Ancesters LJP Kroek » Marten Apperloo (1895-1960)

Persoonlijke gegevens Marten Apperloo 

• Hij is geboren op 14 juni 1895 in Ambt, Vollenhove.
• Beroep: Wever, later getouwbaas.
• Geloof: Christian.
• Woonachtig op 9 maart 1960: .
• Hij is overleden op 9 maart 1960 in Enschede, hij was toen 64 jaar oud.
• Hij is begraven in Oosterbegraafplaats Enschede.
• Alternatief: Hij is begraven.
• Een kind van Jannes Jan Apperloo en Jacobje van Dalen

Gezin van Marten Apperloo

Notities over Marten Apperloo

Marten werd geboren op 14 Juni 1895 te Ambt-Vollenhove. Gehuwd op 25 Maart 1920 te Enschede met J.F.C. Diederiks. Hij overleed te Enschede op 9 Maart 1960.Hij was een zoon van Jan Apperloo en Jacobje van Dalen. Kinderen: Jacoba * 21 Aug.1921.Neeltje Henriette * 11 Februari 1923. Jan Henri * 13 Sept. 1926. Hermine Louise  * 21 Juli 1929. Henri Charles Louis * 22 Aug. 1930. Louis * 2 Maart 1935. Harry * 30 Nov. 1937.Toen Marten ruim 2 jaar oud was, stierf op 23 November 1897 zijn vader. Hij heeft hem dus niet bewust gekend. Moeder Apperloo-van Dalen bleef met zeven kinderen achter in het kleine landbouwershuisje in de Leeuwte te Ambt-Vol­lenhove.Marten bezocht de lagere school in het nabij gelegen St. Jansklooster.Ongetwijfeld zal de betere werkgelegenheid in de textiel­industrie in Twente een belangrijke reden geweest zijn, waarom de Wed. Apperloo-van Dalen met 4 van haar jongste kinderen Jan Harm - Jan - Marten - en Lammigje in het voorjaar van het jaar 1910 verhuisden naar Enschede. Aaltje, Marten's oudste zuster komt enkele weken later naar Enschede.(Bron: Notulen kerkeraadsvergadering van de Geref.Kerk te Enschede d.d. 14 Juni 1910.) Trijntje blijft voorshands nog in Ambt-Vollen­hove, maar komt pas in 1929 naar Enschede, dan met haar man H.v.d. Wetering. (Bron: Kerkeraadsnotulen Geref.Kerk te Enschede d.d. 16-4-1929.)Aan het eind van de 19e eeuw was in Enschede de groot­industrie opgekomen. In 1884 telde Enschede niet minder dan 36 fabrieken, in hoofdzaak spinnerijen, weverijen en ververij­en. Marten komt in 1910 dan ook als wever in dienst bij de textielfabriek van van Heek & Co. en werd te werk gesteld in de zogenaamde "Oude Weverij", gelegen aan de Noorderhagen. (Ongeveer op de plaats waar nu het Muziekcentrum staat.).Om 's morgens op tijd op zijn werk te kunnen zijn moest de 15-jarige Marten tegen 5.30 uur opstaan. Dat was bij een 6~daagse werkweek van zo'n 60 uur niet altijd even gemak­kelijk. Moeder Apperloo moest dan ook meerdere malen Marten zijn bed uitaragen en hem met zijn blote voeten op de ijskou­de vloer zetten om hem te laten ontwaken, zo heeft hij zijn kinderen verteld.Of Marten zelf in de gelegenheid geweest is kennis te maken met het vaor het eerst opstijgen en landen van een vliegtuig in Enschede, weten we niet, maar dat het feit, dat van 28 September tot 2 October 1910 Jan Olieslagers met zijn vliegtuigje op een weiland aan de Gronausestraat zou opstij­gen en landen, moet wel het onderwerp van gesprek geweest zijn in die dagen.

Op 25 Maart 1913 doet Marten's oudste broer Jan Harm belijdenis in de Geref.Kerk te Enschede. Ongeveer twee jaren later gaat hij over naar de Chr.Geref.Kerk. Eind 1913 schrijft zus Aaltje een brief aan de kerkeraad van de Geref.Kerk te Enschede en deelt mee dat zij geen kerkbode meer wil ontvangen en dat zij zich wil losmaken van de Geref.Kerk. Begin 1914 gebeurt dat ook inderdaad en ook zi.j gaat over naar de Chr. Geref.Kerk Op 26 Februari i914 komt broer Jan met doopattest van Arnhem naar Enschede. Ook hij zal enkele jaren later (Maart 1918) overgaan naar de Chr.Geref.Kerk. (Bron: Notulen kerkeraadsnotulen Geref.Kerk van Enschede van 1913-1918.)Op 1 Augustus 1914 vallen Duitse troepen Belgie binnen. Het begin van de Eerste Wereldoorlog. Nederland blijft neutraal maar mobiliseert zijn leger. Ook de dan 20-jarige Marten wordt opgeroepen en bevindt zich in December 1915 als "landstorm-man" in de le Compagnie, 1e Depot, BataljonVB 7 in de Hendrikkazerne te Assen. Getuige de bewaard geble­ven ansichtkaart had hij toen verkering met wat later zijn vrouw zou worden:"Rieks" Diederiks.Zij woont op dat moment aan de Kottendijk 220 te Enschede. Later wordt Marten overgeplaatst naar het leger­kamp "De Harskamp".De notulen van de kerkeraad van de Geref.Kerk te Enschede van 3 April 1917 vermelden dat er een schrijven is binnengekomen van Marten Apperloo, waarin hij meedeelt dat hij door de kerkeraad van Kootwijk is onderzocht op zijn kennis van het geloof en dat deze geen bezwaar heeft dat hij belijdenis doet. De notulen van de vergadering van 17 April 1917 vermelden dat er een brief is ingekomen van de Geref.Kerk van Kootwijk, waarin gevraagd wordt om de attestatie van Marten Apperloo in verband met het doen van belijdenis te Kootwijk. Op welke datum dat precies gebeurde weten we niet. Het ter gelegenheid van het doen van belij­denis door Marten ontvangen boekje is op dit moment in bezit van Nel Apperloo, Denekamp.

Marten's meisje, Riek Diederiks, had reeds in 1916 belijdenis gedaan in de Geref.Kerk te Enschede.

 Op 25 Maart 1920 trouwt Marten met CHRISTINA JOHANNA FREDERIKA DIEDERIKS, geboren te Hengelo op 14 Juli 1895, dochter van Charles Henri Louis Diederiks en Neeltje van Luit. De huwelijksbevestiging vindt plaats in de Geref.Kerk te Enschede (Toen aan de Wilhelminastraat) door de predikant E.Prinsen. De tekst van de preek was :Efeze 5:25-33.Marten trekt met zijn vrouw eerst in bij zijn moeder, de Wed. Apperloo-van Dalen, die dan woQnt aan de Laaresch­dwarsweg 6 te Enschede.Ruim een jaar later, op 21 Augustus 1921, wordt de eerste dochter geboren: JACOBA APPERLOO en weer ongeveer 1 1/2 jaar later de tweede: NEELTJE HENRIETTE APPERLOO op 11 Februari 1923.

Als in September 1923 Enschede groot feest viert ter gelegenheid van het 25-jarig regeringsjubileum van Koningin Wilhelmina, zullen Marten en Riek het wel te druk hebben gehad om het feest uitbundig mee te vieren, want op 20 September 1923 verhuisd het gezinnetje naar de Renbaanstraat 61 in Enschede.Op 29 October 1923 begint in de fabriek Kremersmaten van van Heek & Co., de grote staking die ruim een half jaar zal gaan duren. Een loonsverlaging, vaak van 10% was er de aanleiding toe. vermoedelijk behoorde Marten tot de werkwilli­gen om principiele redenen.Blijkens de kerkeraadsnotulen van de Geref.Kerk te Enschede van 2 Januari 1924 wordt besloten Marten te benoemen tot lid van de "Commissie van Administratie." (Een commissie die in opdracht van de kerkeraad zorgt voor de materiele belangen van de kerk.) De notulen van 8 Januari 1924 vermelden dat Marten schriftelijk zijn benoeming aanvaardt.In 1925 maakt Marten promotie bij van Heek & Co. en wordt (ge-)touwbaas in de weverij aan de Noorderhagen. De fabrikanten zit de staking kennelijk nog vers in het geheugen en wensen met name met het leiding-gevend personeel geen risico's te lopen. Marten dient een schriftelijke verklaring te tekenen, dat hij geen lid zs (of zal worden) van een vakvereniging, zolang hij in dienst is bij van Heek & Co.

In zijn vergadering van 1 December 1925 benoemd de kerkeraad van Enschede, Marten tot bestuurslid van het T.B.C.­fands, samen met A.Hoekman,B.Radstake, L.Weldink en J. ter Horst.

 Op 13 September 1926 wordt de eerste zoon geboren: JAN HENRI APPERLOO, op het adres Renbaanstraat 61 te Enschede.Tengevolge van de beursval in New York in het jaar 1929 ontstaat een enorme economische crisis in de wereld, die ook aan de textielindustrie in Enschede niet voorbijgaat. Er heerst dan ook grote werkloosheid. Toch blijft Marten zijn werk bij van Heek & Co. behouden al zijn de lonen laag en de arbeid zwaar.

Op 8 November 1926 verleend de kerkeraad Marten eervol ontslag als lid van de Commissie van Administratie en op de vergadering van 27 November 1928 benoemd de kerkeraad hem tot diaken, nadat hij bij stemming door de gemeente was verkozen. Op zijn eerste kerkeraadsvergadering in 1929 tekent hij de Drie Formulieren van Enigheid.

 Ruim een half jaar later wordt op 21 Juli 1929 de derde dochter geboren: HERMINE LOUISE APPERLOO.

Rond 1 Januari 1930 verhuisd het gezin naar de nieuw­bouwwijk in het stadsdeel "Het Hoogeland": Molukkenstraat 10. De woning is eigendom van de woningbouwvereniging "Patrimoni­um", waarvan Marten jarenlang bestuurslid is geweest.

 De tweede zoon, HENRI CHARLES LOUIS APPERLOO wordt geboren op 22 Augustus 1930.

Een zus van moeder Apperloo, Carolina Hendrika Diede­riks (geboren op 21 Juli 1899 te Hengelo) komt op 7 Juli 1931 van Hellendoorn naar Enschede en trekt bij de familie Apperloo aan de Molukkenstraat in. Zij vertrekt op 25 Mei 1934 echter weer naar Delden (Stationsplein 2.)

 Als op 15 Juni I932 het luchtschip "Graf Zeppelin" op het vliegveld Twente landt, zullen zich onder de 32000 toe­schouwers zeker Marten met zijn kinderen bevinden om getuige te zijn van dit grote gebeuren.Omstreeks 1933 gaat het Centraal Bestuur van de Geref. Schoolvereniging te Enschede (toen nog geheten de Vereniging tot Stichting en Instandhouding van scholen met de Bijbel te Enschede en Lonneker) denken over de oprichting van een of meer kleuterscholen. Ter voorbereiding daarvan wordt een commissie ingesteld, waarin Marten samen met L. Weldink zitting neemt namens het bestuur van Schoolkring I (kringbe­stuur van de eerste school met de Bijbel aan de Schoolstraat.) Erg succesvol was die arbeid van de commissie echter niet, want toen in Mei 1935 de kringbesturen gevraagd werd hoe ver men met de voorbereidingen gevorderd was, moesten Marten en Weldink namens het bestuur van Schoolkring I melden:"De poging is als vrijwel mislukt te beschouwen."(Bron: Jubileum-uitgave 100 jaar Geref.Schoolver. te Enschede:"Doen onderwijzen.")Op 8 October 1934 overlijdt de 2e zoonb, HENRI CHARLES LOUIS APPERLOO op ruim 4-jarige leeftijd aan hersenvliesont­steking. Het verdriet over dit verlies is groot. Voor moeder Apperloo, die in verwachting is, zal, naardat achteraf blijkt, haar verdriet en emoties tragische gevolgen hebben. Als op 2 Maart 1935 weer een zoon geboren wordt, LOUIS APPERLOO, blijkt na enige tijd dat deze geestelijk gehandicapt is.Ruim 2 1/2 jaar later wordt op 30 November 1937 opnieuw een zoon geboren: HARRY APPERLOO.

Het zal omstreeks deze tijd geweest zijn dat de radio zijn intrede deed aan de Molukkenstraat. En dat was, ondanks de toen nog vaak te beluisteren "Mexicaanse hond", een grootse belevenis.

 Ter gelegenheid van het 40-jarig regeringsjubileum van Koningin Wilhelmina worden er op 6 September 1938 in Enschede allerlei feestelijkheden georganiseerd, waaraan ook de familie Apperloo enthousiast deelneemt, zoals het meehelpen bouwen van een grote erebooog dwars over de Molukkenstraat en het deelne­men aan de grote optocht.

Intussen is de politieke situatie in Europa zeer gespannen en op 1 September 1939 breekt de oorlog uit tussen Duitsland en Polen, waarop Engeland en Frankrijk verklaren zich als in oorlog te beschouwen met Duitsland. Het is het begin van de Tweede Wereldoorlog. Als dan in April 1940 Denemarken en Noorwegen door de Duitse legers worden overrom­peld en bezet, volgt op Vrijdag voor Pinksteren, 10 Mei 1940 de inval in ons land.De eerste dag, de l0e Mei, is er in Enschede nog weinig van de oorlog te bespeuren. Pas op 11 Mei komen de eerste Duitsers in de stad en concentreren zich tijdens de Pinksterdagen in het Volkspark. Over allerlei gebeurtenissen in de dan volgende oorlogsjaren is uiteraard veel te vertel­len. We willen daarvoor in zijn algemeenheid voor wat Enschede betreft gaarne verwijzen naar het boek: "Enschede 1940-1945." door T. Wiegman (ISBN 90-70986-06X).Ook de familie Apperloo ondervindt de gevolgen van de oorlog en de Duitse overheersing en wel in byzondere mate met betrekking tot de jodenvervolging.Toen in 1941 bij het bestuur van de reeds hiervoor genoemde Schoolvereniging het bericht kwam dat alle joodse kinderen van de school dienden te worden verwijderd, werd hiertegen door het bestuur fel geprotesteerd en zij weigerde aan het bevel uitvoering te geven.Het zal ongeveer eind 1942 zijn geweest, als de familie opnieuw en rechtstreeks met de jodenvervolging wordt geconfronteerd. Op een avond gaat de huisbel aan de Molukken­straat 10. Aan de deur staat Ds. H. Vogel, Geref. predikant te Enschede. Hij wordt haastig binnen gelaten en in de "voorka­mer" wordt fluisterend een gesprek gevoerd. Het doel van zijn bezoek en het geheimzinnige gedoe wordt enkele dagen later duidelijk: Hij brengt een schuchter joods meisje van ongeveer 7 a 8 jaar oud, met pikzwarte haren en het joods-ka;a:akteris­tieke gebogen neusje. Zij heet Toosje van Praag en komt die avond van Limburg, waar zij enige weken met enkele familie­leden was ondergedoken in een verlaten kolenmijn. En vanaf dat moment is zij het nichtje Toosje Apperloo uit den Haag, dat logeert bij oom Marten en tante Riek. Het is een wonder dat zij vrij spoedig na de oorlog, gezond en wel door haar vader, als enige die van de familie nog in leven blijkt te zijn, kan worden afgehaald. Immers woont in de direkte omgeving, name­lijk op de Molukkenstraat 16, de familie Starteboom, die allen lid zijn van de N.S.B. Een lid van die familie is zelfs lid van de Nederlandse S.S. (Sicherheits-Schutz), compleet in het gehate zwarte uniform met schwastika-emblemen (Hakenkruis) en stampende laarzen.Op zekere dag speelden op het trottoir voor het huis Louis, Harry en Toosje met hun "vliegende hollander". Jan staat in de gang naast het huis naar de spelende kinderen te kijken, als hij uit de voordeur van de Molukkenstraat 16 de S.S.-er Storteboom ziet komen. Bij de spelende kinderen gekomen blijft Starteboom staan en Jan hoort dan het volgende gesprek: ,

Storteboom tegen Toosje: Wie ben jij dan wel?

Toosje: Ik ben Toosje uit den Haag.

Storteboom: Ja, dat zal wel. Maar wel een joodje?

Harry: Dat is ons nichtje uit den Haag.Storteboom (schamper): Een nichtje !!?!! Met pikzwart haar en een kromme neus!!!??! Jaa-ja !!Jan: Ja hoor, Toosje is ons nichtje uit den Haag. De honger is daar veel erger dan hier en daarom is ze zolang bij ons te logerenEen poosje kijkt Storteboom Jan zwijgend aan, draait zich dan om en vervolgt stampend met zijn ijzerbeslagen laarzen zijn weg. Als hij uit het gezicht verdwenen is, vluchten we het huis binnen en vertellen wat er gebeurd is. Allemaal gaan we die avond met angst en grote zorg naar bed. En de volgende dagen blijft de angst knagen, maar tot onze verwondering gebeurt er niets. Toosje bezoekt gewoon de school (met de Bijbel), blijft op straat spelen en gaat 's Zondags mee naar de kerk. We zullen er wel nooit achter komen om welke redenen Storteboom ons niet heeft verraden. Van zijn gezicht straalde het ongeloof af. Nog vele malen hebben wij hem in zijn zwarte uniform zien rondstappen.

Enkele maanden na de beëindiging van de oorlog werd Toosje door haar vader afgehaald. Van hem vernamen we dat alle overige gezinsleden in de beruchte concentratie-kampen waren omgekomen. Toosje ging met haar vader terug naar hun vroegere woonplaats Amsterdam. Bij geruchte vernamen we dat Toosje later naar Israel is ge-emigreerd.

 

Als in 1943 de voedselvoorziening steeds nijpender wordt, weet Marten een levend schaap op de kop te tikken. Dat "op de kop tikken" wordt zowel letterlijk aIs figuurlijk een feit. Op een avond wordt het dier in het kleine schuurtje gedreven om geslacht te worden. Maar hoe krijg je zo'n beest op een beetje een fatsoenlijke manier dood zonder een pistool of iets dergelijks. Na hevige discussies en ingewonnen advie­zen moet een goed gerichte klap met een hamer tussen de ogen van het beest de manier zijn. En aldus geschiedt. Maar zonder het gewenste resultaat. Het enige wat gebeurt is, dat het dier, zonder enig geluid te geven, door zijn voorpoten zakt en ons met een paar smekende ogen aanstaart. Maar dan maakt Marten er met zijn vlijmscherpe weversmes snel een eind aan.

 Enige tijd later heeft Marten met zijn zwager in Nijverdal, Herman Hemmink, gehuwd met M. Diederiks, de af­spraak gemaakt om een paar zakken aardappelen op te halen. En op zekere dag begeven Marten en zoon Jan zich met een handkar en een fiets op weg naar Nijverdal, afwisselend de een lopend tussen de bomen van de handkar en de ander erachter fietsend en duwend. Als we rond de middag in Nijverdal arriveren, worden snel de aardappels opgeladen en na een uurtje rust en een goede maaltijd wordt dan spoedig'weer de terugtocht aanvaard. Alles gaat prima, maar de kar is zo'n 100 kg zwaar­der dan op de heenweg en de tocht terug naar Enschede duurt dan ook heel wat langer.

We bevinden ons klokslag 8 uur 's avonds nabij Hengelo en we beginnen ons aardig zorgen te maken. Door de Duitsers is namelijk de zogenaamde avondklok ingesteld, wat wil zeggen dat je je zonder een speciale vergunning 's avonds na achten niet meer op straat mag begeven. En zo'n vergunning bezitten we niet. Als we ter hoogte van "de Broeierd" zijn gekomen, horen we achter ons een auto aankomen. Het is een Duitse legerauto, die met grote snelheid nadert. Er zit weinig anders op dan maar gewoon door te lopen. Dan opeens een harde klap....de auto raakt de naar buiten uitstekende as van de handkar en Jan, die op dat moment tussen de handbomen loopt, belandt bewusteloos in de sloot, inclusief de kar en het grootste deel van de aardappelen. Als Jan na enkele minuten weer bijkomt, blijkt hij ongedeerd, evenals vader Marten, die zich op het moment van de aanrijding fietsend en duwend aan de rechterkant van de handkar bevond.

Van de Duitsers is geen spoor meer te bekennen. Met de schrik nog goed in de benen, hondsmoe maar dankbaar voor de goede afloop, komen we met 100 kg aardappelen rijker eindelijk voldaan weer thuis. En dat was toen alleszins de moeite waard.

 In de laatste oorlogsjaren spitsen zich de controversen in de Gereformeerde Kerken in Nederland toe, doordat de synode zelfstandig wijzigingen in de geloofsbelij­denis ging aanbrengen en die verbindend voorschreef aan alle kerken en voorgangers. Vervolgens ging zij de predikanten en professoren, die verklaarden de wijzigingen etc. niet te kunnen aanvaarden, schorsen. Ook de kerkeraad van Enschede, waarvan Marten als ouderling deel uitmaakt, krijgt met deze synode-uitspraken te maken. En op 13 September 1944 besluit een meerderheid van de kerkeraad zich "vrij te maken" van de synode-besluiten. Een deel van de notulen van de kerkeraads­vergadering luidt:Notulen van de eerste vergadering van de Raad der Gereformeerde kerk van Enschede(buiten het be staande Synodale verband) met brs. diakenen op Woensdag 13 September 1944.Nadat in vergadering van den kerkeraad met brs. diakenen in synodaal verband met 43 stemmen voor en 21 stemmen tegen, besloten was dat verband met de synode te verbreken ende minderheid zich verwijderd had met de pretentie de voort­zetting te zijn van de plaatselijke Geref.kerk, om alszodanig zelfstandig te vergaderen, opende de praeses, Ds. I. de Wolff, te ruim 7 uur deze eerste vergadering van den kerkeraad buiten het bestaande verband der Geref.kerken in Nederland. Aanwezig waren: De predikanten: Ds. H. Meulink, Ds. I.de Wolff en Ds. H.Vogel. De ouderlingen: de brs. K.Altena; M.Apperloo: D.Baas; H.Beugelink; H.W. psmanf R. ruips;J.Kleine Deters;K.Drost; A. Foekens;P. Gort: Y.Heres;.a. ten Heuw; W.Hof;D.H. ter Horst; G.J. Hutten; Joh. Jaspers;H.de Jong; G.de Jonge;A.Klijnstra; W.Kroes;H. Oldenhof; J.PoI; H.Schuring;D.Selders; J.Tiggelaar; A.Veldstra; H.Wapstra en H.Winters.

De aanwezige diakenen: L.Borg; J.A.Compagnie; J.Doorn (B.W.ter Kuilestraat);D. Folkers;G.ter Horst; J.H.Kuiper; J.Nijhuis; C.Oldenhof; J.te Sligte; R.Buitenbos; K.v.d. Deure, terwijl ouderling br. Rodenhuis, die wel bij de stemming aanwezig was, verder met kennisgeving afwezig was. Met het scribaat wordt br. H.W. Bosman belast. Besloten wordt de gemeente zo spoedig mogelijk voor a.s. Zondag per circulai­re in kennis te stellen met het besluit van de kerkeraad tot afwerping van het synodale juk.....En daarmee was de Vrijmaking in Enschede een feit.

Op 1 April 1945 komt dan op eerste Paasdag voor Enschede het einde van de oorlog door de bevrijding door de troepen van het 2e Hritse leger onder aanvoering van generaal Dempsey. En wel in het byzonder door het 5e Bataljon Gold­stream Guards, bestaande uit Engelsen en Canadezen. De familie Apperloo neemt die eerste dagen van April 1945 deel aan de uitbundige vreugde en dansen enthousiast de "hoki-poki" mee met de Engelse en Canadese militairen.Na de turbulente oorlogsjaren volgen jaren van betrekkelijke rust.Op 9 Maart 1960 overlijdt Marten aan een hart­infarct en wordt begraven op de Oosterbegraafplaats te Ensche­de. Ruim 7 1/2 jaar later overlijdt op 26 October 1967 ook moeder Apperloo.

Heeft u aanvullingen, correcties of vragen met betrekking tot Marten Apperloo?
De auteur van deze publicatie hoort het graag van u!

Tijdbalk Marten Apperloo

Klik op de namen voor meer informatie. Gebruikte symbolen:  grootouders    ouders    broers/zussen    kinderen