(1) Hij is getrouwd met Geertje Engelsman.
Zij zijn getrouwd op 10 december 1840 te Blokzijl , hij was toen 21 jaar oud.Bron 1
Kind(eren):
(2) Hij is getrouwd met Marritjen Buis.
Zij zijn getrouwd op 7 september 1848 te Blokzijl , hij was toen 29 jaar oud.Bron 2
Kind(eren):
(3) Hij is getrouwd met Anna Belt.
Zij zijn getrouwd op 17 februari 1860 te Blokzijl , hij was toen 40 jaar oud.Bron 3
Kind(eren):
(4) Hij is getrouwd met Alberdina Keuter.
Zij zijn getrouwd op 30 december 1864 te Blokzijl , hij was toen 45 jaar oud.Bron 4
Pander (1855-1985) was een Nederlandse meubelfabrikant en vliegtuigbouwer.
Geschiedenis
Pander maakte zowel meubels als vliegtuigen. Op het eerste oog misschien een vreemde combinatie, maar in de begintijd van de luchtvaart werden vliegtuigen ook van hout gemaakt.
Geschiedenis meubelfabriek
De geschiedenis van Pander begint bij Klaas Pander (1819 - 1897), die in Blokzijl woonde. In de wintermaanden maakten de vissers van Blokzijl biezen matten. Klaas Pander verkocht deze eerst in Gouda en later in Den Haag. Daar betrok hij het huis van zijn vader aan de Brouwersgracht, en zijn vader ging terug naar Blokzijl om het rustiger aan te gaan doen. Klaas Pander vervoerde de matten per schip naar de Brouwersgracht, en verkocht deze rechtstreeks vanaf dat schip. In een advertentie in de Haagsche Courant liet hij weten wanneer de nieuwe lading zou aankomen.
In 1878 verhuisde hij naar Wagenstraat 21, waar hij een winkel begon. De collectie werd, mede onder invloed van zijn zoon Hendrik, uitgebreid met gordijnen, linoleum, dekens en meubels. Op de gevel van Wagenstraat 21 staat nog de naam met de wapens van Den Haag, Amsterdam en Rotterdam.
In 1885 werd er een filiaal geopend in Amsterdam, eerst in de Regulierbreestraat, enkele jaren later in de Kalverstraat. Directeur van de Amsterdamse vestiging werd Klaas Gerard (1866-1938), zoon van Hendrik.
In 1887 opende Hendrik Pander (1842-1893), de zoon van Klaas, in Den Haag de Pander Meubelfabriek aan de Zuid-Westsingelgracht (nu het Buitenom) met een grote meubelwerkplaats. Hier was voorheen de meelfabriek Hollandia gevestigd. Rond de eeuwwisseling maakte Pander ook matrassen met kapok en springveren. De naam van het bedrijf werd veranderd in H. Pander & Zonen. Na het overlijden van vader Klaas nam Hendrik de handel over. In 1893 volgde zijn zoon Klaas Gerard hem op.
In 1889 werd Pander een VOF (vennootschap onder firma) waar ook Harmen Pander (1871-?) deel van uit maakte. De zaken gingen voortvarend. Er kwam koninklijk bezoek en belangrijke opdrachten stroomden binnen, zoals de inrichting van het Vredespaleis in Den Haag en het Koloniaal Instituut in Amsterdam. In 1907 opende men een houtwerf in Rijswijk (ZH).
Na de Eerste Wereldoorlog werd er een vestiging in Rotterdam geopend en kreeg Pander goede naam voor wat betreft binnenhuisarchitectuur. Er waren vooraanstaande ontwerpers in dienst, zoals Paul Bromberg, Henk Wouda en later ook Fer Semey. Er kwamen ook vestigingen in Eindhoven, Leiden (Botermarkt) en Groningen. De meubelfabriek verhuisde naar Leidschendam.
Pander was ook bekend om de inrichting van schepen, waaronder de 'Johan van Oldenbarnevelt' en de 'Nieuw Amsterdam'. Daarnaast had het bedrijf veel klanten in de Arabische landen, waar veel ornamentaal maatwerk gevraagd werd
[bewerken] Jubilea
In 1913 werd het vijftigjarig bestaan gevierd. Het personeel bood de directie een marmeren zuil aan, waarin de beeltenis van Klaas Pander was aangebracht. Bovenop de zuil stond een bronzen beeld. Het geheel was gemaakt door Laurent Marqueste (1848-1920).
Het 75-jarig bestaan werd gevierd in 1938. Het personeel liet toen een tapijt maken waarin de wapens van Den Haag, Amsterdam en Rotterdam centraal stonden. In de hoeken waren beroepen uitgebeeld.
Aan de Grote Marktstraat in Den Haag was een ander bedrijf, dat ook aan woninginrichting deed: Mesker. Dat had behalve een winkel aan de korte kant van de Grote Marktstraat ook een grote opslag aan de Gedempte Gracht, naast het kerkhof van de Nieuwe Kerk, waar nu de Markthof is. Hier werden inboedels opgeslagen van families die voor enige tijd naar Indie gingen. Toen de Grote Marktstraat werd doorgebroken naar het Spui, moest de winkel van Mesker afgebroken worden en verhuisde het bedrijf naar Parkstraat 8. Rob Chaudron, die na de Tweede Wereldoorlog voor Pander in de Wagenstraat werkte, werd gevraagd directeur van Mesker te worden. Later werd Mesker door Pander overgenomen.
Tussen 1924 en 1934 had Pander ook een vliegtuigfabriek. Vliegtuigen waren in die tijd van hout gemaakt met dezelfde houtbewerkingstechnieken die Pander al kende van de meubelbouw. In 1937 werd Pander een NV.
Harmen Pander was getrouwd met Maria Houtman. Hij was oud-directeur van de Pander meubelfabriek en nam in 1924 de failliete inboedel van de Vliegtuig Industrie Holland (VIH) over, inclusief de constructeurs Theo Slot en Van der Kwast. Hij richtte de Nederlandse Fabriek van Vliegtuigen H. Pander & Zonen op, samen met zijn zoon Henk (Den Haag, 9 mei 1903 - Wassenaar, 6 april 1973), die getrouwd was met Suzanna Broese van Groenou uit Wassenaar.
Ze begonnen met de bouw van een verbeterde versie van de VIH Holland H.2. Dit werd de Pander D. Daarna kwam er nog een aantal toestellen, waaronder de redelijk succesvolle Pander E (17 exemplaren). Maar het bekendst is de fabriek, en ontwerper Theo Slot, geworden met de Pander S.4 "Postjager".
De bouw van dit toestel was in gang gezet door Dick Asjes, nadat er kritiek was geweest op de traagheid van de postvluchten. Hij bewoog Pander ertoe om een speciaal vliegtuig te maken voor de post. Dit werd de S.4 bekend als de Postjager of Panderjager (maar later ook als Pechjager). In oktober 1933 zou dit vliegtuig zijn recordvlucht hebben moeten maken naar Nederlands-Indie, maar het begon zijn vlucht pas in december van datzelfde jaar. Het moest een noodlanding maken in Italie. Uiteindelijk kwam het aan in Batavia na 72 uur en 20 minuten. Terug in Nederland vloog het vliegtuig in 1934 mee in de Melbournerace. Bij de tussenlanding in Allahabad (India) klapte een deel van het landingsgestel in elkaar. Nadat dit gerepareerd was, raakte het toestel bij de start een tractor, waarna het volledig uitbrandde. De inzittenden konden zich in veiligheid brengen.
Voor de zweefvliegerij was Pander ook van historisch belang. Nadat de Duitse zweefvliegtuigbouwer Alexander Lippisch in 1929 in Nederland de situatie op het gebied van de zweefvliegerij was komen bestuderen, was het Pander (Theo Slot) die in 1930 een van de eerste Nederlandse zweefvliegtuigen bouwde, de Pander P-1 Zogling, een kopie van de Stamer en Lippisch Z-12 Zogling. In 1960 werd op initiatief van de heer Oyens een replica van dit zweefvliegtuig gebouwd voor het Aviodome (het tegenwoordige Aviodrome). Dit exemplaar is daar nu nog te zien.
De Panderfabriek kwam het Postjagerfiasco niet te boven en moest in 1934 de deuren sluiten. De inboedel en constructeur Theo Slot vertrokken naar De Schelde Scheepswerf in Vlissingen.
Klaas Pander | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
(1) 1840 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Geertje Engelsman | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
(2) 1848 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Marritjen Buis | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
(3) 1860 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Anna Belt | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
(4) 1864 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Alberdina Keuter |