Vorfahren Van Leijenhorst - De Waard » Graaf Gerard IV van Gelre (± 1185-1229)

Persönliche Daten Graaf Gerard IV van Gelre 

• Er wurde geboren rund 1185.
• Er ist verstorben am 22. Oktober 1229.
• Er wurde beerdigt in Roermond.
• Ein Kind von Graaf Otto I van Gelre En Zutphen und Richardis /Von Scheyern-Wittelsbach van Beieren
• Diese Information wurde zuletzt aktualisiert am 16. Dezember 2009.

Familie von Graaf Gerard IV van Gelre

Er ist verheiratet mit Margaretha van Brabant.

Sie haben geheiratet im Jahr 1206.

Kind(er):

1. Otto II van Gelre  1214-1271 

Notizen bei Graaf Gerard IV van Gelre

Gerhard IV, 1207-1229
Graaf van Gelre en graaf van Zutphen
Internationale verwikkelingen
Rond 1185 wordt Gerhard IV geboren. Hij is de zevende van die naam in de stamreeks van Gelre. Als zijn vader Otto I in de Sint-Walburgiskerk wordt bijgezet schenkt Gerhard IV aan deze kerk een hoeve in Dochteren met twee horigen. De kerk moet daarvoor ieder jaar voor het zieleheil van zijn vader bidden.
Met het aantreden van Gerhard IV is er een duidelijke verandering gekomen in de verhouding tussen Utrecht en Holland. Van erfvijanden is geen sprake meer. Er groeit een nauwe samenwerking tussen Holland en Gelre, die samen het politieke toneel in Utrecht bepalen.

Een politiek huwelijk
Door de politieke escapades van zijn vader is Gerhard IV in 1206 getrouwd geraakt met Margaretha, de dochter van hertog Hendrik I van Brabant (overleden 1225) en Maria van Vlaanderen-Boulogne (1198-1223/4).
Uit dit huwelijk komen twee zonen, Otto II en Hendrik van Montfort, en twee dochters, Margareta en Richardis.
Hendrik maakt eerst carrière als geestelijke. Hij is van 1245 tot 1247 domproost te Utrecht en van 1247 tot 1274 bisschop van Luik. Daarna zegt hij zijn geestelijke leven vaarwel en treedt hij op als heer van Montfort.
Margareta zal trouwen met graaf Willem IV van Gulik (voor 1225-1278) en als zij in 1251 komt te overlijden trouwt de tweede dochter Richardis met Willem IV. Richardis zal tussen 1293 en 1298 overlijden. Door deze opgedrongen familieband met Brabant raakt Gerhard IV verbonden met de keizer Otto IV, die eveneens met een Brabantse hertogsdochter is getrouwd. Dit geeft behoorlijk vervelende internationale politieke verwikkelingen. Van huis uit steunen de graven van Gelre altijd de Staufische partij; nu is Gerhard IV gedwongen het Welfse kamp te steunen. Gerhard IV beschikt echter over een vooruitziende blik, want in 1212 trekt hij zijn steun aan de Welfse keizer Otto IV in ten gunste van Friedrich II. De Welfse coalitie valt uiteen.

De kansen keren
In 1212 keren de kansen. De paus steunt keizer Otto IV niet meer en Adolf van Altena volgt Dietrich I van Heimbach weer op als rechtmatige aartsbisschop van Keulen. Het Staufische kamp behaalt alsnog de overwinning. Hierbij krijgen keizer Friedrich II en bisschop Adolf van Altena blijkbaar veel steun van Gerhard IV, want zijn broer Otto wordt meteen tot bisschop van Utrecht benoemd. Als bisschop Adolf in 1216 overlijdt, wordt hij opgevolgd door Gerhard IV's neef Engelbert I van Berg. De samenwerking met het aartsbisdom Keulen neemt dan een hoge vlucht. Het graafschap Gelre lijdt zwaar onder de keizertwisten. Zo wordt bijvoorbeeld Roermond verwoest, maar uiteindelijk is de beloning van keizer Friedrich II groot. Gerhard IV verkrijgt het graafschap Salland en voogdij over de Sallandse goederen van het klooster te Essen. Overigens vergaat het de strijdmakker van zijn vader, graaf Willem van Holland minder goed. Graaf Willem is inmiddels zijn overleden broer graaf Dirk VII in Holland opgevolgd en hij vecht mee aan Engelse zijde. Pas na betaling van een hoog losgeld kan hij zich vrijkopen uit Franse gevangenschap.

Een-tweetjes met aartsbisdom Keulen
HHet bondgenootschap met aartsbisdom Keulen is op meer gebaseerd dan alleen familiebanden. De heren hebben elkaar nodig op het politieke vlak. Er zijn enkele akkefietjes met hertogdom Limburg en graafschap Kleef.

Keulen versus Limburg
Door de Limburgse huwelijkspolitiek dreigt in het zuiden een enorme machtsconcentratie te ontstaan ten westen van Keulen en ten zuiden van Gelre. Dit is een gevolg van het huwelijk tussen hertog Walram III van Limburg (1221-1226) en Ermessinde, erfdochter van het graafschap Luxemburg. Het gevaar wordt nog groter als het hertogdom Limburg verenigd dreigt te worden met het graafschap Berg. De laatste graaf van Berg, Adolf III (broer van aartsbisschop Engelbert), heeft slechts één dochter en zij is uitgehuwelijkt aan de zoon van de Limburgse hertog.
In 1220 sterft graaf Adolf III van Berg en de strijd om zijn opvolging begint. Het aartsbisdom Keulen bezit vele goederen in het graafschap Berg, in leen gegeven aan de graaf van Berg. De hertog van Limburg meent via erfdochter Ermessinde aanspraken te kunnen maken. Na een felle strijd weet bisschop Engelbert de Bergse goederen voor het Sticht te behouden. De hertog van Limburg moet zich tevreden stellen met een flinke bom duiten. In hoeverre Gerhard IV met de zaak te maken heeft, is onduidelijk, maar hij treedt wel erg vaak op als getuige bij de onderhandelingen.

Keulen versus Kleef
In 1223 staat Gerhard IV de Keulse bisschop bij in een conflict met het graafschap Kleef. De toch al moeizame relatie met de buurman, de graaf van Kleef, wordt er hierdoor niet beter op. De oorzaak van deze spanning ligt eigenlijk in de vorm van beide graafschappen. De grens verloopt nogal grillig en glijdt hier en daar in elkaar over. Het graafschap Gelre omsluit ook nog de kern van het graafschap Kleef aan drie kanten, wat de graaf van Kleef extra zorgen baart. Regelmatig zijn er dan ook grensconflicten.
Daarnaast valt het graafschap Kleef voor een groot deel samen met het Keulse aartsdiakonaat Xanten. Het is daarom van belang dat de aartsbisschop van Keulen iemand uit eigen gelederen tot proost van Xanten kan benoemen. Uiteraard is deze positie ook interessant voor iemand van het Gelderse huis. Zo is bijvoorbeeld Otto I als proost benoemd. In 1218 wordt de broer van Gerhard IV, Lodewijk van Gelre, tot proost en aartsdiaken van Xanten benoemd door de aartsbisschop van Keulen. Lodewijk is sinds 1214 al domproost van Utrecht. Kortom, Gelre begint belangrijke posities in te nemen in en om het graafschap Kleef. Hetgeen de graaf van Kleef grote zorgen baart.

Een profijtelijke relatie
Tegenover de steun van Gerhard IV voor aartsbisschop Engelbert I staat natuurlijk wel iets. Zo wordt Gerhard IV door de aartsbisschop in zijn lobby gesteund als hij de Rijntol van Arnhem naar Lobith wil verplaatsen. In 1220 krijgt graaf Gerhard IV door deze lobby inderdaad toestemming van de keizer om de Rijntol te verplaatsen. Dit is een al lang gekoesterde wens van de graven van Gelre en al jaren een voortdurende bron van conflicten tussen Utrecht en Gelre. Door deze verplaatsing controleert Gelre zowel de scheepvaart over de IJssel als over de Waal.
Het eerste is onoverkomelijk voor de bisschop van Utrecht, want zeer nadelig voor de handel van Deventer.
Het tweede is onoverkomelijk voor de hertog van Brabant, gezien in het licht van de handel op 's-Hertogenbosch. In 1221 dringt de bisschop van Utrecht op de Rijksdag aan op een verbod van de verplaatsing van de tol. Hij krijgt zijn zin. Niettemin weet Gerhard IV zich zodanig gesteund door de Keulse aartsbisschop Engelbert I dat hij het verbod negeert. In 1223 wordt het verbod nogmaals uitgevaardigd, maar enkele jaren later zou het weer gesanctioneerd worden. Het verplaatsen van de tol is zeer gunstig voor Zutphen, wiens handel een enorme vlucht neemt. En daar wordt uiteraard Gerhard IV ook beter van.
Ook zal aartsbisschop Engelbert I hem met 2500 ridders steunen als Gerhard IV in conflict komt met bisschop Otto II van der Lippe. Tot 1225 zijn de contacten met Keulen zeer intensief, want Gerhard IV wordt in vele oorkondes genoemd. Na de dood van aartsbisschop Engelbert I in 1225 verandert de verhouding met het aartsbisdom Keulen. Dit komt in conflict met de opdringende Nederrijnse vorsten en het wordt tijd voor Gelre om een andere buitenlandse politieke koers te varen. De Nederrijnse vorsten pikken steeds meer gebied in van het aartsbisdom Keulen. Aanvankelijk houdt Gerhard IV zich terzijde, maar zijn opvolger Otto II zal in 1238 ten gunste van Kleef optreden in een geschil tussen Kleef en Keulen.

Ruzie met bisschop Otto II van der Lippe (1216-1227)
De bisschopszetel van Utrecht is niet lang in Gelderse handen. Al in 1215 overlijdt Gerhard IV's broer Otto "aan de koorts" in het Sint-Vitusklooster te Elten. Zijn andere broer Lodewijk, sinds 1214 domproost van Utrecht en sinds 1218 proost en aartsdiaken van Xanten, komt in 1223 eveneens vroegtijdig te overlijden.
Bij gebrek aan goede kandidaten in het eigen kamp steunen de graven van Gelre en Holland Otto van der Lippe. Zij hopen met hem nog enige invloed in Utrecht te behouden. Deze ambitieuze bisschop weet het Sticht echter snel van grafelijke invloed te ontdoen. Hij benoemt twee broers op de proosdijen van Deventer en Emmerik en weet vervolgens door te drukken dat zijn zuster Adelheid abdis van het klooster te Elten wordt. Gelre is nu omgeven door trouwe vazallen van Utrecht.
In 1225 ontstaan de eerste schermutselingen als Gerhard IV enkele Sallandse ministerialen steunt die in verzet komen tegen de bisschop. Een leger van de bisschop verslaat hen, waarop enkelen naar Zutphen vluchten. Van Gerhard IV mogen ze zich op de Veluwe vestigen. Dit is voor bisschop Otto II van der Lippe aanleiding om de grafelijke rechten van Gelre over Salland te betwisten. Hij valt Salland binnen.

Samenwerking met Holland
Daarop besluit Gerhard IV om zoveel brutaliteit samen met zijn neef graaf Floris IV van Holland Utrecht aan te vallen. Floris IV verwoest in het westen de bisschoppelijke burcht Gein en Gerhard IV valt Deventer aan. Al snel moet de bisschop het onderspit delven. Op dat moment bemoeit hertog Hendrik I van Brabant zich ermee. Onverwachts dreigt hij beide graafschappen binnen te vallen als er geen vrede komt. De hertog van Brabant heeft een oogje op Utrecht en een Gelderse-Hollandse dominantie in het noorden komt hem slecht uit. Engelbert I van Berg, aartsbisschop van Keulen, wordt door Gerhard IV gevraagd om te bemiddelen. Beide heren kennen elkaar goed. Nog voor de onderhandelingen goed en wel zijn begonnen wordt Engelbert I vermoord. De onderhandelingen worden voortgezet door een afgezant van de paus, Konrad van Urach, bisschop van Porto en San Rufina. In 1226 wordt het geschil bijgelegd en is er vrede met Utrecht. Gelre zal zijn grafelijke rechten in Salland aan de bisschop verkopen en de kloosterbezittingen afstaan aan het Sticht. In ruil daarvoor krijgt hij naast 1100 Utrechtse ponden goederen van de kerk van Utrecht in wat nu Limburg heet en het graafschap Steenderen in leen. Hierdoor raken de bezittingen in Limburg beter aaneengesloten. Ook wordt er een verdrag tot wederzijdse bijstand getekend. Een clausule met uiteindelijk een hoge prijs zoals zal blijken.
In de huidige Achterhoek doet Gerhard IV zich ook gelden ten koste van enkele lokale heren. Hij voegt Hummelo, Doesburg, Doetinchem en Didam aan zijn bezittingen toe door lokale heren leenplichtig aan hem te maken of hun goederen te kopen. In de bijgaande afbeelding zijn deze toevoegingen rood gekleurd. In 1227 moet Gerhard IV conform het gesloten verdrag de bisschop terzijde staan bij zijn conflict met heer Rudolf van Koevorden in het altijd roerige Oversticht. Een conflict met grote gevolgen, want Gerhard IV raakt betrokken bij de Slag aan de Ane.

De gevolgen van de Slag aan de Ane voor Gelre
Als gevolg van de verloren Slag aan de Ane zijn vele edelen en ministerialen uit de Gelderse en Stichtse gebieden gesneuveld. Aangezien sommigen van hen concurrenten zijn van de graaf in de strijd om de macht betekent dit een versterking van zijn positie. Ondanks het feit dat hij de slag dus verliest, komt Gerhard IV er uiteindelijk op het thuisfront als winnaar uit.
Graaf Gerhard IV is woest om de onwaardige behandeling die heer Rudolf in Hardenberg als gevolg van de Slag aan de Ane is aangedaan. Waarschijnlijk mede ingegeven door zijn verzaakte erewoord. Hij dreigt zelfs Utrecht met een oorlog. Voordat het zo ver komt, overlijdt graaf Gerhard IV in 1229, twee jaar na de Slag aan de Ane, waarschijnlijk ten gevolge van de verwondingen die hij aldaar opliep. Zijn vrouw, Margaretha van Brabant, komt in 1231 te overlijden. Gerhard IV ligt samen met haar begraven in de O.L.Vrouwe Munsterkerk in Roermond. Uitgerekend de stad die door hun huwelijk zo vreselijk heeft geleden tijdens de keizertwisten. Gerhard IV wordt in 1229 opgevolgd door zijn minderjarige zoon Otto II, die dus mede door de nasleep van de Slag aan de Ane zijn grip op de huidige Achterhoek zal vergroten.Quelle 1

Zeitbalken Graaf Gerard IV van Gelre

Klicken Sie auf den Namen für weitere Informationen. Verwendete Symbole:  Großeltern    Eltern    Geschwister    Kinder