De gure noordoosten wind zorgde ervoor dat de temperatuur op vrijdag 22 januari 1830 niet boven het vriespunt uitkwam. Voor Harmen Hendriks Bron, Hendrik Harmens Bron, Jacob Jans Schipper en Harmen Brons – allen turfmakers – was de dag vroeg begonnen. Zij waren vanuit hun woonplaats Echten naar het raadhuis van Sloten gekomen, bijna 14 kilometer verderop. Een afstand die ze vrijwel zeker lopend hebben afgelegd, want in de 19e eeuw was het meest gebruikte vervoermiddel nog altijd de benenwagen. Men was gewend dagelijks grote afstanden te lopen, dus die 28 kilometer (14 heen en 14 terug) zal niet eens onderwerp van gesprek zijn geweest. Op het raadhuis te Sloten werd de groep uit Echten aangevuld door Arjen Harmens Hellema, Sietse Martens Visser (timmerknechten) en Hennie Wieberens Hoitinga (arbeider), allen uit Sloten. Daar verklaarden de zeven mannen hoofd voor hoofd dat Arend Harmens Bron op den achttienden October in achttien honderd en vijf te Echten geboren was. En dat noch de tijd zijner geboorte, noch die zijner doop in de bestaande registers gevonden wordt. De rechtbank te Sneek boog zich over de kwestie en ging akkoord met hun verklaring. En zo werd Arend Harmens Bron in 1830 alsnog op 18 oktober 1805 te Echten geboren en had hij het papiertje ;dat hij nodig had om te kunnen trouwen.
Arend was het vijfde kind van vader Harmen Hendriks Bron en moeder Jacobjen Hendriks van Wijk. Zijn broers Hendrik (1797) en Jan (1803) en zijn zusjes Janneke (1799) en Aukje (1801) waren hem voorgegaan. Na hem zou zijn zusje Antje (1809) nog geboren worden. Opmerkelijk genoeg zouden alle zes kinderen de volwassen leeftijd bereiken, wat uitzonderlijk was in de 19e eeuw.
In de nacht van de 4e en 5e februari van het jaar 1825 werd ons land getroffen door een zware storm en braken de dijken op talloze plaatsen door. Arend woonde toen met zijn ouders in Munnikeburen en ook dit plaatsje liep onder. Huizen stortten in, mens en dier verdronk, bewoners sloegen op de vlucht. De hele familie Bron werkte in het veen en deze watersnoodramp betekende jaren van armoede, want de landerijen waren overstroomd, de turf verloren gegaan. Uit heel Nederland kwam hulp, maar het zou nog heel lang duren voordat de getroffen steden en dorpen deze klap te boven waren. Twee jaar later, in 1827, overleed Arend’s moeder. Hij was toen 22 jaar oud.
Zoals we konden zien werd pas in 1830 officieel vastgelegd dat Arend in 1803 geboren was, maar toch wist men van zijn bestaan, want in 1824 moest hij zich melden bij de Nationale Militie, ofwel de militaire keuring. Daar was hem ten deel gevallen het nummer 64 hetwelk, tot heden, niet opgeroepen zijnde hem tot geenen dienst heeft verpligt. Maar helaas voor Arend (en zijn oudere broer Jan) was dit niet het einde van het verhaal, want op 11 oktober 1830 volgde het Koninklijk besluit de schuttersplichtigen tussen de 25 en 35 jaar op te roepen. Arend was zes jaar lang in de veronderstelling geweest dat hij de dienst was ontlopen, maar in 1830 werd hij niet alleen opgeroepen, hij werd ook nog eens in de Tiendaagse Veldtocht tegen het opstandige België gestort. Hij werd ingedeeld bij de 2e Afdeling, 1e Bataljon, 4e Compagnie, onder leiding van C.M. Cort Heyligers, die nog onder Napoleon had gediend. Eind 1830 marcheerden de bijna 6.000 soldaten vanuit Friesland naar de omgeving van Boxtel, Oirschot en St. Oedenrode. Ook dat ging te voet, 175 kilometer lang. In 1831 kwam het legeronderdeel vanArend in actie. Zo schreef de krant in augustus 1831: op den middag van den 6den had deze divisie, op den weg naar Hasselt, bij Zonhoven, op nieuw den vijand ontmoet, die zich in de bosschen verscholen en een vrij sterk mitrailleur-vuur op de onzen gerigt had. Na drie uren handgemeen geweest te zijn, hadden de onzen eenigszins moeten terugtrekken, doch later, door het regement hussaren en eene halve batterij artillerie versterkt, den vijand geheel verdreven. Uiteindelijk zouden ze Hasselt bereiken en innemen. Arend overleefde de oorlog, maar zijn broer Jan zou in 1832 in het legerhospitaal te ‘s Hertogenbosch overlijden.
Arend was 30 jaar oud, toen hij op zondag 13 maart 1836 in het huwelijk trad met de 29-jarige Maria ElisabethJans Lienes. Arend, zo schreef de ambtenaar, was jongeman, van beroep turfmaker en wonende te Echten en zijnde in Schutterlijken dienst. En dat betekende dat hij officieel toestemming moest hebben van de Kommandeerende Officier der Schutterij. De toestemming kwam er, hoewel er wel fijntjes in het document werd aangegeven dat, mocht Arend kind of kinderen hebben of zullen verkrijgen, dit niet betekende dat hij uit dienst kon worden ontslagen. Tevens werd gewaarschuwd dat zijn vrouw hem niet mocht volgen, indien Arend buiten zijn woonplaats gelegerd zou worden. Maria Elisabeth Jans Lienes werd op zaterdag 19 april 1806 te Joure gedoopt. Haar geboortedatum is niet bekend, maar wel weten we dat zij een dochter was van Jan Beerendts Lienes en Jentje Egberts Kok (die later met Arend’s vader zou trouwen!). De Lienes familie (ook wel: Lienesch) kwam oorspronkelijk uit Duitsland en was rond 1775 naar Friesland getrokken. Maria werkte in 1836 als dienstmeid en ook zij woonde te Echten. Arend’s vader was bij het huwelijk aanwezig, want moeder Jacobjen was immers al overleden. Bij Maria was het precies andersom: haar vader was al overleden, maar hij moeder (turfmaakster van beroep) was bij het huwelijk aanwezig. Zowel Maria als haar moeder konden niet schrijven, en ondertekenden de akte dus niet. Hieronder zien we dan ook alleen de handtekeningen van Arend en zijn vader. Als getuigen traden op:
- Ane de Graaf, klerk, 41 jaar, woonachtig te Lemmer
- Albert Gerrits de Koe, policie dienaar, 42 jaar, woonachtig te Lemmer
- Sipke Sipkes de Jong, policie dienaar, 40 jaar, woonachtig te Lemmer
- Jacob Jacobs Dijkstra, agent van policie, 39 jaar, woonachtig te Lemmer
Arend en Maria kregen samen de volgende kinderen:
- Jacobje, 15 september 1836 te Echten – 20 augustus 1859 te Echten (23 jaar)
- Jan, 4 augustus 1838 te Echten – 10 september 1891 te Echten (53 jaar)
- Harmen, 8 november 1841 te Echten – 13 september 1920 te Joure (78 jaar)
Zoals gezegd was Arend, net als zijn vader trouwens, turfmaker van beroep. Dat was lichamelijk zwaar werk en werkdagen van twaalf uur waren eerder regel dan uitzondering. Een goede turfmaker verveende jaarlijks ongeveer 400 roe(de) veengrond, waar dan vervolgens op jaarbasis een slordige 700.000 turven van gemaakt konden worden. In 1831 brak er (andermaal) oproer uit in de veengronden van Lemsterland. Zoals we in het onderstaande artikel kunnen lezen was de onenigheid ontstaan omdat de veenbazen de vreemde werklieden die in Lemsterland waren neergestreken, niet meer dan 55 cent per roe(de) wilden betalen. Uiteindelijk werd een bataljon van de Landelijke Schutterij naar het gebied gestuurd om het verzet de kopin te drukken. In hoeverre Arend solidair is geweest met de werkweigeraars weten we niet. Maar het is een wrange gedachte dat het oproer de kop in gedrukt werd door eenzelfde eenheid van de ;Schutterij waartoe hij zelf had behoord.
En toen ineens was het voorbij. Arend overleed op donderdag 25 augustus 1842, des morgens ten drie ure te Echten. De aangifte van zijn overlijden werd gedaan door Arend Jacobs Kluitenberg en Lute Volkens Pen, allebei veenbaas van beroep. Arend Harmens Bron werd slechts 39 jaar oud. Hij liet een vrouw en drie kleine kinderen achter: Jacobje zou de maand erop zes worden, Jan was drie weken ervoor vier geworden en de kleine Harmen was nog niet eens een jaar oud.
Maria zou haar man ruim 46 jaar overleven. Ze hertrouwde niet en bleef de rest van haar leven weduwvrouw. Hoe ze het heeft gerooid is moeilijk te achterhalen. Tussen 1855 en 1860 was ze al zonder beroep, dus dat zou kunnen betekenen dat haar kinderen toen al werkten (hoe jong ze toen ook nog waren). Het zal in ieder geval een heel mager en onzeker bestaan zijn geweest. Ze overleed uiteindelijk in 1888, op den zestienden der maand November des voormiddags ten elf ure te Echten. Maria Elisabeth Jans Lienes werd 82 jaar oud.
Großeltern
Eltern
Geschwister
Kinder
Alle Übereinstim-