijk de bekendste roman van deze groep. Over de auteur weten we niets. Het thema is hier het belang van feodale trouw en vertrouwen in God.[104]We zouden daaruit kunnen afleiden dat het verhaal waarschijnlijk bedoeld was om in aristocratische kringen te worden voorgedragen. Het onderscheidt zich van andere Karelepiek doordat er veel minder in gevochten wordt en ook omdat het zo kort is: slechts 1414 versregels.[105]Vandaar dat sommige letterkundigen het eerder als een soort novelle (een korte vertelling) beschouwen dan als een epos.[106]
Girart de Vienneuit de12e eeuwwerd geschreven doorBertrand de Bar-sur-Aubeen gaat over de vete tussen Karel de Grote en de vier zonen vanGarin de Monglane: Girart de Vienne,Hernaut de Biaulande(de oudste),Milon de Puglia(Apulië) enRenier de Geneva(Genève). Aan de jonge Girart was door Karel de weduwe van de Bourgondische hertog beloofd, maar toen Karel haar zag wilde hij haar zélf trouwen. De hertogin verkoos Girart, maar Girart wilde wachten. Toen koos de hertogin verontwaardigd er voor om met Karel te trouwen. Uit wraak zette zij, in haar bruiloftsnacht, toen Girart Karel de voet wilde kussen, omdat hijViennehad gekregen, haar voet voor die van Karel. Girart kuste dus, zonder dat hij dat wist, haar voet en dat hield ze niet geheim. Die schande moest gewroken worden. De jonge Aymeri, laterAymeri de Narbonne, Girarts neef en zoon van Hernaut de Biaulande, nam wraak en doodde de koningin bijna met een mes. Ze dook op tijd weg. Aymeri keerde daarop terug naar Vienne, de stad van zijn oom Girart. Toen werd Vienne zeven jaar door Karel de Grote belegerd. Op een eiland in deRhônestreden Roland (Roeland), Karels neef enOlivier, Girarts neef - hij was de zoon van Renier van Geneva - in een tweekamp om het conflict te beslechten.Aude, Oliviers zuster en Roelands geliefde, keek toe. Een engel beëindigde het gevecht en zei dat er vrede moest worden gesloten. Pas later, toen Karel op zwijnejacht was en hij door mannen van Vienne werd omsingeld, ging hij op het vredesverzoek in. Tijdens het feest in Vienne werd besloten dat Aude met Roeland zou trouwen. Daar is het nooit van gekomen, omdat de Saracenen Francia binnenvielen en deSlag bij Roncevauxin 778 een einde aan Roelands leven maakte.[107]
Huon de Bordeauxuit de13e eeuwgaat over Huon, de zoon van de overleden graaf Seguin, die in 796 naar het hof van Karel de Grote in Parijs wordt gestuurd. Onderweg wordt hij overvallen door Charlot (Karel de Jongere), op advies van Amaury (familie van de verraderGanelon). Huon doodt Charlot uit zelfverdediging. Als straf wordt Huon verbannen en moet hij de Admiraal Gaudys van Babylon vier van zijn tanden uittrekken en bovendien diens baard meenemen. Ook moet hij Claramond, zijn dochter, drie maal kussen. Huon krijgt hulp vanOberonde Feeënkoning, Garin van St. Omers en Gerames. Huon slaagt in zijn missie. Teruggekomen wordt hij in de val gelokt door zijn jongere broer Gerard en diens schoonvader Guibert (Gybouars), graaf van Sicilië. Zij willen hem, beroofd van zijn schatten, door Karel laten veroordelen. Die besluit tot zijn dood, boos als hij nog altijd is om het verlies van Charlot. Maar dan verschijnt Oberon, die Gerard zijn valse daden laat opbiechten. Gerard en Gybouars worden opgehangen en Huon krijgt Bordeaux terug en wordt paladijn van de keizer. Na vier jaar mag Huon bij Oberon verschijnen om diens kroon over te nemen en zelf koning van Feeënland te worden.[108]
Voortleven in de herinnering
ght; margin: 0.5em 0px 1.3em 1.4em; background-color: transparent;">er: #c8ccd1 1px solid; padding: 3px;">"> aan de voorkant van het Karelschrijntleven in de herinnering een unieke positie in, in vergelijking metOtto de Grote,Frederik BarbarossaofFrederik II.[109]Deze begint strikt genomen reeds met de ter bewaring van dememoria(herinnering) en de verzekering van degebedsherdenkingopgerichte graftombe in de Paltskapel te Aken.
Graftombe
round: none transparent scroll repeat 0% 0%; color: #0645ad;" title="Kapel (gebouw)" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Kapel_(gebouw)">kapelteAken, die de kern van de huidigekathedraalvormt.[68]
Het lichaam van Karel de Grote is al enige malen gezien, doordat het graf enkele malen werd geopend. Voor de eerste keer gebeurde dat in het jaar 1000, toenkeizer Otto IIIsamen met graaf Otho van Lomello het graf openden. Zij troffen hem zittend aan, alsof hij leefde, gekroond met de gouden kroon, de scepter houdend in gehandschoende handen, waarvan de nagels zo lang geworden waren dat zij de handschoenen doorboorden. Toen zij binnen traden roken zij een sterke geur. Vervolgens brachten zij hem hulde door te knielen. Zij trokken hem witte klederen aan, knipten zijn nagels en herstelden de punt van zijn neus. Dit laatste was echter het enige wat aan hem ontbrak. Tenslotte trokken zij een tand uit. Aldus het ooggetuige verslag van Lomello.Thietmar von Merseburgzegt daarentegen dat zij hem een gouden kruis, dat om zijn hals hing ontnamen. Deze merkwaardige handeling van Otto zou te begrijpen zijn tegen de achtergrond van zijn behoefte om boete te doen wegens de terechtstelling van Crescentius II. De Kroniek zegt: 'Hij (Otto) heeft toen wegens bewondering van de grote keizer Karel bevolen het gebeente van hem op te graven in strijd met de christelijke regels van de goddelijke religie, maar wegens deze daad heeft hij de straf van de eeuwige vergelder op zich doen aanlopen.'[110]
Vervolgens gebeurde dat in 1166. Toen werd detalisman van Karel de Grotegevonden.[111]In werkelijkheid lag hetskeletin een hergebruikte Romeinse sarcofaag.
Karel de Grote werd nog op zijn sterfdag zelf in de Paltskapel van Aken bijgezet.[68]De precieze plaats is onbekend. Lange tijd gold het eenmaligeatrium(d.i. het huidige westelijk deel van de Dom van Aken) als de meest waarschijnlijke plaats. Evenwel werd tijdens een drie jaar durende zoektocht (tot mei 2010) geen graf in de buurt van de huidige dom gevonden. De oudste vondsten in het huidige westelijk deel werden tot de 13e eeuw gedateerd en zijn dus duidelijk jonger dan een mogelijk graf van Karel de Grote. Volgens sommige archeologen bestaat echter de mogelijkheid dat het graf nog verder westwaarts, onder het huidige domhof, kan liggen.[112]
href="https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Karelschrijn&action=edit&redlink=1">Karelschrijnin de Dom van Aken.olgensEinhardrichtte men over het graf een verguldearcadeboogmet een standbeeld (van Karel de Grote) en een inscriptie op.[68]Dit monument werd vermoedelijk kort voor de Noormanneninval van 882 verwijderd, waardoor Karels graf niet gevonden en geplunderd kon worden. Bij zijn oponthoud in Aken in mei 1000 lietKeizer Otto IIIhet graf van Karel de Grote zoeken en openen. Volgens enkele bronnen werd bij deze grafopening Karels lijk in zittende houding en in ongeschonden staat in een grafkamer aangetroffen.[113]De geloofwaardigheid van dit relaas heeft voor grote controverse gezorgd, aangezien een bijzetting van Karel gezeten op een troon in 814 zeer ongebruikelijk zou zijn geweest en ook niet door de archeologische bevindingen wordt ondersteund.
Bij Karelsheiligverklaringin 1165 en de daarmee verbondenelevatiomoest zijn graf een tweede maal worden gezocht.Keizer Frederik I Barbarossahad daarbij een „goddelijke ingeving“ om het ter bescherming tegen vijanden onherkenbaar gemaakte graf terug te vinden.[114]Barbarossa's kleinzoonFrederik IIbracht in 1215 het gebeente van Karel de Grote over in de verguldeKarelschrijn, die vandaag de dag in hetkoorvan de dom van Aken staat.
g de dag in dedomschatkamer van AkenopgesteldeRomeinseProserpinasarcofaaguit de 2e eeuw, is bijgezet. Hägermann houdt een in 814 plaatsgevonden bijzetting van Karel in deze sarcofaag voor twijfelachtig, daar voor 814 de teraardebestelling van Karel wel is gedocumenteerd, maar dat geldt niet voor de marmeren sarcofaag. Bovendien is het onwaarschijnlijk dat men een zo prachtig met reliëf versierde sarcofaag in de kerkbodem verzonk. Hägermann vermoedt daarom, dat de Proserpinasarcofaag pas in 1165 na de blootlegging van het graf van Karel de Grote door Frederik I Barbarossa ter bewaring van het gebeente van Karel werd gebruikt, tot deze dan later deels in de vergulde Karelschrijn, deels in een armreliquiarium wordt bewaard.[115]
1.6;">Heiligverklaringn: none; background: none transparent scroll repeat 0% 0%; color: #0645ad;" title="Frederik I van Hohenstaufen" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Frederik_I_van_Hohenstaufen">Frederik Barbarossawerd Karel de Grote op29 december1165doorReinald van Dassel,aartsbisschop van Keulen, met de goedkeuring van de ;tegenpaus Paschalis III, heilig verklaard.[4]Deze heiligverklaring werd niet geaccepteerd doorpaus Alexander III, waardoor zijn feestdag (28 januari) niet officieel werd erkend. Maar decurieheeft daarna nooit bezwaar gemaakt tegen deze heiligverklaring, en sinds 1176 wordt de verering van Karel de Grote als Zalige in de steden Aken en Osnabrück door de Katholieke Kerk eerder getolereerd.[116]De Karelverering kende haar hoogtepunt in de late middeleeuwen. Tot op de dag van vandaag dragen kerken Karels naam, zoals de parochiekerk in het WestfaalseWiedenbrückSt. Caroli Magni et beati Aegidii.
In deDom van Akenen in deDom van Frankfurtwordt jaarlijks op 28 januari eenKarlsamtnaar een uit de 15e eeuw overgeleverd liturgie gehouden.[117]Onderdeel van deKarlsamtzijn deUrbs Aquensis(ofKarlssequenz), een Latijnse lofzang op de stad en de keizer alsook de eveneens LatijnseKaiserlaudesmet lofbetuigingen aan Christus en voorbidden voor Kerk, paus, bisschop, het Duitse volk en alle regeerders. De preek wordt door een lid van een Europesebisschoppenconferentiegehouden.
t-decoration: none; background: none transparent scroll repeat 0% 0%; color: #ba0000;" title="Keizerlijke regalia (de pagina bestaat niet)" href="https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Keizerlijke_regalia&action=edit&redlink=1">keizerlijke regalia, in 1513 doorAlbrecht Dürergeschilderd in opdracht van zijn vaderstad Nürnberg.="https://nl.wikipedia.org/wiki/Rooms-Katholieke_Kerk">Rooms-Katholieke Kerkwerd de gedenkdag van Karel de Grote op28 januaridoor deEvangelische Kerk in Duitslandofficieel erkend: het is sinds de opstelling van deEvangelische naamkalenderin 1969 in deze opgenomen.[118]
Visuele voorstellingen
is afgebeeld in hetSacramentariumvanKarel de Kalevan rond 870, dat hem in Karolingische kleding toont en biedt aldus een representatieve voorstelling van een hoogadellijke persoon uit de tijd van de Karolingen (zie hiernaast). Een kopie uit de 10e eeuw naar ene verloren origineel uit de tijd van Lodewijk de Vrome toont Karel de Grote in dispuut met koning ;Pepijn van Italië. Uit de tijd van Karel de Kale (jongere School van Metz, ca. 870) stamt de beroemde bronzen ruiterstatuette van het Louvre in Parijs, die waarschijnlijk als een herdenkingsbeeld van Karel de Grote, mogelijkerwijs echter ook als een voorstelling van Karel de Kale zelf is te bestempelen.
Sindsdien werden telkens in een aan de stijl van die tijd beantwoordendebeeldtaalover Karel de Grote en zijn uiterlijk voortgebracht, die echter niets met de werkelijkheid hadden te doen, maar zijn daardoor belangrijke getuigenissen van dereceptiegeschiedenisen als projecties van hunkeringen, legitimatiebehoeftes en machtsfantasieën van de toenmalige tijd op de eigen geschiedenisbeelden te zien. Typisch voor deze voorstellingen van de ;historieschilderkunst, die sinds de 19e eeuw, het tijdperk van hethistorisme, met een wetenschappelijke waarheidsaanspraak optrad – theoretici van deze beweging alsMax Schasler[119]beriepen zich op de categorie van het waarschijnlijke – en aldus ingang in de geschiedenisboeken van die tijd vond, zijn bijvoorbeeldAlbrecht Dürer's afbeeldingenplaat, dat zich tegenwoordig in hetGermanisches Nationalmuseumbevindt, of de fresco's vanAlfred Rethelin de raadhuiszaal te Aken (ontworpen 1840-45;[120]realisatie 1847-51; nadat Rethel was ziek geworden voltooiing van de cyclus door Rethel's leerlingJoseph Kehrenin afwijkende stilisering). Ook in deRömerin Frankfurt (Philipp Veit) en in deMünchner Residenz(Julius Schnorr von Carolsfeld) ontstonden destijds Keizerzalen met beeltenissen van Karel de Grote.[121]
Voorbeelden van standbeelden en monumenten van Karel de Grote:
="text-decoration: none; background: none transparent scroll repeat 0% 0%; color: #0645ad;" title="Zandsteen" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Zandsteen">ZandstenenstandbeeldvanGustav Blaeservoor de in 1850/51 doorLudwig Ferdinand Hessegemaakte „Dreikönigstor“ in het park van deFriedenskirchein het slotparkSanssouci ;inPotsdamle="Ernst Rietschel (de pagina bestaat niet)" href="https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ernst_Rietschel&action=edit&redlink=1">Ernst Rietschelaan de zuidkant van deGemäldegalerieinDresdenground: none transparent scroll repeat 0% 0%; color: #ba0000;" title="Johann Nepomuk Zwerger (de pagina bestaat niet)" href="https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Johann_Nepomuk_Zwerger&action=edit&redlink=1">Johann Nepomuk Zwergervoor hetHistorisches MuseuminFrankfurt am Main; dit werd in 1843 voor de duizendste gedenkdag van de rijksdeling in hetVerdrag van Verdungemaakt en stond oorspronkelijk op deOude Brug, om aan de mythische stichter van de stad te herinneren. 0.5em 0px;">Eengedenkplaatvoor hem werd opgenomen in hetWalhallabijRegensburg. Vermoedelijk de meest getrouwe weergave is hetruiterstandbeeldjeuit hetLouvredat zeer waarschijnlijk Karel de Grote voorstelt.
dden; font-weight: bold; color: #000000; padding-bottom: 0px; padding-top: 0.5em; margin: 0.3em 0px 0px; line-height: 1.6;">Uiterlijk, gezondheid en gewoonten; border: #a2a9b1 1px solid; padding: 5px;" cellspacing="5"> color: #0645ad;" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Cquote1.svg">Hij was van lichaam groot en krachtig, van gestalte buitengewoon (groot), die toch de normale (verhoudingen) niet overschreed - want zijn lengte is geweten zeven (keer) de afmeting van zijn (eigen) voeten te zijn geweest -, de top van zijn hoofd (was) rond, (zijn) ogen buitengewoon groot en levendig, (zijn) neus een weinig het middelgrote overstijgend, mooi grijs haar, vrolijk en opgewekt van gelaat. Aldus verwierf hij door zijn uiterlijk meer autoriteit en waardigheid (uit) zowel staand als zittend; hoewel zijn nek dik en nogal kort scheen en zijn buik wat vooruit leek te steken, werd dit door de gelijkmatigheid van zijn overige lichaamsdelen verhuld. Zijn manier van lopen (was) zeker en heel zijn uiterlijk was mannelijk; zijn stem was weliswaar helder, maar paste minder goed bij zijn lichaamsbouw.text-align: left;">
en goed gelijkende portretten van Karel bekend, maar van wat zijn biograafEinhardheeft nagelaten is bekend dat hij – zeker voor zijn tijd – bovengemiddeld groot was met zijn lengte van zeven voeten, waar zes voeten normaal was (en nog altijd is). Doordat zijn skelet in Aken is bewaard gebleven, hebben archeologen in1861zijn skelet kunnen nameten. Ze laten zien dat Karel 1,92 m lang was en uitzonderlijk forsgebouwd.[123]Een recente studie (2010) van hetscheenbeenvan Karel de Grote stelt dat hij tussen 1,79 en 1,92 m lang moet zijn geweest.[124]Vooral in een tijd waarin de gemiddelde man 1,69 m mat, was dit bijzonder groot.
In strijd met de historische werkelijkheid wordt Karel de Grote opminiaturen,schilderijenen standbeelden bijna altijd met een volle baard afgebeeld. In werkelijkheid droeg hij een Gallische hangsnor ("moustache à la gauloise"),[125]zoals ook uit debeeldenaaren het vermoedelijkeruiterstandbeeldjeblijkt. Ook op eenmozaiekuit zijn tijd, in hetLateraans Paleis, wordt hij met een grote snor afgebeeld.[126]Pas later, ten tijde van deOttonen, werd de volle baard het teken van de koninklijke waardigheid. Tot op hoge leeftijd had hij al zijn haar nog, zij het uiteindelijk wit. Afgezien van zijn laatste vier levensjaren, waarin hij last had vanjichten koorts, was hij steeds gezond, mogelijk door zijn hoge fysieke activiteit (rijden, jagen en zwemmen). Hij at graag wildbraad (luisterend naar muziek of voorgelezen uitDe Civitate Dei("Over de Stad Gods") vankerkvaderAugustinus, maar zonder overmatig alcoholgebruik. Meestal kleedde hij zich opFrankischewijze in wapenrok, broek, beenwindsels en met goud versierde schoenen. 's Winters kwam er nog eenottervelofhermelijnbij. Over alles heen droeg hij een groene mantel en steeds daarbij eenzwaard, waarvan het gevest en de riem versierd waren met goud of zilver.
De naam als titel
%; color: #0645ad;" title="Julius Caesar" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Julius_Caesar">CaesarenAugustuslater heerserstitels werden, vond vermoedelijk ook de naam van Karel de Grote ingang in vele Slavische talen: zo is van de Latijnse vormCarolushetRussischekorol, hetPoolsekról, hetTsjechischekrálen hetServische,KroatischeenSloveensekraljafgeleid dat "koning" betekent.[127]DeTurksetermkralvoor koning is eveneens afgeleid van Karel de Grote zijn naam.[128]
Karel de Grote is de enige Europese koning of keizer die Fransman is voor de Fransen (Charlemagne) en Duitser voor de Duitsers (Karl der Grosse).
Herontdekte, mogelijke Karelstroon
none transparent scroll repeat 0% 0%; color: #0645ad;" title="Archeologie" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Archeologie">archeologeMechthild Schulze-Dörrlammvan hetRömisch-Germanisches ZentralmuseuminMainzin een magazijn van hetLandesmuseum Mainzhet fragment van een met randdecoratie versierde armleuning van een kalkstenen zetel, die overkomend als koningstroon, in deze context mogelijk Karel de Grote, wordt gezien.[129]Tegen deze interpretatie kan worden ingebracht, dat Mainz niet geattesteerd is als Karolingischekeizerpalts.
Op grond van de decoratie werd het fragment in de tweede helft van de 8e eeuw gedateerd. Daarmee was het mogelijkerwijs deel van een troon, die ouder dan Karel de Grote'skoningstroon van Akenzou zijn (deze gold lange tijd als oudste troon op het grondgebied van het huidige Duitsland).
Het fragment lag na zijn opgraving in 1911 zonder herkend te worden in het magazijn van het museum. De vondst werd gedaan in de binnenstad van Mainz. De vindplaats lag in de buurt van de in 1880 bij straatwerken ontdekte keizerinnensieraden uit het midden van de 11e eeuw alsook in de buurt van een andere schatvondst uit 1904.
Noten
le="font-size: 12px; list-style-image: none; margin: 0.3em 0px 0px 3.2em; counter-reset: mw-ref-extends-parent 0 list-item 0; padding: 0px;"> counter-increment: mw-ref-extends-parent 1; counter-reset: mw-ref-extends-child 0;">↑Omhoog naar:abVgl. ;K.F. Werner, Das Geburtsdatum Karls des Großen, inFrancia1 (1973), pp.115-157,M. Becher, Neue Überlegungen zum Geburtsdatum Karls des Großen, inFrancia19 (1992), pp.37-60. Werner pleit voor 747 als zijn geboortejaar, Becher voor 748. In het oudere onderzoek werd 742 vaak als geboortejaar genomen, maar in het recentere onderzoek neigt men meer naar 747/48, vgl.R. McKitterick,Charlemagne: The Formation of a European Identity, Cambridge, 2008, p.72..1em; counter-increment: mw-ref-extends-parent 1; counter-reset: mw-ref-extends-child 0;">↑Necrologium Augiae Divitis, 28 ianuarius, p. 273;Das Martyrolog-Necrolog von St. Emmeran zu Regensburg, 28/1, p. 215;Necrologium monasterii Sanctorum Petri et Andreae Novalicii, V Kal. Febr., p. 292,Necrologium S. Andreae Taurinensis, V Kal. Febr., p. 319;Necrologium monasterii Superioris Ratisbonensis, 28 ianuarius, p. 336,Liber memorialis Romaricensis, p. 4;Annales Necrologici Fuldenses, a. 814, p. 170;Notae necrologicae Bernoldi, 28 ianuarius, p. 657;Annales Regni Francorum814 [p. 140] (=B.W. Scholz - B. Rogers(tradd.),Carolingian Chronicles: Royal Frankish Annals and Nithard's Histories, Ann Arbor, 1972, p. 97); Einhard,Vita Karoli Magni30; Thegan,Gesta Hludowici imperatoris7, p. 186; Astronomus (anoniem),Vita Hludowici imperatoris20, p. 344;Annales Fuldenses814 (=G.H. Pertz(ed.),Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, I, Hannover, 1826, p.356);Annales Marbacenses, p. 18; Andreas van Bergamo,ChroniconofHistoria, p. 224;Annales Xantenses, a. 814, pp. 4-5;Annales Hildesheimenses46, p. 15;Bernoldi Chronicon, a. 814, p. 419;Herimanni Augiensis chronicon, a. 814, p. 103;Ademari Cabannensis ChroniconII 25, p. 111;Il Chronicon di Benedetto monaco di S. Andrea del Soratte, p. 123;Catalogus regum Langobardorum et Italicorum LombardusC, p. 510, D, p. 511, F, p. 509;Cronaca di NovalesaIII 27, pp. 176-178.-extends-child 0;">↑Omhoog naar:abAnnales Regni Francorum768 (=B.W. Scholz - B. Rogers(tradd.),Carolingian Chronicles: Royal Frankish Annals and Nithard's Histories, Ann Arbor, 1972, p.46).4">↑Omhoog naar:abC. Baronius,Annales ecclesiastici denuo excusi et ad nostra usque tempora perducti ab Augustino Theiner, XIX, Baarle-Hertog, 1869, p.265.ottom: 0.1em; counter-increment: mw-ref-extends-parent 1; counter-reset: mw-ref-extends-child 0;">↑Karolus Magnus et Leo Papa, vv. 504f:Rex, pater Europe, et summus Leo pastor in orbe - Congressi, inque vicem vario sermone fruuntur.6">↑D. Hägermann,Karl der Große: Herrscher des Abendlandes. Biographie, Berlijn, 2000, p. 9.ter-reset: mw-ref-extends-child 0;">↑Entstehungsgeschichte, Karlspreis.deter-reset: mw-ref-extends-child 0;">↑Vooral Einhards biografie en de werken en brieven vanAlcuinus.i id="cite_note-9">↑Vooral omdat Einhard de kennis die hij hier mogelijk over had, niet meedeelt in zijn werk.ment: mw-ref-extends-parent 1; counter-reset: mw-ref-extends-child 0;">↑Einhard,Vita Karoli Magni2,Genealogiæ Comitum Flandriæ, Witgeri Genealogica Arnulfi Comitisr. 29 (=L.C. Bethmann(ed.),Monumenta Germaniae Historica Scriptores, IX, Hannover, 1861, p.302),Chartularium SithienseI 34 (=M. Guérard(ed.),Cartulaire de l'abbaye de Saint-Bertin, III, Parijs, 1840, p.56),Ex Hilduini abbatis libro de Sancto Dionysior. 6 (= ;W. Wattenbach(ed.),Monumenta Germaniae Historica Scriptores, XV.1, Hanover, 1887, p.3),Hermannus de institutione monasterii Altahensisrr. 34, 37 (=P. Jaffé(ed.),Monumenta Germaniae Historica Scriptores, XVII, Hanover, 1861, p.369).arent 1; counter-reset: mw-ref-extends-child 0;">↑S. Abel - B. von Simson(edd.),Jahrbücher des fränkischen Reiches unter Karl dem Grossen, I, Leipzig, 18882, pp.14-16.om: 0.1em; counter-increment: mw-ref-extends-parent 1; counter-reset: mw-ref-extends-child 0;">↑Vita Karoli Magni4.ounter-increment: mw-ref-extends-parent 1; counter-reset: mw-ref-extends-child 0;">↑Annales Regni Francorum754 (=B.W. Scholz - B. Rogers(tradd.),Carolingian Chronicles: Royal Frankish Annals and Nithard's Histories, Ann Arbor, 1972, p.40).ect: none;">↑Annales Regni Francorum(revisor) 769 (=B.W. Scholz - B. Rogers(tradd.),Carolingian Chronicles: Royal Frankish Annals and Nithard's Histories, Ann Arbor, 1972, p.47),Kronieken van Fredegar(voortzettingen) LIII [ed.Wallace-Hadrill, p. 121];Annales Mettenses Priores768 (=B. von Simson(ed.),Monumenta Germaniae Historica, Scriptores rerum Germanicarum in usum scholarum separatim editi, X, Hannover, 1905, p.55).ld 0;">↑Annales Regni Francorum(revisor) 769 [ed.Kurze, p. 29],Kronieken van Fredegar(voortzettingen) LIII [ed.Wallace-Hadrill, p. 121];Annales Mettenses Priores768 (=B. von Simson(ed.),Monumenta Germaniae Historica, Scriptores rerum Germanicarum in usum scholarum separatim editi, X, Hannover, 1905, p.55).r-select: none;">↑Annales Regni Francorum769 (=B.W. Scholz - B. Rogers(tradd.),Carolingian Chronicles: Royal Frankish Annals and Nithard's Histories, Ann Arbor, 1972, p.47),Annales Fuldenses769 (=G.H. Pertz(ed.),Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, I, Hannover, 1826, p.348)."margin-bottom: 0.1em; counter-increment: mw-ref-extends-parent 1; counter-reset: mw-ref-extends-child 0;">↑Einhard,Vita Karoli Magni5,Annales Regni Francorum(revisor) 769 (=B.W. Scholz - B. Rogers(tradd.),Carolingian Chronicles: Royal Frankish Annals and Nithard's Histories, Ann Arbor, 1972, p.47-48).nter-increment: mw-ref-extends-parent 1; counter-reset: mw-ref-extends-child 0;">↑Eigil van Fulda,Vita Sturmi22 (=G.H. Pertz(ed.),Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, II, Hannover, 1829, p.376).te-backlink">↑Omhoog naar:abcEinhard,Vita Karoli Magni18;Annales Fuldenses770 (=G.H. Pertz(ed.),Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, I, Hannover, 1826, p.348).ser-select: none;">↑Codex Carolinusnr. 45 (W. Gundlach(ed.),Monumenta Germaniae Historica, Epistolae, III, Berlijn, 1892, p.561).ent: mw-ref-extends-parent 1; counter-reset: mw-ref-extends-child 0;">↑Annales Fuldenses771 (=G.H. Pertz(ed.),Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, I, Hannover, 1826, p.348),Annales Sangallenses maiores771 (=G.H. Pertz(ed.),Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, I, Hannover, 1826, p.74, Einhard,Annales771 (=G.H. Pertz(ed.),Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, I, Hannover, 1826, p.149),Annales Mettenses Priores771 (=B. von Simson(ed.),Monumenta Germaniae Historica, Scriptores rerum Germanicarum in usum scholarum separatim editi, X, Hannover, 1905, p.57).f-extends-child 0;">↑Annales Mettenses Priores771 (=B. von Simson(ed.),Monumenta Germaniae Historica, Scriptores rerum Germanicarum in usum scholarum separatim editi, X, Hannover, 1905, pp.57-58). Vgl. Einhard,Annales771 (=G.H. Pertz(ed.),Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, I, Hannover, 1826, p.149).-backlink">↑Eigil van Fulda,Vita Sturmi22 (=G.H. Pertz(ed.),Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, II, Hannover, 1829, p.376).1em; counter-increment: mw-ref-extends-parent 1; counter-reset: mw-ref-extends-child 0;">↑W. von Bippen, Die Hinrichtung der Sachsen durch Karl den Grossen, inDeutsche Zeitschrift für Geschichtswissenschaft1 (1889), pp.75–95.style="text-decoration: none; background: none transparent scroll repeat 0% 0%; color: #0645ad;" title="Omhoog" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Karel_de_Grote#cite_ref-25">↑Annales Regni Francorum773 (=B.W. Scholz - B. Rogers(tradd.),Carolingian Chronicles: Royal Frankish Annals and Nithard's Histories, Ann Arbor, 1972, p.49).child 0;">↑Annales Sangallenses Maiores774 (=G.H. Pertz(ed.),Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, I, Hannover, 1826, p.75).bottom: 0.1em; counter-increment: mw-ref-extends-parent 1; counter-reset: mw-ref-extends-child 0;">↑Annales Laurissenses Maiores774 (=G.H. Pertz(ed.),Monumenta Germaniae Historica, Scriptores rerum Germanicarum in usum scholarum separatim editi, VI, Hannover, 1895, p.38),Annales Sangallenses Maiores774 (=G.H. Pertz(ed.),Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, I, Hannover, 1826, p.75).-bottom: 0.1em; counter-increment: mw-ref-extends-parent 1; counter-reset: mw-ref-extends-child 0;">↑DD Kar.I 80-81 (E. Mühlbacher(ed.),Die Urkunden Pippins, Karlmanns und Karls des Großen, Hannover, 1906, pp.114-116). mw-ref-extends-child 0;">↑Annales Regni Francorum777-778 (= ;B.W. Scholz - B. Rogers(tradd.),Carolingian Chronicles: Royal Frankish Annals and Nithard's Histories, Ann Arbor, 1972, pp.55-56).-child 0;">↑De aanvallers worden in het beroemdeRoelantsliedSaracenen genoemd, in feite ging het omBasken:Annales Regni Francorum778 (herziene versie) (=B.W. Scholz - B. Rogers(tradd.),Carolingian Chronicles: Royal Frankish Annals and Nithard's Histories, Ann Arbor, 1972, p.56), Einhard,Vita Karoli Magni9.="user-select: none;">↑Einhard,Vita Karoli Magni9.backlink">↑Divisio regnorumc. 3 (=G.H. Pertz(ed.),Monumenta Germaniae Historica, Capitularia regum Francorum, I, Hannover, 1883, nr. 45, p.127.-increment: mw-ref-extends-parent 1; counter-reset: mw-ref-extends-child 0;">↑Annales Regni Francorum781 (=B.W. Scholz - B. Rogers(tradd.),Carolingian Chronicles: Royal Frankish Annals and Nithard's Histories, Ann Arbor, 1972, p.59).one;">↑P. Freedman,Images of the Medieval Peasant, Stanford, 1999, pp.188-189.cklink">↑Annales Regni Francorum801 [p. 116] (=B.W. Scholz - B. Rogers(tradd.),Carolingian Chronicles: Royal Frankish Annals and Nithard's Histories, Ann Arbor, 1972, p. 82), Einhard,Annales801 (=G.H. Pertz(ed.),Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, I, Hannover, 1826, p.190),Vita Karoli Magni16..a title="Omhoog" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Karel_de_Grote#cite_ref-36">↑Annales Regni Francorum801-802 [p. 116] (=B.W. Scholz - B. Rogers(tradd.),Carolingian Chronicles: Royal Frankish Annals and Nithard's Histories, Ann Arbor, 1972, p. 82).n-bottom: 0.1em; counter-increment: mw-ref-extends-parent 1; counter-reset: mw-ref-extends-child 0;">↑Annales Regni Francorum786 (=B.W. Scholz - B. Rogers(tradd.),Carolingian Chronicles: Royal Frankish Annals and Nithard's Histories, Ann Arbor, 1972, pp.63-64).klink">↑Annales Laurissenses Minores790 (=G.H. Pertz(ed.),Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, I, Hannover, 1826, p.176).: mw-ref-extends-parent 1; counter-reset: mw-ref-extends-child 0;">↑Annales Regni Francorum811 (=B.W. Scholz - B. Rogers(tradd.),Carolingian Chronicles: Royal Frankish Annals and Nithard's Histories, Ann Arbor, 1972, pp.93-94).rent 1; counter-reset: mw-ref-extends-child 0;">↑Annales Regni Francorum757 (=B.W. Scholz - B. Rogers(tradd.),Carolingian Chronicles: Royal Frankish Annals and Nithard's Histories, Ann Arbor, 1972, p. 42). class="mw-cite-backlink">↑Annales Regni Francorum796 (=B.W. Scholz - B. Rogers(tradd.),Carolingian Chronicles: Royal Frankish Annals and Nithard's Histories, Ann Arbor, 1972, p. ;74). mw-ref-extends-parent 1; counter-reset: mw-ref-extends-child 0;">↑Liber PontificalisXCVI 13-14, Einhard,Annales779 (=G.H. Pertz(ed.),Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, I, Hannover, 1826, pp.185-186). class="mw-cite-backlink">↑Vita Karoli Magni28.tends-child 0;">↑Omhoog naar:abAnnales Laureshamenses800-801 (=G.H. Pertz(ed.),Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, I, Hannover, 1826, p.38.e;">↑Vgl.G. Becht-Jördens, Einharts „Vita Karoli“ und die antike Tradition von Biographie und Historiographie. Von der Gattungsgeschichte zur Interpretation, inMittellateinisches Jahrbuch46 (2011), pp. 335-369, hier pp. 360-369.d="cite_note-46">↑M. Becher, Das Kaisertum Karls des Großen zwischen Rückbesinnung und Neuerung, inH. Leppin -B. Schneidmüller-S. Weinfurter(edd.),Kaisertum im ersten Jahrtausend, Regensburg, 2012, pp. 251–270.lect: none;">↑Oorspronkelijke titel:DD Kar.I 189 (E. Mühlbacher(ed.),Die Urkunden Pippins, Karlmanns und Karls des Großen, Hannover, 1906, pp.253-254); nieuwe keizerlijke titel:DD Kar.I 197 (E. Mühlbacher(ed.),Die Urkunden Pippins, Karlmanns und Karls des Großen, Hannover, 1906, pp.265-266).rement: mw-ref-extends-parent 1; counter-reset: mw-ref-extends-child 0;">↑M. Schmauder, Überlegungen zur östlichen Grenze des karolingischen Reiches, inW. Pohl - H. Reimitz(edd.),Grenze und Differenz im Frühen Mittelalter, Wenen, 2000, pp. 60-71.ent: mw-ref-extends-parent 1; counter-reset: mw-ref-extends-child 0;">↑Annales Regni Francorum808 [p.126(=B.W. Scholz - B. Rogers(tradd.),Carolingian Chronicles: Royal Frankish Annals and Nithard's Histories, Ann Arbor, 1972, p.88-89).tends-parent 1; counter-reset: mw-ref-extends-child 0;">↑Annales Regni Francorum780 (=MGH[dode link]):ibique omnia disponens tam Saxoniam quam et Sclavos(en daar regelde hij [Karel] alles zowel in Saksen als onder de Slaven).li id="cite_note-51">↑B. Friedmann,Untersuchungen zur Geschichte des abodritischen Fürstentums bis zum Ende des 10. Jahrhunderts, Berlijn, 1986, p. 25 (a,b,c,d,e);G. Labuda, Civitas Dragaviti. Zu den fränkisch-slavischen Beziehungen am Ende des 8. Jahrhunderts, inK.-D. Grothusen - K. Zernack(edd.),Europa Slavica-Europa Orientalis. Festschrift für Herbert Ludat zum 70. Geburtstag, Berlijn, 1980, pp. 87-98, hier pp. 87-88; veelomvattend hierover is ook:R. Wagner, Das Bündnis Karls des Großen mit den Abodriten, inJahrbücher des Vereins für Mecklenburgische Geschichte und Altertumskunde63 (1898), pp.89-129.rgin-bottom: 0.1em; counter-increment: mw-ref-extends-parent 1; counter-reset: mw-ref-extends-child 0;">↑De intronisatie van Drasco wordt in deAnnales Mettenses (priores)(804) vermeldt:regem costituit; voor de aanstelling van Witzan, zieW.H. Fritze, Die Datierung des Geographus Bavarus und die Stammesverfassung der Abodriten, inL. Kuchenbuch - W. Schich(edd.),Frühzeit zwischen Ostsee und Donau: Ausgewählte Beiträge zum geschichtlichen Werden im östlichen Mitteleuropa vom 6.bis zum 13.Jahrhundert, Berlijn, 1982, p.118.k">↑Over het belang van de Wilzenveldtocht voor de politiek van de Franken in de Franken, zieC. Hanewinkel,Die politische Bedeutung der Elbslawen im Hinblick auf die Herrschaftsveränderungen im ostfränkischen Reich und in Sachsen von 887 bis 936. Politische Skizzen zu den östlichen Nachbarn im 9. und 10. Jahrhundert, diss. Westfälische Wilhelms-Universität, 2004, pp.34-59.yle="margin-bottom: 0.1em; counter-increment: mw-ref-extends-parent 1; counter-reset: mw-ref-extends-child 0;">↑Annales Regni Francorum789:Ibique obsides receptos, sacramenta conplurima.0.1em; counter-increment: mw-ref-extends-parent 1; counter-reset: mw-ref-extends-child 0;">↑Annales Regni Francorum804:pagos Transalbianos Abodritis dedit. Deze gouw over de Elbe omvatte Dithmarschen, Stormarn en Holstein.cite_note-56">↑DeAnnales Regni Francorum(804) vermeldt dat Karel van Göttrik de uitlevering van de gevluchte Noordalbingiërs verlangdeperfugis reddendis.Widukindwas reeds in 777 naar de Denen kunnen ontkomen.f-extends-parent 1; counter-reset: mw-ref-extends-child 0;">↑V. Helten,Zwischen Kooperation und Konfrontation: Dänemark und das Frankenreich im 9. Jahrhundert, Keulen, 2011, pp.41-44.>↑DeAnnales Regni Francorum(811) spreekt slechts van een vredessluiting met de Denen aan de Eider. Van een grens wordt voor het eerst gesproken doorAdam van Bremenin zijnHamburger Kirchengeschichteuit de jaren 1070.e-59">↑A. Jenkis, Die Eingliederung „Nordalbingiens“ in das Frankenreich, inZSHG79 (1955), pp. 81-104.;">↑Annales regni Francorum810.parent 1; counter-reset: mw-ref-extends-child 0;">↑Annales Regni Francorum806 [p.121(=B.W. Scholz - B. Rogers(tradd.),Carolingian Chronicles: Royal Frankish Annals and Nithard's Histories, Ann Arbor, 1972, p.85),Chronicon Moissacense806 (=G.H. Pertz(ed.),Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, I, Hannover, 1826, p.308).-backlink">↑J. Canning,A history of medieval political thought: 300–1450(Londen-New York: Routledge, 1996), p. 70cite-backlink">↑M. De Jong, De school van de dienst des Heren: kloosterscholen in het Karolingische Rijk, inR.E.V. Stuip - C. Vellekoop(edd.),Scholing in de middeleeuwen, Hilversum, 1995, pp.62-68.d 0;">↑P.J.H. Ubachs,Handboek voor de geschiedenis van Limburg, Hilversum, 2002, p.60.
↑ ;J.C. Besteman, Scandinavisch gewichtsgeld in Nederland in de Vikingperiode, inE.H.P. Cordfunke - H. Sarfatij(edd.),Van Solidus tot Euro: geld in Nederland in economisch-historisch en politiek perspectief, Hilversum, 2005, pp.34-35.
ld 0;">↑D.P. Kirby,The Earliest English Kings, Londen - New York, 20002, p.135.">↑Omhoog naar:abVita Karoli Magni30.="user-select: none;">↑Omhoog naar:abcdEinhard,Vita Karoli Magni31.: 0.1em; counter-increment: mw-ref-extends-parent 1; counter-reset: mw-ref-extends-child 0;">↑Paulus Diaconus,Gesta Episcoporum Mettensium(=G.H. Pertz(ed.),Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, II, Hannover, 1829, p.265),Annales Laureshamenses792 (=G.H. Pertz(ed.),Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, I, Hannover, 1826, p.35). De precieze aard van hun verbintenis is omstreden: sommigen beschouwen haar als een volwaardige echtgenote van Karel de Grote (D. Hägermann,Karl der Große: Herrscher des Abendlandes. Biographie, Berlijn, 2000, pp. 82-83.), anderen menen dat het om eenconcubinaatging (P. Riché- trad.M.I. Allen,The Carolingians. A Family Who Forged Europe, Philadelphia, 1993, p.86. Vgl. Einhard,Vita Karoli Magni20.), terwijl nog anderen hebben gesuggereerd dat het om eenFruhelehe("Liefjeshuwelijk") zou zijn geweest (S. Konecny,Die Frauen des karolingischen Königshauses. Die politische Bedeutung der Ehe und die Stellung der Frau in der fränkischen Herrscherfamilie vom 7. bis zum 10. Jahrhundert, Wenen, 1976, p.65.).span class="mw-cite-backlink">↑Einhard,Vita Karoli Magni18, Thegan,Gesta Hludowici imperatoris2 (=G.H. Pertz(ed.),Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, II, Hannover, 1829, p.590-591.ent 1; counter-reset: mw-ref-extends-child 0;">↑Annales Regni Francorum783 [p. ?] (=B.W. Scholz - B. Rogers(tradd.),Carolingian Chronicles: Royal Frankish Annals and Nithard's Histories, Ann Arbor, 1972, p.61),Annales Laurissenses Minores783 (=G.H. Pertz(ed.),Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, I, Hannover, 1826, p.164), Einhard,Annales783 (=G.H. Pertz(ed.),Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, I, Hannover, 1826, p.165), Einhard,Vita Karoli Magni18.d 0;">↑Einhard,Vita Karoli Magni18,Angilbert,Ad Pippinum Italiæ regum(CarminaI) (=E. Dümmler(ed.),Poetæ Latini ævi Carolini, I, Berlijn, 1881, p.360.).e-73">↑Einhard,Vita Karoli Magni18.Zij wordt mogelijk ook vermeld in een lijst van nonnen uit het klooster van Faremoutiers (C. Settipani,La préhistoire des capétiens 481-987, I, Villeneuve d'Ascq, 1993, p. 200 (n. 58)(a,b).)nt 1; counter-reset: mw-ref-extends-child 0;">↑Omhoog naar:abcdefgEinhard,Vita Karoli Magni18.none;">↑Paulus Diaconus,Gesta Episcoporum Mettensium(=G.H. Pertz(ed.),Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, II, Hannover, 1829, p.265), Einhard,Vita Karoli Magni20.ef-extends-child 0;">↑Annales Regni Francorum811 [p. ?] (=B.W. Scholz - B. Rogers(tradd.),Carolingian Chronicles: Royal Frankish Annals and Nithard's Histories, Ann Arbor, 1972, p.94), Paulus Diaconus,Gesta Episcoporum Mettensium(=G.H. Pertz(ed.),Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, II, Hannover, 1829, p.265).acklink">↑Paulus Diaconus,Gesta Episcoporum Mettensium(=G.H. Pertz(ed.),Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, II, Hannover, 1829, p.265),Annales Regni Francorum781 (=B.W. Scholz - B. Rogers(tradd.),Carolingian Chronicles: Royal Frankish Annals and Nithard's Histories, Ann Arbor, 1972, p.59),Poeta Saxo,Annales de gestis Caroli magni imperatorisII (=P. von Winterfeld(ed.),Poetæ Latini ævi Carolini, IV, Berlijn, 1899, p.19).tom: 0.1em; counter-increment: mw-ref-extends-parent 1; counter-reset: mw-ref-extends-child 0;">↑Paulus Diaconus,Gesta Episcoporum Mettensium(=G.H. Pertz(ed.),Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, II, Hannover, 1829, p.265), Paulus Diaconus,Epitaphium Adeleidis filia Karoli regis quæ in Italia nata est(CarminaXXIII) (=E. Dümmler(ed.),Poetæ Latini ævi Carolini, I, Berlijn, 1881, p.59.).acklink">↑Omhoog naar:abEinhard,Vita Karoli Magni18, Angilbert,Ad Pippinum Italiæ regum(CarminaI) (=E. Dümmler(ed.),Poetæ Latini ævi Carolini, I, Berlijn, 1881, pp.359-360), Theodulf,Ad Carolum Rege(CarminaXXV) (=E. Dümmler(ed.),Poetæ Latini ævi Carolini, I, Berlijn, 1881, p.486).ass="mw-cite-backlink">↑Paulus Diaconus,Gesta Episcoporum Mettensium(=G.H. Pertz(ed.),Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, II, Hannover, 1829, p.265).">↑Paulus Diaconus,Gesta Episcoporum Mettensium(=G.H. Pertz(ed.),Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, II, Hannover, 1829, p.265), Paulus Diaconus,Epitaphium Chlodarii pueri regis(CarminaXXXIX) (=E. Dümmler(ed.),Poetæ Latini ævi Carolini, I, Berlijn, 1881, p.71.).select: none;">↑Einhard,Vita Karoli Magni18, Angilbert,Ad Pippinum Italiæ regum(CarminaI) (=E. Dümmler(ed.),Poetæ Latini ævi Carolini, I, Berlijn, 1881, pp.359-360), Theodulf,Ad Carolum Rege(CarminaXXV) (=E. Dümmler(ed.),Poetæ Latini ævi Carolini, I, Berlijn, 1881, p.486),Chronicon Fontanellense16 (=G.H. Pertz(ed.),Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, II, Hannover, 1829, p.291).pan class="mw-cite-backlink">↑Vita Angilberti2 (=W. Wattenbach(ed.),Monumenta Germaniae Historica Scriptores, XV.1, Hanover, 1887, p.180),Ex Chronico Centulensi sive Sancti Richarii(M. Bouquet(ed.),Recueil des historiens des Gaules et de la France, V, Parijs, 1869, p.371), Nithard,HistoriaeIV 5 (p. 172).>↑H. May,Die Behandlungen der Sage von Eginhard und Emma, Berlijn, 1900, p. 5.">↑Einhard,Vita Karoli Magni18, Angilbert,Ad Pippinum Italiæ regum(CarminaI) (=E. Dümmler(ed.),Poetæ Latini ævi Carolini, I, Berlijn, 1881, pp.359-360), Theodulf,Ad Carolum Rege(CarminaXXV) (=E. Dümmler(ed.),Poetæ Latini ævi Carolini, I, Berlijn, 1881, p.486),Annales Laurissenses Minores781 (=G.H. Pertz(ed.),Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, I, Hannover, 1826, p.160).xtends-child 0;">↑Paulus Diaconus,Gesta Episcoporum Mettensium(=G.H. Pertz(ed.),Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, II, Hannover, 1829, p.265), Paulus Diaconus,Epitaphium Hildegardis filiæ cuius supra(CarminaXXIV) (=E. Dümmler(ed.),Poetæ Latini ævi Carolini, I, Berlijn, 1881, p.59.).ement: mw-ref-extends-parent 1; counter-reset: mw-ref-extends-child 0;">↑Einhard,Vita Karoli Magni18, Theodulf,Ad Carolum Rege(CarminaXXV) (=E. Dümmler(ed.),Poetæ Latini ævi Carolini, I, Berlijn, 1881, p.486).="user-select: none;">↑Obituaires de SensTome I.1,Abbaye de Saint-Germain-des-Prés, p. 254.;">↑Lupus,Epistolae1, 5.nt: mw-ref-extends-parent 1; counter-reset: mw-ref-extends-child 0;">↑Omhoog naar:abcdVita Karoli Magni29.">↑Men baseerde zich daarvoor opThegan(Gesta Hludowici imperatoris19):Poetica carmina gentilia quae in iuventute didicerat, respuit, nec legere, nec audire, nec docere voluit.d="cite_note-92">↑Alcuinus,Epistulae110, 174 (=E. Dümmler ;(ed.),Monumenta Germaniae Historica, Epistolae, IV, Berlijn, 1895, pp.157-159,287-289.).unter-increment: mw-ref-extends-parent 1; counter-reset: mw-ref-extends-child 0;">↑Einhard,Vita Karoli Magni26.bottom: 0.1em; counter-increment: mw-ref-extends-parent 1; counter-reset: mw-ref-extends-child 0;">↑Einhard,Vita Karoli Magni17.5">↑Een belangrijk werk uit die tijd over tuinbouw was Walahfrid Strabo'sHortulus.ement: mw-ref-extends-parent 1; counter-reset: mw-ref-extends-child 0;">↑Capitulare de villis vel curtis imperiiLXX.te_note-97">↑Beter bekend onder de naampseudo-Turpijn, daar de tekst de aartsbisschop Turpijn (Turpinus, ook wel: Tilpin) van Reims (ambtstermijn van 748 tot 794) als haar auteur noemt.eset: mw-ref-extends-child 0;">↑H.-W. Klein(ed.),Die Chronik von Karl dem Großen und Roland. Der lateinische Pseudo-Turpin in den Handschriften aus Aachen und Andernach, München, 1986;P.G. Schmidt,Karolellus atque Pseudoturpini Historia Karoli Magni et Rotholandi(Lit. zu den Texten, ihrer Überlieferung und zu Kult und Nachleben Karls des Großen S. Xf.), Stuttgart - Leipzig, 1996.-increment: mw-ref-extends-parent 1; counter-reset: mw-ref-extends-child 0;">↑Volledige titel:Descriptio qualiter Karolus Magnus clavum et coronam Domini a Constantinopoli Aquisgrani detulerit qualiterque Karolus Calvus hec ad Sanctum Dyonisium retulerit, "Beschrijving hoe Karel de Grote een spijker en de kroon van de Heer van Constantinopel naar Aken haalde en hoe Karel de Kale deze naar St. Denis bracht". Uitgegeven door G. Rauschen,Die Legende Karls des Grossen im 11. und 12. Jahrhundert(Leipzig: Duncker & Humblot, 1890), pp. 103-125.Raadpleegbaarvia Digitale Bibliothek Mecklenburg-Vorpommern.er-increment: mw-ref-extends-parent 1; counter-reset: mw-ref-extends-child 0;">↑R. Große,Saint-Denis zwischen Adel und König. Die Zeit vor Suger (1053–1122), Stuttgart, 2002, pp. 42–54.>↑E. van den Berg - B. Besamusca, De Karelepiek in vogelvlucht, inE. van den Berg - B. Besamusca(edd.),De epische wereld. Middelnederlandse Karelromans in wisselend perspectief, Muiderberg, 1992, p.14.m: 0.1em; counter-increment: mw-ref-extends-parent 1; counter-reset: mw-ref-extends-child 0;">↑E. van den Berg - B. Besamusca, De Karelepiek in vogelvlucht, inE. van den Berg - B. Besamusca(edd.),De epische wereld. Middelnederlandse Karelromans in wisselend perspectief, Muiderberg, 1992, p.13.t 1; counter-reset: mw-ref-extends-child 0;">↑E. van den Berg - B. Besamusca, De Karelepiek in vogelvlucht, inE. van den Berg - B. Besamusca(edd.),De epische wereld. Middelnederlandse Karelromans in wisselend perspectief, Muiderberg, 1992, p.15.n class="mw-cite-backlink">↑E. van den Berg - B. Besamusca, De Karelepiek in vogelvlucht, inE. van den Berg - B. Besamusca(edd.),De epische wereld. Middelnederlandse Karelromans in wisselend perspectief, Muiderberg, 1992, p.21.ne;">↑Afhankelijk van de gebruikte telling, zie:B. Besamusca - J. Tigelaar(edd.),Karolus Rex: Studies over de middeleeuwse verhaaltraditie rond Karel de Grote, Hilversum, 2005, p.82.ds-child 0;">↑Bv.E. Rombauts(introd. comm.),Karel en de Elegast, Groningen, 1979, p. 12 ("Ten hoogste kan men deKarel ende Elegasteen ridderlijke novelle noemen of een kort epos."),M.A. Schenkeveld-van der Dussen - e.a.(edd.),Nederlandse literatuur, een geschiedenis, Amsterdam, 19982, p. 12 ("Bekende vertegenwoordigers van dit genre zijnKarel ende Elegast, meer een 'novelle' dan een echt epische tekst, en hetRoelantslied.").1; counter-reset: mw-ref-extends-child 0;">↑The Song of Girart of Vienne by Betrand de Bar-Sur-Aube, Michael A. Newth, Arizona Center for Medieval and Renaissance Studies, Tempe, Arizona, 19991; counter-reset: mw-ref-extends-child 0;">↑Huon of Bordeaux, John Bourchier, Robert Steele, Forgotten Books, FB&c Ltd, Dalton House, London, 2015>↑Zie onder:Voortleven in de herinnering en beeldvorming.cite_note-110">↑Chronicon Venetum c. 34; Chronicon Novaliciense III, c. 32; Thietmar von Merseburg, Chronicon IV c. 47. Geciteerd in F. de Graaff, Anno Domini 1000 - Anno Domini 2000.ne;">↑D. Hägermann,Karl der Große: Herrscher des Abendlandes. Biographie, Berlijn, 2000, p. 18.ement: mw-ref-extends-parent 1; counter-reset: mw-ref-extends-child 0;">↑E. Silberer, Aachener Dom: Grab von Karl dem Großen bleibt verschollen, inSpiegel-Online(19/05/2010).unter-reset: mw-ref-extends-child 0;">↑Thietmar van Merseburg,ChroniconIV 47 (R. Holtzmann(ed.),Monumenta Germaniae Historica, Scriptores, Nova series, IX, Berlijn, 1935, pp.184-185); Kroniek van Novalesa,Ademar van Chabannes,Chronicon, alle drie uit de eerste helft van de 11e eeuw. De ongeschonden staat van het lichaam en de zittende houding worden alleen door de laatste twee bronnen vermeld. De vroegste, Thietmar, spreekt vanossa, beenderen, en gebruikt het woordsolium, dat behalve "zetel" ook "sarcofaag" kan betekenen. Zie S. Bertelli, R. Burr Litchfield (vert.),The king's body: Sacred rituals of power in medieval and early modern Europe(Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 2001), pp. 49-50. De bronteksten worden geciteerd inH. Klinkhammer,Der Topos vom Weisheitsschatz. Der thronende Alte im Grabe mit der Offenbarungsschrift, inE. Vavra - K. Holzner-Tobisch - T. Kühtreiber(edd.),Vom Umgang mit Schätzen, Wenen, 2007, pp. 213-230.e="user-select: none;">↑Vgl. Barbarossa's oorkonde voor de sticht en stad Aken van 8 januari 1166: „corpus [...] pro timore hostis [...] caute reconditum, sed divina revelatione manifestatum“. Oorkonde nr. 502 inMGH DD23 433.ttom: 0.1em; counter-increment: mw-ref-extends-parent 1; counter-reset: mw-ref-extends-child 0;">↑D. Hägermann,Karl der Große: Herrscher des Abendlandes. Biographie, Berlijn, 2000, pp. 628 ff.↑V. Schauber - H.M. Schindler,Heilige und Namenspatrone im Jahreslauf, München, 20012, p. 41 (non vidi).ef-extends-child 0;">↑L.E. Saurma-Jeltsch,Karl der Grosse als vielberufener Vorfahr: sein Bild in der Kunst der Fürsten, Kirchen und Städte, Sigmaringen, 1994, p. 141(a,b,c,d,e).in-bottom: 0.1em; counter-increment: mw-ref-extends-parent 1; counter-reset: mw-ref-extends-child 0;">↑J. Schäfer, art. Karl I. der Große, inÖkumenischen Heiligenlexikon.w-ref-extends-child 0;">↑M. Schasler,Ästhetik. Grundzüge der Wissenschaft des Schönen und der Kunst, II, Leipzig - Praag, 1886, pp. 119ff.er-increment: mw-ref-extends-parent 1; counter-reset: mw-ref-extends-child 0;">↑Voor de figuur van Karel de Grote diende hem de meer dan levensgrote houtfiguur van de Heilige Antonius van 1485 uit deSint-JustinuskerkinFrankfurt-Höchstals voorbeeld. Rethel, die in 1836 naar Frankfurt verhuisde en tot 1847 aan het Städelchen Kunstinstitut in Frankfurt am Main werkte, gebruikte dit voorbeeld duidelijk voor zijn aquarel "Der Kopf Karls des Großen" van 1846. In zijn schetsboek, waarin zich een brief van 28 november 1932 van Otto Sohn-Rethel aan deVerein fü;r Geschichte und Altertumskunde Frankfurt am Main-Höchstbevond die zegt dat hij een "flüchtige Pause" ("vluchtige pause") zou nemen – deze brief is nog steeds in deze vereniging haar bezit –, vindt men ook een in 1851 gedateerde potloodtekening van de Heilige Antonius. Rethel was klaarblijkelijk echter reeds duidelijk voordien in deSint-Justinuskerk.cklink">↑Vgl.S. Lüken, Karl der Große und sein Bild, inKarl der Große und Europa. Symposium, Frankfurt am Main - e. a., 2004, pp. 66–86;F. Büttner, Geschichte für die Gegenwart? – Der Streit um die Karlsfresken Alfred Rethels, inG. Althoff(ed.),Die Deutschen und ihr Mittelalter. Themen und Funktionen moderner Geschichtsbilder vom Mittelalter. Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Darmstadt, 1992, pp. 101-126.↑Goldmünze Karls des Groß;en, Kaiserpfalz-Ingelheim.demw-cite-backlink">↑A. Barbero,Charlemagne: Father of a Continent, Los Angeles - Berkeley, 2004, p.118.-extends-child 0;">↑F.J. Ruhli - B. Blumich - M. Henneberg, Charlemagne was very tall, but not robust, inEconomics and Human Biology8 (2010), pp. 289–290 (zie ook debespreking op Medievalists.net).style="margin-bottom: 0.1em; counter-increment: mw-ref-extends-parent 1; counter-reset: mw-ref-extends-child 0;">↑G. Buzzi,Karel de Grote, Amsterdam, 1974, p. 39.em; counter-increment: mw-ref-extends-parent 1; counter-reset: mw-ref-extends-child 0;">↑Nachum T. Gidal,De joden in Duitsland van de Romeinse tijd tot de Weimar Republiek, Keulen, 1998, p. 28127">↑P. Anderson,Passages from Antiquity to Feudalism, Londen - New York, 1974, p.231,I. Biliarsky,Word and Power in Mediaeval Bulgaria, Leiden, 2011, p.85.: none;">↑I. Biliarsky,Word and Power in Mediaeval Bulgaria, Leiden, 2011, p.85.rement: mw-ref-extends-parent 1; counter-reset: mw-ref-extends-child 0;">↑M. Schulze-Dörrlamm, Der Mainzer Königsthron aus der zweiten Hälfte des 8. Jahrhunderts, inArch. Korrbl34 (2004), pp. 571-587.#000000; margin: 1em 0px 0.25em; line-height: 1.3; padding: 0px;">Bronnenommon/images/bullet-icon.svg?d4515'); margin: 0.3em 0px 0px 1.6em; padding: 0px;">Annales Fuldenses. 0% 0%; color: #0645ad;" title="Annales Laureshamenses" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Annales_Laureshamenses">Annales Laureshamenses.Laurissenses maiores.tom: 0.1em;">Annales MettensesPriores.lor: #0645ad;" title="Annales Regni Francorum" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Annales_Regni_Francorum">Annales Regni Francorum.decoration: none; background: none transparent scroll repeat 0% 0%; color: #0645ad;" title="Annales Sangallenses maiores" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Annales_Sangallenses_maiores">Annales Sangallenses maiores.="https://nl.wikipedia.org/wiki/Annales_Xantenses">Annales Xantenses.o S. Caroli Magni.li>tis libro de Sancto Dionysio.Herimanni Augiensis chronicon.detto monaco di S. Andrea del Soratte.itle="Kronieken van Fredegar (de pagina bestaat niet)" href="https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kronieken_van_Fredegar&action=edit&redlink=1">Kronieken van Fredegar.style="margin-bottom: 0.1em;">Vita Angilberti.oria.iki/Angilbert">Angilbert,Carmina.rgin-bottom: 0.1em;">Eigil van Fulda,Vita Sturmi.tle="Einhard" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Einhard">Einhard,Annales,Vita Karoli Magni.e="text-decoration: none; background: none transparent scroll repeat 0% 0%; color: #0645ad;" title="Paulus Diaconus" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Paulus_Diaconus">Paulus Diaconus,Carmina,Gesta Episcoporum Mettensium.oll repeat 0% 0%; color: #ba0000;" title="Poeta Saxo (de pagina bestaat niet)" href="https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Poeta_Saxo&action=edit&redlink=1">Poeta Saxo,Annales de gestis Caroli magni imperatoris.overflow: hidden; font-family: 'Linux Libertine', Georgia, Times, serif; border-bottom: #a2a9b1 1px solid; font-weight: normal; color: #000000; margin: 1em 0px 0.25em; line-height: 1.3; padding: 0px;">Referentiespx 1.6em; padding: 0px;">="external text" href="https://de.wikipedia.org/wiki/Karl_der_Gro%C3%9Fe?oldid=115065974">Karl der Großeop de Duitstalige Wikipedia, dat onder de licentieCreative Commons Naamsvermelding/Gelijk delenvalt. Zie debewerkingsgeschiedenisaldaar.een eerdere versie ervan is een (gedeeltelijke) vertaling van het artikelCharlemagneop de Franstalige Wikipedia, dat onder de licentieCreative Commons Naamsvermelding/Gelijk delenvalt. Zie debewerkingsgeschiedenisaldaar.; line-height: 1.6;">Leven en levenswerkcon.svg?d4515'); margin: 0.3em 0px 0px 1.6em; padding: 0px;">bsp;Jahrbücher des fränkischen Reiches unter Karl dem Grossen, 2 dln., Leipzig, 1883-18882.yle="font-variant: small-caps;">A. Barbero,Charlemagne: Father of a Continent, Los Angeles - Berkeley, 2004.ISBN 0520239431="margin-bottom: 0.1em;">M. Becher, Neue Überlegungen zum Geburtsdatum Karls des Großen, inFrancia19 (1992), pp.37-60.li>n>H. Leppin -B. Schneidmüller-S. Weinfurter(edd.),Kaisertum im ersten Jahrtausend, Regensburg, 2012, pp. 251–270.ie und Historiographie. Von der Gattungsgeschichte zur Interpretation, inMittellateinisches Jahrbuch46 (2011), pp. 335–370.rgin-bottom: 0.1em;">J.C. Besteman, Scandinavisch gewichtsgeld in Nederland in de Vikingperiode, inE.H.P. Cordfunke - H. Sarfatij(edd.),Van Solidus tot Euro: geld in Nederland in economisch-historisch en politiek perspectief, Hilversum, 2005, pp. 21–42. Lebenswerk und Nachleben, 4 dln., Düsseldorf, 1967.nbsp;Karl der Große und sein Nachwirken. 1200 Jahre Kultur und Wissenschaft in Europa, 2 dln., Turnhout, 1997.ISBN 2503506739ttom: 0.1em;">C. Cawley,Franks, Carolingian kings, fmg.ac (2006-2009).holen in het Karolingische Rijk, inR.E.V. Stuip - C. Vellekoop(edd.),Scholing in de middeleeuwen, Hilversum, 1995, pp. 57–85.t, Stanford, 1999.;rstentums bis zum Ende des 10. Jahrhunderts, Berlijn, 1986.s und die Stammesverfassung der Abodriten, inL. Kuchenbuch - W. Schich(edd.),Frühzeit zwischen Ostsee und Donau: Ausgewählte Beiträge zum geschichtlichen Werden im östlichen Mitteleuropa vom 6.bis zum 13.Jahrhundert, Berlijn, 1982, pp. 111–126.yle="margin-bottom: 0.1em;">D. Hägermann,Karl der Große: Herrscher des Abendlandes. Biographie, Berlijn, 2000.ISBN 9783499506536ungen am Ende des 8. Jahrhunderts, inK.-D. Grothusen - K. Zernack(edd.),Europa Slavica-Europa Orientalis. Festschrift für Herbert Ludat zum 70. Geburtstag, Berlijn, 1980, pp. 87–98.rick,Charlemagne: The Formation of a European Identity, Cambridge, 2008.ISBN 9780521886727ass="external text" href="http://www.manfred-hiebl.de/genealogie-mittelalter/karl_fuersten/karl_1_der_grosse_kaiser_814/karl_1_der_grosse_frankenkoenig_814.html" rel="nofollow">K-H. Schreiber(ed.), art. Karl I. der Grosse, Genealogie-Mittelalter.de (2002).ommon/images/bullet-icon.svg?d4515'); margin: 0.3em 0px 0px 1.6em; padding: 0px;">r - D. Mehl - K.-E. Geith - H. Ehrhardt, art. Karl (I.) d. Große, inLexikon des Mittelalters5 (1991), coll. 956-966.yle="margin-bottom: 0.1em;">F.J. Ruhli - B. Blumich - M. Henneberg, Charlemagne was very tall, but not robust, inEconomics and Human Biology8 (2010), pp. 289–290.s/Vector/resources/common/images/external-link-ltr-icon.svg?48e54') no-repeat right center; color: #3366bb; padding-right: 13px; overflow-wrap: break-word;" href="https://web.archive.org/web/20130921055500/http://miami.uni-muenster.de/servlets/DerivateServlet/Derivate-2268/Diss_Hanewinkel.pdf" rel="nofollow">https://web.archive.org/web/20130921055500/http://miami.uni-muenster.de/servlets/DerivateServlet/Derivate-2268/Diss_Hanewinkel.pdf">>K.R. Schnith,Mittelalterliche Herrscher in Lebensbildern. Von den Karolingern zu den Staufern, Graz - Wenen - Keulen, 1990, pp. 21–41.li>V. Helten,Zwischen Kooperation und Konfrontation: Dänemark und das Frankenreich im 9. Jahrhundert, Keulen, 2011.nbsp;ZSHG79 (1955), pp. 81–104./em>, Londen - New York, 20002.s karolingischen Königshauses. Die politische Bedeutung der Ehe und die Stellung der Frau in der fränkischen Herrscherfamilie vom 7. bis zum 10. Jahrhundert, Wenen, 1976.="margin-bottom: 0.1em;">C. Lohmer, art. Karl I. der Grosse, inBBKLIII (1992), pp.1125-1130.pan> - trad.M.I. Allen,The Carolingians. A Family Who Forged Europe, Philadelphia, 1993.ISBN 0812213424Reiches, inW. Pohl - H. Reimitz(edd.),Grenze und Differenz im Frühen Mittelalter, Wenen, 2000, pp. 57–97.481-987, I, Villeneuve d'Ascq, 1993.ISBN 2950150934an>Handboek voor de geschiedenis van Limburg, Hilversum, 2002.szlig;en mit den Abodriten, inJahrbücher des Vereins für Mecklenburgische Geschichte und Altertumskunde63 (1898), pp.89-129., Das Geburtsdatum Karls des Großen, inFrancia1 (1973), pp.115-157.g-bottom: 0px; padding-top: 0.5em; margin: 0.3em 0px 0px; line-height: 1.6;">Voortleven in de herinnering en beeldvorming">B. Bastert(ed.),Karl der Große in den europäischen Literaturen des Mittelalters. Konstruktion eines Mythos, Tübingen, 2004.olus Rex: studies over de middeleeuwse verhaaltraditie rond Karel de Grote, Hilversum, 2005.ISBN 9065508201iant: small-caps;">W. Braunfels - e.a.(edd.),Karl der Große. Lebenswerk und Nachleben, IV, Düsseldorf, 1967.tom: 0.1em;">F. Büttner, Geschichte für die Gegenwart? – Der Streit um die Karlsfresken Alfred Rethels, inG. Althoff(ed.),Die Deutschen und ihr Mittelalter. Themen und Funktionen moderner Geschichtsbilder vom Mittelalter. Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Darmstadt, 1992, pp. 101–126.aint-Denis zwischen Adel und König. Die Zeit vor Suger (1053–1122), Stuttgart, 2002.ISBN 9783799574518"font-variant: small-caps;">S. Lüken, Karl der Große und sein Bild, inKarl der Große und Europa. Symposium, Frankfurt am Main - e. a., 2004, pp. 66–86./li>ürsten, Kirchen und Städte, Sigmaringen, 1994.ISBN 3799512055>,Ästhetik. Grundzüge der Wissenschaft des Schönen und der Kunst, II, Leipzig - Praag, 1886.: small-caps;">V. Schauber - H.M. Schindler,Heilige und Namenspatrone im Jahreslauf, München, 20012.ISBN 3629016421(non vidi)pan> De epische wereld. Middelnederlandse Karelromans in wisselend perspectief, Muiderberg, 1992.ertine', Georgia, Times, serif; border-bottom: #a2a9b1 1px solid; font-weight: normal; color: #000000; margin: 1em 0px 0.25em; line-height: 1.3; padding: 0px;">Externe links #aaaaaa 1px solid;">e transparent scroll repeat 0% 0%; color: #0645ad;" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Commons-logo.svg">xt-decoration: none; background: none transparent scroll repeat 0% 0%; color: #0645ad;" title="Wikimedia Commons" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Wikimedia_Commons">Commonsheeft mediabestanden in de categorieCarolus Magnus.../../../../../w/skins/Vector/resources/common/images/bullet-icon.svg?d4515'); margin: 0.3em 0px 0px 1.6em; padding: 0px;">ation: none; background: url('../../../../../w/skins/Vector/resources/common/images/external-link-ltr-icon.svg?48e54') no-repeat right center; color: #3366bb; padding-right: 13px;" href="https://web.archive.org/web/20051228181042/http://www.layline.de/geschichte/Karl_0.html" rel="nofollow">C. Ilaender, Karl der Grosse (742-814), layline.de (1997).(gearchiveerd)xternal-link-ltr-icon.svg?48e54') no-repeat right center; color: #3366bb; padding-right: 13px;" href="http://www.heiligenlexikon.de/BiographienK/Karl_der_Grosse.htm" rel="nofollow">J. Schäfer, art. Karl I. der Große, inÖkumenischen Heiligenlexikon.l text" href="http://www.britannica.com/eb/article-9106128/Charlemagne" rel="nofollow">R.E. Sullivan, art. Charlemagne, inEncyclopedia Britannica. Online edition(2007).ector/resources/common/images/external-link-ltr-icon.svg?48e54') no-repeat right center; color: #3366bb; padding-right: 13px;" href="http://www.kareldegrote.nl/" rel="nofollow">Afstammelingen van Karel de Grotedata-mw="interface"> href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Categorie:Alles">Categorieën:: 0px; padding-top: 0px; padding-left: 0.25em; border-left: 0px; margin: 0.12em 0px; display: inline-block; line-height: 1.25em; padding-right: 0.5em;">Keizer van het Heilige Roomse Rijkdding-right: 0.5em;">Koning der Frankenne-height: 1.25em; padding-right: 0.5em;">Karolingisch Huis: inline-block; line-height: 1.25em; padding-right: 0.5em;">Heilige in het christendomft: #a2a9b1 1px solid; margin: 0.12em 0px; display: inline-block; line-height: 1.25em; padding-right: 0.5em;">Heilige of zalige van koninklijke afkomstPersoon in de 8e eeuw.25em; padding-right: 0.5em;">Persoon in de 9e eeuw: inline-block; line-height: 1.25em; padding-right: 0.5em;">Canon van Nederland
Geben Sie beim Kopieren von Daten aus diesem Stammbaum bitte die Herkunft an: Ivo van den Heuvel, "Familienstammbaum Van den Heuvel-Jacobs", Datenbank, Genealogie Online (https://www.genealogieonline.nl/stamboom-van-den-heuvel-jacobs/I1796.php : abgerufen 26. September 2024), "Karel de Grote (Karel de Grote,) Keizer van het Heilig Roomse Rijk en Koning der Franken ♔♕♚♛ (742-814)".
Kopierwarnung
Genealogische Publikationen sind Urheberrechtlich geschützt. Auch wenn Daten meistens aus öffentlichen Quellen kommen, erzeugt das suchen, interpretieren, sammeln, selektieren und ordnen von ein einzigartiges Werk. Urheberrechtlich geschütztes Werk darf nicht einfach kopiert oder neu veröffentlicht werden.
Halten Sie sich an die folgenden Regeln
Bitte um Erlaubnis, Daten zu kopieren oder zumindest den Autor zu informieren, es besteht die Möglichkeit, dass der Autor die Erlaubnis erteilt, oft führt der Kontakt auch zu mehr Datenaustausch.
Benutzen Sie die Daten erst, wenn Sie sie kontrolliert haben, am besten bei der Quelle (Archiv).
Vermelden Sie Ihre Quelle, idealerweise auch seine oder ihre Originalquelle.