Damm - Lansdaal genealogie » Henricus Swinkels (1792-1842)

Persoonlijke gegevens Henricus Swinkels 

• Hij is geboren op 24 augustus 1792 in Schiedam, Zuid-Holland, Nederland.
• Beroep: Kolonist.
• Hij is overleden op 8 april 1842 in Ommerschans, Nederland, hij was toen 49 jaar oud.
• Een kind van Antonius Swinkels en Elisabeth van den Baar

Gezin van Henricus Swinkels

Notities over Henricus Swinkels

De bedelaarskolonie

In de negentiende eeuw krijgt de Ommerschans , die voor die tijd een fortificatie ter bescherming van de zuidgrenzen van Groningen, Friesland en Drente is geweest, een nieuwe bestemming. In 1818 is op initiatief van Johannes van den Bosch de Maatschappij van Weldadigheid opgericht met als doel om het groeiende aantal paupers, bedelaars, landlopers, vondelingen, wezen, op te voeden tot zedelijkheid en een bestaan te laten opbouwen in zogenaamde landbouwkolonies. 

Met subsidie van Koning Willem I worden de eerste kolonies gesticht op de woeste gronden in Zuid-Oost Friesland, Zuid-West Drenthe en het noorden van Overijssel. Daar ontstaan de kolonies Frederiksoord, Willemsoord en Wilhelminaoord. Kenmerk van deze drie kolonies is dat men daar -weliswaar onder toezicht-, in betrekkelijke vrijheid zelfstandig kleinschalige landbouw kan uitoefenen. De kolonies krijgen echter ook te maken met lieden die niet willen of kunnen werken. Voor hen bedenkt men een veel strengere kolonievorm, namelijk een waarin men niet vrij is en onder dwang arbeid moet verrichten. 

Er wordt wel eens anders beweerd, maar de Ommerschans is de eerste en in het begin de grootste dwangkolonie van de Maatschappij. In 1824 komt in Merksplas (toen de Zuidelijke Nederlanden) een veel groter bedelaarsgesticht gereed van de Zuidelijke Maatschappij van Weldadigheid, deze staat onder hetzelfde bestuur als de Noordelijke Maatschappij. 

Veenhuizen (in 1823 klaar) is gebouwd als wezengesticht, nadat de Maatschappij met de regering zgn. wezencontracten heeft afgesloten. Als de drie gestichten voor wezen niet vol komen, bestemt men een gesticht tot bedelaarsverblijf. Het bedelaarsgesticht Ommerschans komt in 1820 gereed. Centraal staat het hoofdgebouw, een twee verdiepingen tellend kloosterachtig vierkant gebouw met een grote binnenplaats en met blinde buitenmuren van 100/120 meter elk. Op de hoeken bevinden zich de verblijven van de zaalbeheerders, deze hebben wel ramen. Het hoofdgebouw is bedoeld voor 1200-1500 bedelaars, die in dertig zalen van 40 á 50 personen zijn ondergebracht, naar sekse gescheiden. Over de binnenplaats is een houten hek aangebracht, waarlangs wachters patrouilleren. Op de binnenplaats, maar ook in een reeks van bijgebouwen, zijn werkplaatsen ingericht waarin de arbeid moet worden verricht. Het gaat daarbij om spinnen, naaien, weven, breien en verstellen voor vrouwen en om klompen, schoenen en kleren te maken voor mannen. Ook is er een smederij, een touwslagerij, een spijkermakerij en een timmerwerkplaats. Er is een grote juteweverij met 100 weefgetouwen voor het vervaardigen van koffiebalen.Vanwege het ontsnappingsgevaar is het complex met een gracht omgeven. Buiten de gracht liggen boerderijen (uiteindelijk 21) waar men, onder geleide van soldaten, landarbeid verricht. 

De beloning voor arbeid is nominaal fl. 1.50 per week. Daarvan wordt fl. 1,- ingehouden voor kost en werkkleding. De overige 50 cent wordt uitbetaald in bonnen (later OS geld), die buiten het gesticht geen waarde hebben en dus alleen te besteden zijn in de winkel van het gesticht. Hiervan moet men ook een extra maaltijd kopen, naast de ene warme (slechte) maaltijd per dag die iedereen krijgt. Wie niet in staat is om te werken, wordt gekort op zijn uitkering; wie extra werk kan verzetten, heeft de mogelijkheid om meer dan fl. 1.50 te verdienen. Wie op deze wijze meer dan fl. 25,- heeft weten te sparen (oververdienste!) kan in aanmerking komen om ontslagen te worden uit het gesticht. 

Ofschoon de kolonies opgericht zijn ter verheffing en beschaving van arme lieden, heeft ze deze pretentie maar zeer gedeeltelijk kunnen waarmaken. Zo ook in de Ommerschans, er is een schooltje annex onderwijzerswoning op het terrein, maar omdat ook kinderen (vanaf 8 jaar) geacht worden geld te verdienen en dus te werken, komt er van schoolgaan niet veel. Ook met de beoogde zedelijke verheffing is het droevig gesteld: het aangebrachte hek tussen de mannen- en vrouwenverblijven, ook echtparen zijn van elkaar gescheiden, heeft geen enkel effect, volgens bezoekers van het gesticht zijn de meeste meisjes en vrouwen zwanger (zie voetreizen van Van Lennep en Van Hoogendorp). 

Aangezien het aantal overplaatsingen uit de “vrije” kolonies en opsturing uit de steden achterblijft bij de prognoses, wordt al snel een actiever beleid gevoerd om bedelaars naar de Ommerschans te krijgen. In 1823 looft de overheid een premie van fl. 40,- uit voor iedere “bedelaar” die naar de schans wordt gezonden. Vanaf die tijd zit het gesticht tjokvol, meer dan 2000 mensen verblijven er dan. Inmiddels zijn de wezengestichten in Veenhuizen klaar en men ziet zich genoodzaakt om 1 gesticht te bestemmen voor bedelaars, zodat de Ommerschans meer "lucht" krijgt. 

Financieel blijken de kolonies van de Maatschappij van Weldadigheid niet op eigen benen te kunnen staan. Nadat Koning Willem I persoonlijk meerdere keren donaties heeft gegeven (overigens uit de schatkist), wordt in 1859 het beheer van Veenhuizen en Ommerschans door de regering overgenomen. Dit zijn dan officieel 's Rijks Bedelaarsgestichten. In 1890 wordt de Ommerschans opgeheven, vanaf 1870 verblijven er al geen vrouwen en meisjes meer. De gebouwen worden voor afbraak verkocht. Sommige boerderijen worden verkocht aan de bewoners, andere worden, samen met grote stukken grond, enige tijd later gevoegd bij ‘Veldzicht', een opvoedingsgesticht voor jongens dat in 1894 is opgericht.

Heeft u aanvullingen, correcties of vragen met betrekking tot Henricus Swinkels?
De auteur van deze publicatie hoort het graag van u!

Tijdbalk Henricus Swinkels

Klik op de namen voor meer informatie. Gebruikte symbolen:  grootouders    ouders    broers/zussen    kinderen