Minuut-akten 1812
Notaris: Gerrit Wilhelmij
Kantoor: Bergum I
Repertoire: 012030
Bron: Notarieel archie
fSoort registratie: Notarieel archief akte
(Akte)datum: 25-04-1812
Soort akte: nummerverwisseling
Loteling Durk Klases Wijngaarden wonende te Oostermeer
Plaatsvervanger Douwe Jelles Atema wonende te Bergum
Borg Klaas Jelles Wijngaarden wonende te Oostermeer
Friese militairen onder Napoleon
Bron: Militairen 1795-1815
Soort registratie: Militairen 1795-1815 inschrijving
(Akte)datum: 1815
Bijzonderheden:
Atema, Douwe Jelles dagloner, geb. Bergum 05. 1783, wonende aldaar, zoon van Jelle Ates Atema, veenbaas en Jeltje Pyters Westra lichting 1808 mairie Oostermeer;
plaatsvervanger voor Dirk Klazes Wijngaarden (geb. 1788) te Oostermeer; overeengekomen bedrag 2. 100 guden;
krijgsmachtonderdeel onbekend aangenomen niet teruggekeerd;
bij aanneming familienaam 33 jaar
Bronnen: Tresoar toegang 8/4052. 067; 26/12005 nr. 67; Raf Bergum fol. 41v; geen huwelijks- en overlijdensakte en niet in Volkstellingsregisters Tietjerksteradeel 1829 en 1839 aangetroffen
Mail Jaap van Steenbeek:
Op 25 april 1812 is door notaris Gerrit Wilhelmij een akte opgesteld waarin Douwe Jelles Altena uit Bergum als plaatsvervanger zal optreden voor de militaire dienst die Durk Klases Wijngaarden als loteling had te vervullen.
Douwe kreeg voor deze plaatsverwisseling een bedrag van ? 2.100 of 4.410 Franse franken. Hiervan werd ? 100 betaalbaar gesteld bij het feitelijk in dienst gaan en de overige ? 2.000 na afloop van twee volle jaren na het vertrek met daarboven een rente van 5%.
Alles werd wel vastgelegd met het voorbehoud dat Douwe Jelles Altena de keuringen van het recruteringsbureau zou doorstaan.
Vader Klaas Jelles Wijngaarden uit Oostermeer stond borg voor de betalingen.
[bron: notarieel archief repertoire 12030 akte 67]
NB: De dagloner Douwe Jelles Atema, die hier als plaatsvervanger is genoemd was een in mei 1783 geboren zoon van de veenbaas Jelle Ates Atema en Jeltje Pijters Westra. Van hem zijn verder geen gegevens gevonden in een huwelijks- of overlijdensakte of in de volkstellingsgegevens van Tietjerksteradeel 1829 of 1839. Ook vinden we hem niet meer in de akten betreffende verkoop van (onroerende) goederen uit de nalatenschap van zijn ouders (10 januari 1827).
Vermoedelijk is hij één van de velen geweest, die niet uit de veldtochten van Napoleon is teruggekeerd. Bijvoorbeeld bij de Russiche veldtocht (vanaf juni 1812) heeft nog geen 6% (40.000 van de 680.000 soldaten van Napoleon) de oorlog van 1812 overleefd. De kans is zeer groot dat Douwe dus feitelijk zijn leven hier verkocht heeft. Of het nog tot uitbetaling van de hoofdsom ad ? 2.000 (aan nabestaanden) is gekomen, is [nog] niet bekend.
In ieder geval heeft Durk Klazes Wijngaarden op deze manier wel zijn dienstplicht - overigens op een volstrekt legale en gebruikelijke wijze - ontlopen en overleefd. Het bedrag van ? 2.000 was ten opzichte van nummerwisselingen die in vredestijd werden gedaan behoorlijk hoog. De "prijzen" rond 1840 waren enkele honderden guldens. Een voorbeeld: Op 6 mei 1841 vinden we weer een akte van nummerverwisseling van notaris Jan Daniël van der Plaats uit Leeuwarden waarin de hiervoor genoemde loteling Dirk Klazes Wijngaarden uit Oostermeer genoemd wordt met Allert Alles Fokkema. Deze Allert was geboren op 8 april 1813 als zoon van Alle Ages Fokkema en Joukjen Jans de Wilde. Al eerder had deze Allert de plaats van zijn broer Age ingenomen, die toen als kannonnier gestationeerd was in Noord Brabant. De nummerverwisseling in deze akte had betrekking op Klaas Klazes Elzinga. Dit was een 'pupil' van Durk Klazes Wijngaarden waarover Durk voogd was. Durk Klazes Wijngaarden overlegde de kwitantie van de ? 25 van de storting bij de Ontvanger van Registratie. Daarnaast verbond Klaas Klazes Elzinga zich om na het voldoen van de militaire dienstplicht aan de deze plaatsvervanger Allert Alles Fokkema een bedrag van ? 250 betalen, waarbij dan een rente van 4% per jaar gevoegd zou worden. Hiervoor moest dan wel een paspoort (het ontslagbewijs) getoond worden. Overigens zou van de hoofdsom een bedrag de hiervoor genoemde ? 25 gestort worden "in de kas van het corps bij hetwelk Fokkema zal worden ingelijfd".
[bron: notarieel archier repertoire 75035 akte 48]
NB: Op 14 augustus 1847 trouwde de toen 34 jarige koopman Allert Alles Fokkema uit Surhuizum met de 39-jarige Akke Marten van Koten (weduwe van Fokke Annes Damstra).
In tegenstelling tot de op 25 april 1812 gesloten nummerverwisseling van Durk Klazes Wijngaarden heeft de plaatsvervanger het hier wel overleefd.
Er was dan ook veel minder risico en een veel later bedrag dan in 1812.
Douwe Jelles Atema |
Die angezeigten Daten haben keine Quellen.