Dinteloord en omliggende gemeenten » Mr. Willem Pieterse de Nachtegael (1580-1637)

Persönliche Daten Mr. Willem Pieterse de Nachtegael 

• Er wurde geboren im Jahr 1580 in Gent, België.
• Beruf: schoolmeester.
• Er ist verstorben am 23. Dezember 1637, er war 57 Jahre alt.
• Er wurde beerdigt am 23. Dezember 1637 in Groot-Ammers, Zuid-Holland, Nederland.
• Ein Kind von Pieter de Nachtegaele und Maeyken Reynvaen
• Diese Information wurde zuletzt aktualisiert am 13. Juli 2022.

Familie von Mr. Willem Pieterse de Nachtegael

(1) Er ist verheiratet mit Barbra Ianisdr.

Bron: Joke van Rumpt

Sie haben geheiratet rund 1605.

(2) Er ist verheiratet mit Ransijntgen Gyelysdr. Vernymmen.

Sie haben geheiratet am 23. Mai 1609 in Gouda, Zuid-Holland, Nederland, er war 29 Jahre alt.

Kind(er):

1. Andries Willems de Nachtegael  1610-???? 

Notizen bei Mr. Willem Pieterse de Nachtegael

IXa. Mr. WILLEM PIETERSZ. DE NACHTEGAEL, geb. verm. Gent ca. 1580,
schoolmeester te Groot Ammers (ca. 1608 - ca. 1615), chirurgijn aldaar (vanaf ca. 1615), pachter
van de impost op het gemaal en andere gemeenlandsmiddelen (1628). Volgens Van IJsselsteyn
was hij tapitsier te Gouda geweest, maar daarvan is ons niets gebleken 98, overl. Groot Ammers
23 december 1637. Hij huwde 1e verm. Middelburg met Barbra Ianisdr., overl. Groot Ammers
14 februari 1609 en begr. in de Herv. kerk aldaar.99 Hij ondertr. 2e Gouda 23 mei 1609 met
Fransijntgen Gyelysdr. Vernymmen, van Lokeren (bij Gent), overl. na 25 december 1635.100
Op 25 december 1609 ging "Franschijntgen Vernimmen" voor het eerst ten avondmaal te Groot
Ammers.100
Op 7 december 1613 richtte mr. Willem Pietersz. zich tot de kerkeraad en het gerecht van Groot
Ammers met een verzoekschrift, waarin hij zich beklaagde over de hem bezorgde overlast en
over het feit dat de kerkeraad hem bijna 6 jaar lang onbehoorlijk behandeld had. Het gerecht en
de kerkeraad antwoordden hem op 23 februari 1614. Uit dit antwoord zou moeten blijken, dat mr.
Willem Pietersz. onbehoorlijk gehandeld had en dat het gerecht en de kerkeraad niet dan
behoorlijk volgens hun wet resp. ambt gehandeld hadden door hem van het avondmaal te weren.
Intussen was de controverse nog vergroot doordat de vrouw van Mr. Willem Pietersz. op
kerstavond van 1613 de dienstmaagd van de predikant had uitgescholden voor hoer en varken. De
dag daarop, eerste kerstdag dus, had mr. Willem Pietersz. na de eerste prediking geklaagd tegen
twee ooms van deze dienstmaagd, dat zij zijn vrouw en niet zijn vrouw haar voor een hoer en
varken had uitgemaakt. Nog dezelfde dag was de predikant, ds. Samuel van den Borre, naar mr.
Willem Pietersz. toegestapt en had hem uit naam van de kerkeraad bestraft voor de fouten. Hierna
had mr. Willem Pietersz. de predikant voor leugenaar uitgescholden. Een reactie van kerkelijke
zijde bleef niet lang uit: op 12 januari 1614 besloot de gemeente dat indien mr. Willem Pietersz.
en zijn vrouw zich binnen 8 dagen niet behoorlijk zouden hebben verdedigd (hetgeen niet is
gebeurd), zij niet ten avondmaal mochten komen totdat zij schuldbekentenis gedaan en zich met
de dienstmaagd verzoend hadden. Sindsdien vermelden de kerkeraadshandelingen herhaaldelijk
dat mr. Willem Pietersz. niet genodigd is voor het avondmaal.100
10
Op 27 april 1615 blijkt Willem Pietersz. de Nachtegael, "chirurgijn101 en schoolmeester",
hogerop gegaan te zijn. Hij had zich tot de in Schoonhoven vergaderende classis van Gouda
gewend en geklaagd, dat hij door predikant en kerkeraad ten onrechte van het avondmaal was
geweerd. Twee leden van de classicale vergadering kregen de opdracht de zaak nader te
onderzoeken.
Blijkens een aantekening van 28 mei 1615 hebben zij de zaak op schrift gesteld en de predikant
en de schoolmeester elk een exemplaar gegeven. Na verder onderzoek is als conclusie
vastgesteld, dat mr. Willem Pietersz. om "rechte en billijcke redenen" van het avondmaal
afgehouden was en niet dan met schuldbekentenis en betering van zijn leven daartoe weer zou
worden toegelaten.
Op 30 augustus 1615 wordt Willem Pietersz. de Nachtegael aangeduid als "geweerde
schoolmeester". Kennelijk heeft hij de functie van schoolmeester moeten neerleggen. In plaats
daarvan is hij chirurgijn geworden. In 1617 wordt Adriaen Paulussen als schoolmeester van
Groot Ammers vermeld (diaken 1 jan. 1617 - 1 jan. 1619).100
Begin 1621 is ds. Samuel van den Borre vertrokken uit Groot Ammers en brak er voor mr.
Willem Pietersz. en zijn vrouw een betere tijd aan. Het is nuttig te weten, dat bovenstaande
perikelen zich afspeelden ten tijde van het Twaalfjarig Bestand (1609-1621) en dus ook ten tijde
van de godsdiensttwisten tussen remonstranten en contra-remonstranten. Aangezien
schoolmeesters vaak de dragers van meer verlichte denkbeelden zijn geweest, is het heel goed
mogelijk dat mr. Willem Pietersz. sympathiseerde met de remonstranten. Ds. van den Borre
daarentegen was een uitgesproken contra-remonstrant.102 Het is daarom niet onaannemelijk, dat
de vete tussen hen is voortgekomen uit een ideologische controverse. De nieuwe predikant, ds.
Paulus Mazuer (bevestigd te Groot Ammers op 23 april 1623), hield er wat mildere opvattingen
over geloofsbeginselen op na, die meer in de richting van het remonstrantisme gingen. Tijdens
zijn ambtsperiode kwam er een verzoening met mr. Willem Pietersz. tot stand.102 Op 1 januari
1628 werd mr. Willem Pietersz. zelfs tot ouderling benoemd (waarschijnlijk afgetreden in januari
1629).100
Op 11 januari 1628 werd hij eigenaar van de windkorenmolen van Groot Ammers. De koopsom
is niet vermeld, maar wel dat deze geheel was voldaan.103 Omdat de molen op huurgrond stond
en als roerend goed werd beschouwd, behoefde geen 40e penning (= overdrachtsbelasting ad
2½%) te worden betaald.104 De molen, getimmerd in 1624 en omstreeks 1810 door kruiend ijs
verloren gegaan, stond vlak langs de Lek, op de (zomer)kade van de Nes (buitendijks land) in het
ambacht Gelkenes (zie kaart van de Nes.105
Aangezien Gelkenes ressorteerde onder de heerlijkheid (c.q. baronie) Liesveld106, was mr.
Willem Pietersz. vanaf 1628 aan deze baronie jaarlijks 5 carolusgulden verschuldigd voor de
wind.107
Bovendien werd het "kleyn cornmolenke" door het gewest Holland jaarlijks aangeslagen in de
verponding voor 57 pond 8 schellingen 12 groten. Dit bedrag werd in 1632 met 10 pond
verhoogd.108 Op 11 augustus 1628 verscheen mr. Willem Pietersz., als pachter van de impost op
het gemaal (= graan en graanprodukten) en andere gemeenlandsmiddelen (= landelijke
belastingen) binnen de baronie Liesveld, voor de schepenbank van Ammers-Graafland cum
annexis om van eis te dienen tegen Gerrit Sentensz., wonende in
het Achterland.109
In de kerkeraadshandelingen van 4 februari 1629 wordt vermeld, dat mr. Willem van de diaconie
een bepaald bedrag zal ontvangen voor het cureren (= medisch verzorgen) van Pieter Damen.100
11
Op 6 november 1631 procedeerde hij als chirurgijn tegen Pieter Pietersz. uit het Achterland en
eiste 15 car. gulden wegens verdiend "arbeidsmeesterloon".110
In 1632 ontving hij van de baronie Liesveld een bedrag van 1 gulden 10 stuivers, omdat hij het
wapen van Liesveld had laten conterfeyten met sijn coulueren (= afbeelden in kleur) om in 't
blason van zijn Genadige Heer loffelijcken memorie te voegen.
111
Op 25 december 1632 lieten mr. Willem Pietersz., zijn vrouw Fransijntgen en zijn inmiddels
lidmaat geworden dochter Cathelina verstek gaan bij het avondmaal "veel swaricheyt
voorwendende nae ouder gewoonte de kercke soeckende t'onttrecken", waarop de kerkeraad
besloot "voortaen dat huys ongenooit (= ongenodigd) voorbij te gaen". In augustus 1632 waren
"Francijne en Catheline Mr. Willem, ontrust wesende" trouwens ook al afwezig bij het
avondmaal. De absentie van genoemde drie werd bij elk avondmaal opnieuw opgetekend, tot 17
augustus 1635 toen mr. Willem en zijn dochter weer aanwezig waren (zijn vrouw was wegens
ziekte verhinderd).100
Op 5 juni, 26 juni, 21 augustus, 6 november en 20 november 1636 procedeerde mr. Willem
Pietersz. tegen Aert Pietersz. Hij eiste betaling van 36 gulden wegens verdiend meesterloon en
voorgeschoten geld. De gedaagde verklaarde de eis niet ontvankelijk, maar mr. Willem bleef bij
zijn eis. In de tripliek verzocht de gedaagde om een bewijsstuk, maar mr. Willem zei geen bewijs
te hebben omdat hij had "gearbeyt op hoop van goede ende eerlijcke belooninge". Na een
vergeefse poging de zaak in der minne te schikken werd Aert Pietersz. tenslotte veroordeeld tot
betaling van 10 gulden.112
In 1637 heeft mr. Willem Pietersz. de korenmolen op de kade van de Nes verkocht aan Gerrit
Cornelisz. Stuyfsack, wonende te Langerak. De overdracht vond echter pas plaats op 16 augustus
1641 door zijn zoon Andries.113
Op 27 oktober 1637 verscheen mr. Willem Pietersz. voor het gerecht van Gelkenes om te
procederen tegen twee expatiënten. Wegens arbeidsloon of geleverde medicamenten eiste hij van
Jan Pietersz., wonende op het Schoonhovense Veer, de somma van 6 car. gulden en van Adriaen
Hendricxz. 5 gulden 4 stuivers, maar beide gedaagden lieten verstek gaan. Op 1 december 1637
werd het geding tegen Jan Pietersz. voortgezet, maar deze liet wederom verstek gaan.113
Op 23 december van hetzelfde jaar is mr. Willem Pietersz. de Nachtegael in den Heere
ontslapen.
100
Kinderen uit het eerste huwelijk:
1. JACOB, volgt Xa.
2. CATHELINA, geb. verm. Middelburg vóór 1608. Op 9 april 1627 ging zij als nieuw
aangekomene ten avondmaal te Groot Ammers.100 Op 1 maart 1636 werd zij, met attestatie
van Groot Ammers, als lidmaat ingeschreven te Heusden.114
Kind uit het tweede huwelijk:
3. ANDRIES, volgt Xb

Haben Sie Ergänzungen, Korrekturen oder Fragen im Zusammenhang mit Mr. Willem Pieterse de Nachtegael?
Der Autor dieser Publikation würde gerne von Ihnen hören!

Zeitbalken Mr. Willem Pieterse de Nachtegael

Klicken Sie auf den Namen für weitere Informationen. Verwendete Symbole:  Großeltern    Eltern    Geschwister    Kinder